Փաշինեանի քարոզչական եւ հանրային կապերի մեքենան տքնաջան կաշխատի

ԲԻԱՆԿԱ ՄԱՆՈՒԿԵԱՆ

«Ներկայիս՝ «հասարակական կարծիքը» առանձնանում է որպէս մի ուժ, որը պէտք է կառավարուի ոչ միայն խելացի գուշակութիւններով և ենթադրութիւններով, այլեւ, այդ կարեւոր գործը (հասարակական կարծիքի կառավարումը) իրականացնելու համար անհրաժեշտ են յատուկ վերապատրաստուած մասնագէտներ»
Էդուարդ Լ. Բըրնէյս, «Պրոպագանդա»

Ես ընտանիքիս հետ ԱՄՆ եմ ներգաղթել 1984 թուականին, երբ 15 տարեկան էի: Երկու շաբաթ էր, ինչ սկսւել էին անգլերէնի դասընթացները, երբ ուսուցիչը մեզ յանձնարարեց ընթերցել Ջորջ Օրվելի «1984» գիրքը: Ծայրայեղ սահմանափակ անգլերէնի իմացութեան պատճառով, ես ստիպուած էի փնտրել իւրաքանչիւր բառը բառարանում, գրել պարբերութիւնը հայերէն, վերլուծել եւ ուսումնասիրել այն, յետոյ փորձել կրկին գրել եւ բացատրել միտքս կոտրտուած անգլերէնով:

Այդ ժամանակ ասես խոշտանգումների էի ենթարկւում, բայց բառերն այնպէս խորը ամրագրուեցին ենթագիտակցութեանս մէջ, որ տարիներ անց ինձ հնարաւորութիւն ընձեռեցին «արթնանալ» եւ տեսնել այսօրուայ համաշխարհային սոցիալ-քաղաքական իրավիճակն Օրվելեան ոսպնեակից:

Յիշում եմ, որ այս գրքի հետ առնչուել եմ նաեւ ուսանողական տարիներիս, քանի որ սովորում էի քաղաքական գիտութիւններ եւ տնտեսագիտութիւն: Սակայն, աւելի հետաքրքուած էի գովազդների եւ մարքետինգի քաղաքականութեամբ և դրա հետեւանքով առաջացած հասարակական կարծիքով, յատկապէս՝ ենթագիտակցութեանն ուղղուած պատգամներով, որոնք աներևոյթապէս յայտնուում էին գովազդներում և թելադրում ինչ որ մի զգացողութիւն կամ պահանջում հստակ արարք՝ ի հակազդեցութիւն այդ գովազդի ձևւաւորելով հստակ կարծիք: Եւ հէնց այդ պատճառով էլ այն եզակի գրքերից, որոնք մեծ հաճոյքով եմ կարդացել, եւ յաճախ եմ վերադարձել դրանց եղել է Սիգմոնդ Ֆրոյդի եղբօրորդու՝ Էդուարդ Բըրնէյսի «Պրոպագանդա»-ն:

Ես հիացած էի նրա կենսագրութեամբ: Նա գիւղատնտեսութեան գիտական աստիճան ունէր, բայց որոշել էր աշխատել որպէս լրագրող: Լինելով Ֆրոյդի հարազատը, նրան բազում հնարաւորութիւններ էր ընձեռուած, այդ թւում՝ ԱՄՆ նախագահ Վուդրօ Վիլսոնի վարչակազմի հետ համագործակցութիւնը, որի ընթացքում նա պիտի հասարակական կարծիք ձևաւորեր համոզելու, որ Դաշնակից ուժերի կազմում ԱՄՆ-ի մասնակցութիւնն Առաջին համաշխարհային պատերազմին ժողովրդավարութիւնը Եւրոպա վերադարձնելուն ի նպաստ գործողութիւն էր: Նա աննկարագրելի գերազանցութեամբ յաջողեցրեց իրականացնել այդ նախագիծը:

Բըրնէյսի պատերազմի շրջանի յաջող քարոզարշաւը, նրան խրախուսեց խաղաղութեան ժամանակ փորձելու կիրառել նոյն ձևը՝ հանրային կարծիք ձևաւորելու համար առևտրի աշխարհում: Սակայն, քանի որ «Պրոպագանդա» բառը լայնօրէն օգտագործւում եւ կապւում էր Ստալինի եւ Սովետական միութեան կոմունիստական կուսակցութեան, Իտալիայում Մուսուլինիի, եւ Գերմանիայում Հիտլերի քարոզչական միջոցներին և հանրութեան կողմից արժանացել էր ժխտական տրամադրութեան և մերժողական գնահատանքի, Բըրնէյսը փոխարինեց «Պրոպագանդա» բառը «հասարակայնութեան հետ կապեր» կամ «հանրային կապեր» բառամթերքով: (PR):

PR-ն, այն է, ինչ Բըրնէյսն անուանում է «համաձայնութեան ճարտարագիտութիւն», ինչը նշանակում է «վերահսկել եւ կառավարել զանգուածները՝ ըստ մեր ցանկութեան, եւ առանց նրանց գիտակցութեան», որը միայն հնարաւոր է իրականացնել ենթագիտակցութեան վրայ ազդելու միջոցով: Պարազապէս՝
PR= պրոպականդա = վերահսկել եւ կառավարել հանրային միտքը:
Մարդկային միտքը = հզօրագոյն զէնքի:
Հանրային մտքի վերահսկումն ու կառավարումը = կառավարել իրադարձութիւնների ընթացքը եւ արդիւնքը:

Քարոզչութիւնը, հասարակայնութեան հետ կապը (PR) եւ հայկական իրականութիւնը

Գրեթէ բոլոր նրանք ովքեր ներգրաուած են հայկական կազմակերպութիւններում, քաղաքական կուսակցութիւններում կամ նախագծերում դժգոհում են անբաւարար PR-ից կամ դրա բացակայութիւնից: Դժբախտաբար դրանց անդամների/ղեկավարների մեծամասնութեան համար PR-ի չափանիշը՝ յօդւածների քանակն է, Facebook-ի կամ Instagram-ի գրառումները, «լայքերի», «կիսւելու» (Shares) կամ տեղադրուած լուսանկարների քանակը, մանաւանդ՝ այն լուսանկարների, որոնցում ներկայ են իրենք:

Իսկ ոմանց թուում է, թէ PR-ը ամպագորգոռ յայտարարութիւններով կամ ամենասուր քննադատութիւններըով համեմուած ելոյթներն են, կարմիր փողկապով կամ թանկարժէք բրենդային հագուստով հարցազրոյցներին ներկայանալն ու բարդ բառապաշար օգտագործելն է, իսկ հին դպրոցի ներկայացուցիչների մեծամասնութեանը թուում է, թէ PR-ը քաղաքի պատերը եւ ինքնաշարժերի պատուհանները պաստառներով եւ թռուցիկներով սուաղելն է:

Եւ հէնց այդ պատճառով է, որ մեր կազմակերպութիւնների եւ քաղաքական կուսակցութիւնների մեծամասնութեան կատարած հրաշալի աշխատանքները հազուադէպ են արժանանում այն գնահատականին, որին արժանի են եւ չունեն PR՝ անհրաժեշտ քարոզչութիւն, հիմնական մէկ պատճառով՝ ղեկավարութիւնը մէկ միջոցառում կամ նախաձեռնութիւն գովազդելու փոխարէն կենտրոնանում է յօգուտ իրենց առաքելութեան հանրային կարծիքը ձեւաւորելու գործընթացի վրա:

Սկզբում ես դա մեկնաբանում էի որպէս ազգային մշակոյթին խորթութիւն՝ կարծելով, թէ դա թոյլ չի տալիս մեր ազգային մտածողութիւնը, որը խորը ուսումնասիրութիւնների կարիք ունի: Բայց դա տեւեց մինչ Թաւշեայ յեղափոխութիւնը: Այն ինչ որ տեղի ունեցաւ Հայաստանում վերջին երկու տարուայ ընթացքում, բարձր որակաւորում ստացած մի խումբ մասնագէտների կողմից իրականացուած PR-ի եւ հասարակայնութեան հետ կապերի հրաշալի եւ փայլուն օրինակ է: Մասնագետների, որոնք օգտագործում են իրենց ձեռքի տակ եղած բոլոր հնարաւորութիւններն ու միջոցները որպէսզի հասարակական կարծիքը ձեւաւորեն ի նպաստ իրենց նպատակների կամ աւելի ճիշտ իրենց թելադրածի եւ օգտագործում են հանրային կարծիքը իբրեւ զէնք:

Քաղաքական ճգնաժամի ժամանակ, երբ ժողովրդին տարիներ շարունակ դաժանօրէն չարաշահել եւ ճնշել են, իսկ ժողովուրդը փրկութեան որեւէ ելք չի տեսնում, առաջին իսկ առիթի դէպքում ըմբոստանում է իրեն ճնշողի դէմ, կամ զինեալ ապստամբութեանբ, կամ էլ զայրոյթն ու հիասթափութիւնը փողոց դուրս բերելով՝ քաղաքացիական անհնազանդութեան տեսքով:

Ինչ պատահեց Հայաստանում. հողը պատրաստ էր

Խնդիրը նոյնն էր Հայաստանում: Չնայած, որ 2015 թուականի Սահամանադրական բարեփոխումների հանրաքուէի ժամանակ Սերժ Սարգսեանը խոստացել էր չառաջադրուել վարչապետի պաշտօնում, երբ երկրի կառավարումը փոխուի խորհրդարանական համակարգի, նա դրժեց իր խոստումը 2018 թուականին, եւ որոշեց «ընտրուել» վարչապետ, ինչն էլ ստեղծեց նպաստաւոր պայմաններ ապստամբութեան համար: Հասարակութեան մօտ մեծ էր ցանկութիւնը գտնելու այնպիսի առաջնորդ՝ «մեսիա», որը կը փրկի կացութիւնը, կազատի նրան անարդարութիւննից, աղքատութիւնից եւ գործազրկութիւնից, եւ կը բերի խաղաղութիւն, բարգաւաճում և նորմալ ապրելու հնարաւորութիւն:

Յաճախ անտեսւում է այն փաստը, որ շարժումն սկսուեց միաւորելով բոլորին՝ ապստամբելու Սերժի եւ նրա վարչակազմի դէմ: Ժողովուրդը փողոց էր դուրս եկել հեռացնելու Սերժին, նրա շրջապատին եւ կառավարութեանը, եւ ոչ մէկ խօսք չկար Նիկոլի եւ նրա «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցութեան իշխանութեան գլուխ անցնելու մասին:

Ժամանակը նպաստաւոր էր իշխանափոխութեան համար: Հայաստանի արտաքին քաղաքականութիւնը եւ, ընդհանրապէս, Սերժ Սարգսեանի՝ կոռումպացուած, ճնշող, անձնակենտրոն, ռուսամէտ վարչակազմը փոխել նէոլիբերալ, գլոբալիստ եւ արեւմտամէտ վարչակազմով: Եկել էր ժամանակը, որպէսզի ասպարէզ իջնէր նոր ղեկավարը, որը խարիզմատիկ էր, ճանաչուած, եւ լաւ հռետոր: Մի ղեկավար, որը խելացի էր և ունակ «խորհուրդներ ընդունելու» և կարող էր իրականացնել այդ փոփոխութիւնը: Պէտք էր “գործընկեր” որի սեփական անցեալը լաւագոյն փաստն էր և երաշխիկը՝ իր նէոլիբերալ, գլոբալիստ եւ արեւմտամէտ կողմնորոշման: Նիկոլը հիանալի տեղաւորւում էր այդ չափանիշների սահմանում:

Այն ինչ տեղի ունեցաւ յաջորդող օրերին կարծես Ջին Շարփի ստեղծագործութեան կեանքի կոչումն էր գիտուն ուսանողների կողմից, ովքեր Նիկոլի «Քաղաքացիական Պայմանագիր» կուսակցութեան անդամներն էին:

Շարփը, ամերիկացի քաղաքագէտ էր, մեծապէս ազդուած և ներշնչուած Գանդիից: Նա հեղինակել է բազմաթիւ գրքեր՝ ինչպէս ոչ բռնի շարժումների միջոցով իրականացնել «թաւշեայ յեղափոխութիւններ» իշխանափոխութիւնների նպատակով: Այդ գրքերը տարիների ընթացքում մեծ ազդեցութիւն են ունեցել ամբողջ աշխարհում հակակառավարական շարժումների վրայ, այդ թուում՝ Ուկրաինայում: Ջին Շարփի «Բռնապետութիւնից մինչեւ ժողովրդավարութիւն» գիրքը համարուում է Ուկրաինական Պորայի (ժամանակն է) «աստւածաշունչը»: (Հետաքրքիր “զուգադիպութիւն”, մի քանի շաբաթ առաջ Երեւանի աւագանու «Իմ քայլը» խմբակցութեան անդամ Լեւոն Զաքարեանը գրել էր Գանդիի արձանը Երեւանում տեղադրելու մասին. Չնայած գուշակութիւնից շատ հեռու եմ բայց հաւանաբար արձանը կը արտացոլի փայտը ձեռքին “իր քայլ”-ը առնող Գանդիի կերպարը☺ )

Ես սկսեցի հետեւել Շարփի գրականութեանն, երբ իմ ծննդավայր Թեհրանում 2009 թուականին տեղի ունեցած յետ-ընտրական բողոքի ցոյցերից յետոյ, ձերբակալուածները խոստովանել էին, որ հետեւել են թաւշեայ յեղափոխութիւնների համար Շարփի հեղինակած ժամանակացոյցին: Նրանք հասցրել էին կատարել նրա «Ոչ բռնի գործողութիւնների 198 մեթոդներ» գրքում նշուած 198 քայլից 100-ը: Գիրքը սովորեցնում է, թէ ինչպէս է հնարաւոր 198 քայլի միջոցով տապալել բռնապետութիւնները:

Այնպէս որ, երբ Նիկոլը եւ նրա թիմը մարտի 31-ին սկսեցին իրենց «Խաղաղութեան երթը» (Գիւմրիում՝խելացիօրէն անուանակոչելով այն “ԻՄ ՔԱՅԼ”ը բրենդով), բողոքելով ապրիլի 17-ին վարչապետի պաշտօնում Սերժ Սարգսեանի ընտրութեան դէմ, թուում էր, թէ դա Գանդիի՝ Satyagraha շարժման կամ «Աղի երթի» պատճէնումն էր:

1ին-1 “Իմ քայլ”ը խելոք աշակերտի պէս հետևում էր Շարփի գրքում նշուած հրահանգներին և ցուցումներին, ըստ որի՝ շարժումը ղեկավարում էր «առաջնորդը» որը պէտք է լինի մի անձ, որի հետ շարքային քաղաքացին կարողանայ հեշտութեամբ իր անձը նոյնացնել: Պէտք է լինի միջին դասակարգի պատկանող եւ համեստ կենսակերպով ընտանիքի մարդ, որի անունը ծանօթ է բոլորին, որը պէտք է քայլի երկրի բոլոր շրջաններով՝ քաղաք առ քաղաք, ապահովելով զանգուածների աջակցութիւնը՝ ազդարարելով շարժման մեկնարկը:

«Նոր» առաջնորդի կերպարանափոխումը

Հասարակայնութեան հետ կապերի տեսանկիւնից Նիկոլին անհրաժեշտ էր նոր կերպար- իմիջ՝ ջնջելու համար «հանրային կարծիքի» մոտ նրա մասին ձեւաւորւած «Տէր-Պետրոսեանի մանկլաւիկ, սադրիչ, աջ բազուկ, թմբկահար տղա»յի կերպարը, որը ամրագրուած էր ժողովրդի յիշողութեան մէջ, ինչպես նաև «վճարովի ընդդիմութիւն» պիտակը:

Մի քանի օրուայ ընթացքում Նիկոլին շատ արագ յաջողուեց կերպարանափոխուել, օգտագործելով շատ պարզ, բայց սրամիտ եւ արդիւնաուէտ եղանակներ՝ ազդելու համար ՀՀ քաղաքացիների ենթագիտակցութեան վրայ:

Նախ, Չալօ անունով թափառող մի շուն միացաւ երթին, եւ 14 օր շարունակ հետեւեց Նիկոլին դէպի Երեւան: Այս խորհրդանիշն օգնեց անմիջապէս մեղմել մարդկանց սրտերը, եւ Նիկոլին ներկայացնել որպէս “բարի” եւ “կարեկցող” մարդու, ով սիրում է կենդանիներին: Ենթագիտակցօրէն այս պատկերը ստիպեց շարքային քաղաքացուն, որպէսզի Նիկոլին ընկալի եւ վստահի որպէս բարի եւ հոգատար մարդու, քանի որ ամէն մարդ գիտի, թէ շները բնազդօրէն կարող են զգալ ագրեսիայի եւ բռնութեան որեւէ փորձ կամ մտադրութիւն, եւ այդպիսի ոչ ոգու չեն հետեւի: Սա օգնեց ջնջել Նիկոլի՝ սադրիչի եւ բռնութեան դիմողի կերպարը, որը հանրութեան մօտ ձեւաւորoւել էր երկու տասնամեակ ի վեր, մանաւանդ՝ Մարտի 1-ի ողբերգական իրադարձութիւնների համատեքստում:

Յաջորդը՝ կարեւոր էր Նիկոլին հերոսացնել, նրան ներկայացնել որպէս ազատամարտիկ եւ մեր երկրի պաշտպանը, որպէսզի հեռացնեն իր գաղափարական կնքահայր Լեւոն Տէր-Պետրոսեանից, ում պատմութիւնը յիշում է որպէս ազգային դաւաճանի, մեր ժամանակների Վահէ Իհսանի, ով ցանկանում էր վերադարձնել մեր ազատագրուած հողերը: Պէտք էր ամեն գնով ժողովուրդի մտքից և յիշողութիւններից ջնջել Մարտ 1, 2008ի Նիկոլի հորդորը և տխրահռչակ կոչը ուր ասում էր “…մենք մեր քաղաքը պէտք է ազատագրենք ղարաբաղցի տականքներից”:

Նա աճեցրեց մորուք սկսեց կրել զինւորական վերնաշապիկ, ուսին՝ ուսապարկ, եւ ձեռքը թեթեւ կտրելուց յետոյ, այն վիրակապեց՝ կրկնօրինակելով Մոնթէ Մելքոնեանի յայտնի լուսանկարը:

Այս ամէնը չափազանց կարեւոր էր, քանի որ վերոնշեալ ահաւոր և անընդունելի կոչերից բացի, Նիկոլը մի քանի յօդւածներ էր հեղինակել «Հայկական ժամանակ» օրաթերթում 90-ականների վերջին եւ 2000-ականների սկզբին, որոնցում նա մասնաւրապէս գրել էր. «Ես զարմանում եմ, որ մեր երկրում դեռեւս կան մարդիկ, այսպէս կոչւած, ազտագրւած հողերի պատրանքով, եթէ ցանկանաք դրանց անւանել որպէս այդպիսին՝ գրաւեալ տարածքներ… ես չեմ ընդունում այն տեսակէտը, որ լաւ դիւանագիտութիւնը կարող է կանխել այդ հողերի վերադարձն Ադրբեջանին»:

Հազիւ երկու շաբաթուայ ընթացքում, երբ Նիկոլը եւ իր թիմը խաղաղ երթով շարժւում էին Գիւմրիից Երեւան, մարդիկ մոռացան տղայական այն դէմքի մասին, որը Մարտի 1-ին Միասնիկեանի արձանի տակ հրահրում էր բռնութիւն՝ ժողովրդին սադրելով խլել հնարաւոր բաներ, որոնց միջոցով հնարաւոր կը լիներ պայքարել ոստիկաննների դէմ: Ժողովուրդը մոռացաւ տղայական այդ դէմքը, որը գոռում, բղաւում էր՝ յաջակցութիւն Լեւոն Տէր-Պետրոսեանի եւ նրա աւազակախմբի, ով Հայաստանի նորօրեայ պատմութեան մէջ ճանաչւած է որպէս ամենամեծ դավաճան եւ կոռուպցիայի վարպետ:

Նիկոլը կերպարանափոխուեց գեղեցիկ, նուիրւած, կրքոտ եւ քաջ հայրենասէրի, ընտանիքի մարդու, ով իր կնոջ հետ կողք-կողքի քայլում էր ազատութեան ճանապարհով՝ յիշեցնելով Մոնթէին եւ այլ ազտամարտիկների, շնորհիւ փայլուն քարոզչական ծրագրի, որը կոչուած էր ձևակերպելու և ղեկավարելու հանրային կարծիքը: Ծնուել էր նոր կերպար, ազգի փրկիչ առաջնորդ որ պատրաստւում էր պայքարել այս պատմութեան հակահերոսի՝ Սերժի դէմ, եւ ազգը առաջնորդէր դէպի այն փայլուն ապագան, որին արժանի էր:

Տեղական եւ միջազգային որոշակի լրատուամիջոցների աջակցութեամբ, որոնք հիմնականում հիմնադրուել և կամ ֆինանսաւորուել էին տարբեր օտարերկրեայ հասարակական կազմակերպութիւնների և հիմնադրամների միջոցով (այդ թուում՝ Բաց հասրակութեան հիմնադրամի-Սորոսի հիմնադրամ, Հելսինկեան հիմնադրամ, Թրենսփարենսի ինթենրնեշնալ, Յանուն ժողովրդավարութեան ազգային հիմնադրամ), եւ որոնց հետ անմիջականորէն կապուած էր երթի մասնակիցների մեծամասնութիւնը: Երթի հետ կապուած լրատւութիւնը տարածւեց կայծակնային արագութեամբ: Միւս կողմից, Փաշինեանի խելամիտ որոշումը՝ օգտագործելու սոցիալական ցանցերը հանրութեան հետ շփուելու եւ շարժմանը միանալու նպատակով նրանց զորաշարժի ենթարկելու համար մեծապէս օգնեց, որ շարժումը շատ արագ ձեւաւորուի եւ ընդարձակուի:

Նիկոլը (շատ մանրակրկիտ)կենտրոնացած էր շարժմանն աւագ դպրոցների աշակերտութեանը եւ երիտասարդութեանը ներգրաուելու գործի վրայ, հաւանաբար մտածելով, թէ որքան էլ կոռումպացուած եւ անսկզբունք լինի Սարգսեանի իշխանութիւնը, որեւէ ոստիկան երբեւէ չի կրակի երեխանների ուղղութեամբ:

Երկրորդ փայլուն նախաձեռնութիւնը, որ Նիկոլը նախաձեռնեց, ֆէյսբուք սոցիալական ցանցի լայւի (Facebook Live) միջոցով իւրաքանչիւր քաղաքացու անձնական տարածք ներխուժելն էր՝ դիմելով նրանց ուղղակիօրէն անձամբ, շփուելով անհատ առ անհատ, եւ խօսելով նրանց հետ հասարակ լեզւով՝ որպէս մտերիմ ընկեր:

Այս հանճարեղ ռազմավարութիւնը տասնեակ հազարաւոր մարդկանց ենթագիտակցօրէն ստիպեց ընդունել նրան որպէս հարազատ ընկերոջ, որը գալիս է ձեր տուն, նստում հիւրասենեակում եւ զրուցում է ձեզ հետ, կամ որպէս ընտանիքի անդամ, ում հանգստեան օրերին՝ առաւօտեան կարող էք լսել, երբ դեռ գիշերանոցով էք: Նա դարձաւ այն անձը, ով խօսում էր իւրաքանչիւրի հետ, ինչպէս՝ հաւասարը հաւասարի, հասկանալի լեզուով, դէմ յանդիման կանգնելով նոյն մարտահրաուէրներին, ինչ՝ իւրաքանչիւր քաղաքացի: Նրա ուժը շատ արագ աճեց եւ նրա «Քաղաքացիական Պայմանագիր» կուսակցութիւնը շատ արագ քաղաքական առանձնայատուկ նշանակութիւն ստացաւ շնորհիւ չափազանց խելամիտ քարոզչութեան, որն ամբոխի մօտ ստեղծեց անհատի պաշտամունք՝ ստիպելով հետեւել նրան:

«Նոր» Հայաստանը

Անցեալ երկու տարիներին ես անընդհատ ապրում եմ Օրվելեան մղձաւանջը, որն անընդհատ յիշեցնում է ինձ. «Այն ինչ ես տեսնում եմ, այն ինչ ես կարդում եմ, այն չէ, ինչ կատարւում է»: Չնայած տեսանիւթերին եւ յօդւածներին, որոնք լցուած են ժողովրդավարական հռետորաբանութեամբ, կոռուպցիայի դէմ պայքարի, բանակի հզօրացման մասին, արդարութեանը ծառայելու եւ պետական պաշտօնեաների կողմից հայրենասիրական յայտարարութիւններով, տեղի է ունենում հակառակը, բոլորի աչքի առջեւ՝ պարզ եւ տեսանելի, ԵԹԷ, իհարկէ, ցանկանում են նկատել:

Ես տեսնում եմ բաժանում եւ տիրում, տեսնում եմ ատելութիւն եւ զայրոյթ:

Վախի մթնոլորտի տարածումն ու քաւութեան նոխազի փնտրտուքը ես տեսնում եմ որպէս փոփոխութիւն կատարելու արդարացում:

Ես տեսնում եմ արհեստականորէն ստեղծուող քաոս և խուճապ շեղելու համար ժողովրդին:

Ես տեսնում եմ նոյն սցենարները, որոնք աշխարհի հզորագոյն պետութիւնների խարիզմատիկ եւ ամբոխավար առաջնորդներին վերափոխել են բռնակալների՝ ժողովրդավարութեան դիմակի ներքոյ:

Լրատուամիջոցների լուսաբանումը, ներգրաուած պետական անձնաւորութիւնները, նրանց անցեալը, օգտագործւող բառապաշարը ինձ յուշում են լրիվ այլ պատմութեն մասին, քան մակերեսին երեւացողն է:

Ես ապրում եմ Օրվելեան մղձավանջ, քանի որ իմ հայրենիքը եւ ժողովուրդը ոչնչացւում են ներսից, քանի որ «Մեծ Եղբայրը» կրկին փորձում է իրականացնել այնպիսի օրակարգ, որն իմ ժողովուրդը հաւաքականօրէն մերժեց երկու տասնամեակներ առաջ:

Ես տեսնում եմ, թէ ինչպէս են իմ հայրենակիցների մտքերը յարձակման եւ ձեռնածութեան ենթարկւում ամէն օր՝ նրանց մատուցելով կրկնակի ստեր, խեղաթիւրուած իրականութիւն, որ ստիպում են ժողովրդին դրանք ընդունել որպէս ճշմարտութիւն, փաստ՝ նոյնիսկ կիրթ զանգւածի կողքին:

Այս շեղիչ յարձակումները կոչուած են հասարակութեանը բաժանելու երկու մասի: «Սեւերը», որոնք դէմ են գործող ռեժիմին, եւ ներկայացւում են որպէս չար հրեշներ, որոնք փորձում են ոչնչացնել երկիրը, մինչ «սպիտակները» հաւատարմօրէն եւ հնազանդօրէն սատարում են Նիկոլին, եւ պատկերուած են որպէս դուխով, հպարտ քաղաքացիներ: Այս ամէնը կոչուած են ծաղրելու, վարկաբեկելու եւ մարտահրաուէր նետելու մեր ժողովրդի բարոյական սկզբունքներին եւ ազգային հիմնարար արժէքներին, որպէսզի ջարդեն հզօր հոգեւոր հիմքը՝ ազգային միասնութեան զգացողութիւնը: Նոյն հին մարտավարութիւնը՝ նոր «բրենդինգով եւ փաթեթաւորմամբ»:

Նոյն հին մարտավարութիւնը եւ հայ ազգի ոչնչացման փորձերը

Առանց պատերազմի որեւէ ազգի ոչնչացնելը պահանջում է տասնամեակների հետեւողական աշխատանք: Տուեալ ժողովրդի յիշողութիւնը, մշակոյթը եւ պատմութիւնը պէտք է աստիճանաբար ջնջուի: Նոր գրքեր՝ նոր պատմութեան եւ մշակոյթի մասին, որոնք «զուարճալի են՝ հետաքրքիր, եւ համահունչ են աշխարհի մնացած բոլոր նմանատիպ գրքերին» պէտք է փոխարինեն «փտած եւ ձանձրալի» հներին: Ազգային խորհրդանիշերը նոյնպէս պէտք է փոխարինել: Նոր աւանդոյթներ պէտք է յօրինուեն, որոնց բոլորը պէտք է միանան, բացառութեամբ՝ «սև ոչ իւրայինների»: Այսպիսով, երկար չի տեւի, երբ ազգը կը մոռանայ իր սեփական արմատները, եւ կարճ ժամանակ անց, նաեւ աշխարհը կը մոռանայ այդ ազգին:

Ուշագրաւ է, որ սա նոյն այն պրոպագանդային մարտավարութիւնն է, որն օգտագործւում էր բոլշեւիկների կողմից՝ թիրախաւորելու եւ հարուածելու համար հայ ժողովրդի «ձգողական կենտրոնին»: «Ձգողական կենտրոնն» այն է, ինչ որեւէ ազգի պաշտպանում է կործանումից: Դա լեզուն է, մշակոյթը, պատմութիւնը եւ աւանդոյթները: «Ձգողական կենտրոնն» այն հիմնական տարրն է, որը եթէ յարձակման ենթարկես եւ վերահսկես, կը վերահսկես մարդկանց մտքերը, եւ կը ստիպես նրանց կեանքը դիտել նոր արժէքների ոսպնիակով, որոնց վրայ էլ կը հիմնուի նրանց կեանքը:

Ձեւափոխէք ժողովրդի միտքը, եւ կը վերահսկէք դրա ուղղութիւնը: Վերահսկէք նրա ուղղութիւնը եւ կարող էք նրան առաջնորդել այնտեղ, ուր ցանկանում էք, որ նա գնայ:

1920-ականների սկզբից մինչ Խորհրդային Միութեան փլուզումը բոլշեւիկները Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեանը, տեսնում էին որպէս հայ ժողովրդի «ձգողական կենտրոնի» պահապաններ: Անկախ նրանից, թէ ով ինչ է մտածում Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան մասին, անկախ նրանից, որ ոմանք կարող են համակրել, իսկ ոմանք էլ ատել նրան, միանշանակ է, որ նրա գաղափարախօսութիւնը, ծրագիրը, գործելաոճը, կառոյցը, ցանցը եւ պատմութիւնը միշտ էլ եղել են հայ ազգի «ձգողական կենտրոնի» պահպանման եւ պաշտպանութեան դիրքերում: Որքան շուտ ոչնչացուեն «պահակները», աւելի արագ կը կարողանան յարձակուել եւ ոչնչացնել «ձգողական կենտրոնը»:

 

Մօտաւորապէս իւրաքանչիւր խնդիր վարպետօրէն փոփոխւում եւ խեղաթիւրւում է խելացի մարտավարութեամբ, հիմքում ընկած այն ուղերձով, որ՝ եթէ համաձայն չես, ուրեմն հակայեղափոխական ես, հին ռեժիմի կողմնակից, թալանչիների ու աւազակների պաշտպան, դու անցանկալի ես, եւ գտնւում ես «սեւերի» ճամբարում:

Ձայն Մը Հնչեց Գլենդելից… թէ՞ ԶԼՄ-ների ձեռնածութեան հերթական “պատուերը” ի պաշտպանութիւն ապօրինի հանրաքուէի

Փաշինեանի ռեժիմի կեղծ լուրերն ու ԶԼՄ-ների մանիպուլեացիան, կարծես, թէ կարիք են զգացել Սփիւռքը եւս ներառելու խաղի մէջ: Օրերս Ամերիկայի Ձայնը եթեր հեռարձակեց մի լուր, ըստ որի Լոս Անջելէսի հայ համայնքի ներկայացուցիչները հաւաքուել էին, որպէսզի զորակցութիւնը յայտնեն հանրաքւէի «ԱՅՈ» քարոզարշաւին:

Նախ, այդ հաւաքը ոչ մի առնչութիւն չունէր Հայաստանի հետ, էլ չասեմ` «ԱՅՈ» կամ «Ոչ»-ի հետ: Երկրորդ, դա Լոս Անջելէսի շրջանի Դեմոկրատական կուսակցութեան կողմից կազմակերպուած մամլոյ ասուլիս էր յայտարարելու, այն մասին, որ նրանք որոշում են ընդունել, որ այսուհետ չեն աջակցելու այն թեկնածուներին, որոնք ժխտում են Հայոց Ցեղասպանութիւնը:

Հրաշալի նախաձեռնութիւն եւ գովելի որոշում, բայց անկազմակերպ խղճուկ մասնակցութեամբ, որին ներկայ չէին համայնքի դերակատար կազմակերպութիւնների կամ քաղաքական կուսակցութիւնների ներկայացուցիչները:

Եթէ համայնքը որոշի որեւէ յայտարարութեամբ հանդէս գալ, կան երեք մարմին, որոնք բաղկացած են ՝ Հայ Առաքելական եկեղեցու զոյգ թեմերից, Կաթոլիկ եւ Աւետարանական համայնքների, ինչպէս նաև կազմակերպութիւնների եւ քաղաքական կուսակցութիւնների ներկայացուցիչներից, որոնք շատ հեշտութեամբ կարող են հանդէս գալ յայտարարութեամբ

Բայց այս հաւաքին ներկայ էին ընդամենը 15-16 քաղաքական գործիչներ, որոնցից մի քանիսն իրենց թեկնածութիւնն էին առաջադրել տեղական ընտրութիւններում, ինչպէս նաեւ՝ 10-12 այլ անձինք, այդ թւում՝ ոչ հայեր, որոնք հեղինակել կամ պաշտպանել էին այս բանաձեւը:

Այնուհետեւ Ամերիկայի ձայնի թղթակցի հետ զրոյցում ներկաներից ոմանք իրենց «լիակատար աջակցութիւնն» են արտայայտում Հայաստանում անցկացւող հանրաքուէ նկատմամբ, եւ կոչ են անում ժողովրդին՝ քուէարկեն «ԱՅՈ», որ «հնից մնացած բոլոր օրէնքները փոխուեն»:

Անձամբ ծանօթ եմ հարցւածներին, եւ գիտեմ, թէ որքան ամրօրէն են հաւատացած ժողովրդավարութեանը: Ենթադրում եմ, որ տեղական ընտրութիւնների քարոզարշաւի խիտ ժամանակացոյցի, եւ յագեցած կենցաղային առօրեայի պատճառով նրանք առիթ չեն ունեցել լիարժէք ծանօթանալու Հայաստանում անցկացւող հանրաքուէի ապօրինի եւ հակասահմանադրական բնոյթին, եւ վստահ եմ, որ նրանք չեն գիտակցել, որ «ԱՅՈ» քուէն նշանակում է սատարել մենիշխանութեանը, այլ, ոչ թէ յեղափոխութեանը, ինչպէս, որ կեղծ եւ սուտ՝ մանիպուլեատիւ քարոզչութեան միջոցով փորձում են համոզել մարդկանց:

Շատ հաւանական է հարցազրոյցի մասնակից այս հիանալի անձնաւորութիւնները ոչ մի տեղեկութիւն չունէին, որ հանրաքուէին «Այո» քուէարկելը կանաչ լոյս է՝ ժողովրդավարութիւնը ոչնչացնելու եւ իշխանութեան բոլոր 3 ճիւղերը մէկ կուսակցութեան եւ մէկ անձի վերահսկողութեան ներքոյ առնելու համար:

Ես կասկածում եմ, որ նրանցից որեւէ մէկը կը սատարի բռնապետութեանը: Ես համոզւած եմ, որ նրանց յայտարարութիւնը պայմանաւորւած էր նախընտրական սեփական PR-ով, եւ հիմնուած էր ապատեղակատւութեան վրայ, եւ ոչ բաւարար ժամանակով՝ թեմային ծանօթանալու համար: Հակառակ դէպքում նրանք իրենց սկզբունքներին հակասող յայտարարութեամբ հանդէս չէին գայ, ինչը կարող է վնասակար լինել իրենց սեփական քաղաքական կարիերայի համար:

Անհրաժեշտ է, որ մենք գիտակցենք, թէ որքան հեշտութեամբ կարելի է շահարկել մարդկային միտքը, ներառեալ իմը և քոնը, անկախ նրանից, թէ որքան փորձառու եւ կրթուած ենք, եւ ինչ մասնագիտութեան ենք տիրապետում աշխատանքային ասպարէզում:

Եւ քանի դեռ չենք գիտակցել եւ չենք “արթնացել” տեսնելու, թէ ինչ է իրականում կատարւում, մենք կը մնանք ուրիշի խամաճիկային թատրոնի տիկնիկները:

Ապրիլի 5-ին նախատեսւած Սահմանադրական բարեփոխումների այս անօրինական եւ վտանգաւոր հանրաքուէի արդիւնքները կը սահմանեն մեր ազգի ճակատագիրը գալիք սերունդների համար: Անցեալ երկու տարիների ընթացքում, մենք՝ որպէս հայ ազգ, վտանգուած ենք տեսնում այն բոլորը, ինչ հարազատ ենք համարում մեր սրտին:

Ե՛ւ ներքին, ե՛ւ արտաքին սպառնալիքներով պայմանաւորւած, վտանգւած է մեր ազգային արժէքները, քաղաքակրթութիւնը, պատմութիւնը, ինքնութիւնը, ճշմարտութիւնը, իսկ հիմա, նաեւ, մեր ժողովրդավարութիւնը:

Պետութեան երեք ճիւղերի միաւորումը հաւակնոտ եւ մեծամիտ մէկ անձի եւ մի կուսակցութեան ղեկավարման ներքոյ, ստեղծելու է տոտալիտար բռնակալ ռեժիմ:

«Երբ կուսակցութիւնը քեզ ասում է մերժիր որեւէ փաստ, որը տեսնում են քո աչքերը, կամ լսում են քո ականջները, դա վերջնական՝ ամենակարեւոր հրահանգն է… եթէ դու ձեւացնում ես, որ եղածն անցողիկ է եւ շուտով կանցնի-կը գնայ, դու երազում ես մի երազ, որից կ’արթնանաս, երբ ինչ-որ մէկը մահակով գլխիդ է հարուածում»- Ջորջ Օրվէլ, «1984»:

Բոյկոտեն՛ք ապրիլի 5-ի Սահմանադրական բարեփոխումների ապօրինի հանրաքուէն, Փրկե՛նք Հայաստանի ժողովրդավարութիւնը, Հայաստանը, Արցախը և ՀԱՅ-ը: