Ազգային կառավարութեան անհրաժեշտութիւնը

Տաս օ­րեր ա­ռաջ, Ա­թէն­քի Հ.Յ.Դ. Ա­րամ ­Մա­նու­կեան կո­մի­տէու­թեան կազ­մա­կան ժո­ղո­վը օ­րա­կար­գի հարց դարձ­նե­լով ­Հա­յաս­տա­նի դի­մագ­րա­ւած քա­ղա­քա­կան, դի­ւա­նա­գի­տա­կան ու ըն­կե­րա­յին լրջա­գոյն խնդիր­նե­րը եւ ա­նոնց մա­սին վե­րա­քաղ մը կա­տա­րե­լէ ետք, ժո­ղո­վա­կան­նե­րու մի­ջեւ զրոյց-քննար­կում մը տե­ղի ու­նե­ցաւ: Անդրա­դար­ձի ար­ժա­նի ե­րե­ւոյ­թը այն է, որ Հ.Յ.Դ.ի ան­դամ կու­սակ­ցա­կան­ներ կը տագնա­պին ­Հա­յու­թեան ու հայ­րե­նի­քի հո­գե­րով, ի­րենց ա­ռօ­րեայ հեւ­քին մէջ ու օ­րո­ւան աշ­խա­տան­քի ծան­րու­թե­նէն յե­տոյ, ճշդուած թուա­կա­նին ու ժա­մուն կը հա­ւա­քուին ի­րենց ժո­ղո­վա­վայ­րը եւ մոռ­ցած յա­ջորդ օ­րո­ւան գոր­ծի ստի­պո­ղու­թիւն­նե­րը, պար­տա­ւո­րու­թիւն­ներն ու այ­լա­զան տաղ­տուկ­նե­րը՝ զի­րենք կրծող ազ­գին առ­ջեւ ծա­ռա­ցած տագ­նա­պա­լի խնդիր­նե­րը ի­րա­րու կը փո­խան­ցեն եւ զա­նոնք յաղ­թա­հա­րե­լու ան­զօ­րու­թեան մատ­նո­ւած՝ Ար­ցախ­ցի գաղ­թա­կան­նե­րու ի­րա­ւունք­նե­րը վե­րա­կանգ­նե­լու ու ­Պա­քուի մէջ բան­տար­կո­ւած­նե­րու ա­զատ ար­ձակ­ման պա­հանջ­քով ցոյց ը­նե­լու ո­րո­շու­մի կը յան­գին, հա­կա­ռակ ա­նոր, որ ա­մէն ան­գամ ցոյ­ցին մաս­նակ­ցող­նե­րու թի­ւը կը նո­ւա­զի նա­խոր­դին բաղ­դատ­մամբ, ինչ որ նոր յու­սա­հա­տու­թիւն կը պատ­ճա­ռէ…:

­Կար­ծե­լով, որ այդ ժո­ղո­վին յայտ­նո­ւած մտա­ծում­նե­րը շա­հե­կան կրնան հա­մա­րո­ւիլ, ո­րոշ մշա­կու­մով ա­նոնց խտա­ցու­մը կը թո­ւեմ ստո­րեւ.

1. ­Մե­զի ժա­մա­նա­կա­կից պատ­մու­թեան ա­մէ­նէն դժո­ւար ու ճա­կա­տագ­րա­կան փու­լի մէջ կը գտնո­ւի ­Հա­յաս­տան: 44-օ­րեայ պա­տե­րազ­մի պար­տու­թե­նէն եւ յատ­կա­պէս Ար­ցա­խի ան­փա­ռու­նակ ան­կու­մէն վերջ, ռազ­մա­քա­ղա­քա­կան ա­ռու­մով ու­ժա­քամ հայ­րե­նիք մը ու­նինք եւ մեր թշնա­մին, ինչ­պէս նաեւ «բա­րե­կամ­նե­րը» ի­րենց ա­խոր­ժակ­նե­րը սրած՝ կը պատ­րաս­տո­ւին հնա­րա­ւո­րինս օգ­տո­ւիլ ա­նոր տկա­րու­թե­նէն…:

2. ­Խոս­տո­վա­նինք, որ նոյ­նիսկ տա­րի­նե­րու փորձ ու­նե­ցող ու կազ­մա­կեր­պո­ւած պե­տու­թիւն­ներ պի­տի անճր­կէին, ե­թէ պա­տա­հէր, որ եր­կու-ե­րեք օ­րո­ւան մէջ շուրջ հա­րիւր հա­զար գաղ­թա­կան հայ­րե­նա­կից­նե­րու հոս­քի մը առ­ջեւ գտնո­ւէին, ինչ­պէս որ պա­տա­հե­ցաւ ­Հա­յաս­տա­նին: Կ­՚ի­մա­նանք, որ Ար­ցա­խի գաղ­թա­կան հայ­րե­նա­կից­նե­րը ան­պատս­պար չեն մնա­ցած, պա­տիւ մեր ազ­գին, կա­րե­լի ա­րա­գու­թեամբ պատս­պա­րո­ւած են ա­նոնք տու­նե­րու մէջ, ինչ որ ան­գամ մը եւս եւ գործ­նա­պէ՛ս կը հաս­տա­տո­ւի՝ ազ­գա­կից­նե­րը սրտբաց գրկե­լու մեր ազ­գին իւ­րա­յատ­կու­թիւ­նը, ին­չպէս նաեւ ցու­ցա­նի­շը կը կազ­մէ ազ­նուու­թի­նը հայ մար­դու հո­գե­յա­տա­կին: Ա­մէն պա­րա­գա­յի, այս ի­րո­ղու­թիւ­նը «ա­ռա­ւել մը» կ­՚ար­ձա­նագ­րէ նաեւ կա­ռա­վա­րա­կան սպա­սար­կու­թիւն­նե­րուն հա­մար, ո­րոնց շնոր­հիւ կա­րե­լի ե­ղած պէտք է ըլ­լայ յա­ջող եւ ա­րագ հա­մադ­րել պատս­պա­րան­քի կար­գադ­րու­թիւն­նե­րը…: ­Հի­մա կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը դժո­ւար ընտ­րանք մը ու­նի. ար­ցախ­ցի­նե­րուն քա­ղա­քա­ցիու­թիւն շնոր­հե՞լ, թէ զա­նոնք պա­հել գաղ­թա­կա­նի կար­գա­վի­ճա­կին մէջ, որ­պէս­զի վե­րա­դար­ձի ի­րա­ւուն­քի ու­ժը չտկա­րա­նայ…:

3. ­Շատ եր­կար տա­րի­նե­րէ ի վեր ­Կով­կա­սի տա­րա­ծաշր­ջա­նը գտնուած է ռու­սա­կան տի­րա­պե­տու­թեան տակ եւ ներ­կա­յիս ալ ան կը հա­մա­րո­ւի ա­նոր ազ­դե­ցու­թեան գօ­տին: ­Բա­ցա­ռո­ւած է, որ ­Ռու­սիա հրա­ժա­րի ան­կէ: Ան ա­մէն հնարք ի գործ պի­տի դնէ իր ազ­դե­ցու­թիւ­նը պա­հե­լու հա­մար ­Կով­կա­սեան եր­կիր­նե­րու վրայ: Ս­խալ է կար­ծել, որ ան տկա­րա­ցած է Ուկ­րա­նիոյ պա­տե­րազ­մին պատ­ճառվ:

4. ­Հա­յաս­տա­նի ռազ­մա­վա­րա­կան դաշ­նա­կից ­Ռու­սիոյ դիր­քէն յու­սա­խաբ, Հ.Հ.-ի վար­չա­պետն ու կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը փորձ կը կա­տա­րեն խզո­ւիլ ­Ռու­սաս­տա­նէն եւ հա­կիլ դէ­պի Եւ­րո­պա, ա­նոր շռայլ խոս­տում­նե­րէն շլա­ցած: Ա­րեւ­մուտ­քին նպա­տա­կը կը կար­ծենք թէ, ոչ ­Հա­յաս­տա­նի պաշտ­պա­նու­թիւնն է, ոչ ալ ա­նոր բար­գա­ւա­ճու­մը, այլ մեր հայ­րե­նի­քը խա­ղա­քար­տի վե­րա­ծե­լով ռու­սին նե­ղու­թիւն­ներ պատ­ճա­ռելն է: Ա­րեւ­մուտ­քը հեշ­տու­թեամբ կը լքէ ­Հա­յաս­տա­նը նո­ւա­զա­գոյն անն­պաստ կա­ցու­թեան մը պա­րա­գա­յին:

5. ­Հա­յաս­տա­նի դէ­պի ա­րեւ­մուտք ա­րե­ւե­լու­մին դի­մաց նոյ­նիսկ ­Ռու­սիոյ կող­մէ հան­դուր­ժո­ղու­թիւն ե­թէ ցոյց տրո­ւի կամ չէ­զոք դիրք որ­դեգ­րէ ան, ինչ որ բա­ցա­ռո­ւած կը նկա­տենք, կա՛յ տնտե­սա­կան ազ­դա­կը, որ վտան­գա­ւոր հե­տե­ւանք­ներ կրնայ ու­նե­նալ մե­զի հա­մար: ­Ռազ­մա­վա­րա­կան նշա­նա­կու­թիւն ու­նե­ցող ­Հա­յաս­տա­նի կեն­սա­կան հաս­տա­տու­թիւն­նե­րը ­Քո­չա­րեա­նի նա­խա­գա­հու­թեան օ­րով պարտ­քի դի­մաց տրո­ւե­ցան ­Ռու­սիոյ, որ այդ հաս­տա­տու­թեանց տի­րու­թիւնն ու հսկո­ղու­թիւ­նը ու­նի: ­Բաց աս­տի, ներ­կա­յիս ալ տո­կո­սա­յին ա­ռու­մով մեր երկ­րի ար­տադ­րու­թիւն­նե­րու մե­ծա­գոյն բա­ժի­նը կ­՚ար­տա­ծո­ւի դէ­պի ­Ռու­սիա կամ Եւ­րա­սիա­կան եր­կիր­ներ: ­Կա­րե­լի է պատ­կե­րաց­նել ­Հա­յաս­տա­նի վի­ճա­կը, իբ­րեւ ճնշու­մի մի­ջոց՝ տնտե­սա­կան հա­ւա­նա­կան պոյ­քո­թի մը պա­րա­գա­յին։

6. ­Մե­զի բնա­կան դաշ­նա­կից կը հա­մա­րո­ւի ­Պարս­կաս­տա­նը, որ չենք գի­տեր, թէ որ­քան հաշտ ու չէ­զոք աչ­քով կը դի­տէ Հ.Հ.-ի վար­չա­պե­տին սի­րա­խա­ղը Ա­րեւ­մուտ­քին հետ: Ատր­պէյ­ճա­նի պա­հան­ջած ծա­նօթ «մի­ջանցք»ին դէմ ըլ­լա­լով հան­դերձ, ան կ­՚ու­զէ բա­րե­կա­մա­կան յա­րա­բե­րու­թիւն­ներ մշա­կել մեր ո­խե­րիմ թշնա­միին՝ Ատր­պէյ­ճա­նին հետ, հա­ւա­նա­բար այն կան­խա­հո­գու­թեամբ, որ իր սահ­մա­նե­րուն մէջ ապ­րող հինգ մի­լիոն ա­զե­րի­նե­րը հին­գե­րորդ շա­րա­սիւ­նի չվե­րա­ծո­ւին ի նպաստ Ատր­պէյ­ճա­նին: Չ­մոռ­նանք նաեւ, որ ­Պարս­կաս­տանն ու Ատր­պէյ­ճա­նը կրօն­քի նոյ­նու­թիւն ու­նին…: Եր­կու եր­կիր­ներն ալ կը պատ­կա­նին իս­լա­մու­թեան ­Շիա դա­ւա­նան­քին։

7. ­Պէտք չկայ շեշ­տե­լու Ատր­պէյ­ճա­նի եւ ­Թուր­քիոյ թշնա­ման­քը՝ մե­զի հան­դէպ, որ փո­խա­դարձ է: ­Պա­տա­հի, որ ­Կով­կա­սը Ա­րեւ­մուտ­քի ազ­դե­ցու­թեան գօ­տիի վե­րա­ծո­ւի, ա­նոր հսկո­ղու­թիւ­նը ան­պայ­ման է, որ NATO-ի կող­մէ պի­տի յանձ­նո­ւի մեր ոչն­չաց­ման հե­տամ­տող թշնա­մի ­Թուր­քիոյ, որ կը հե­տապն­դէ հա­մաթր­քու­թեան իր ծրա­գի­րը…:

8. Այս պայ­ման­նե­րուն տակ եւ դի­ւա­նա­գի­տա­կան խա­ղե­րու ներ­կայ ըն­թաց­քով վտան­գո­ւած կը հա­մա­րենք մեր պե­տա­կա­նու­թիւ­նը: ­Ներ­կայ ըն­թաց­քով եւ լա­ւա­գոյն պա­րա­գա­յին ­Հա­յաս­տան պի­տի վե­րա­ծո­ւի աս­կէ-ան­կէ օգ­նու­թիւն հայ­ցող խա­մա­ճիկ ու ան­կա­րե­ւոր երկ­րի մը՝ մի­ջազ­գա­յին բե­մին վրայ եւ կամ պի­տի ստի­պո­ւի ­Ռու­սիոյ միա­նա­լու ո­րո­շում առ­նել, վե­րա­ծո­ւիլ ռու­սա­կան նա­հան­գի՝ կորսնց­նե­լով իր ան­կա­խու­թիւ­նը, ինք­նու­րոյն պե­տու­թիւն ըլ­լա­լու հան­գա­ման­քը…: ­Թե­րեւս ­Պու­տի­նի հե­տապն­դածն ալ այդ է։

Ու­րեմն, ի՞նչ ը­նել:

Դ­ժո­ւար հար­ցում մը, որ այ­սօրուան պայ­ման­նե­րուն մէջ պա­տաս­խան չու­նի թե­րեւս:

Անց­նող 35 տա­րի­նե­րուն «դէ­պի եր­կիր» կար­գա­խօ­սով դաշ­նակցա­կան­նե­րուս ամ­բողջ ու­շադրութիւնն ու կա­րո­ղա­կա­նու­թիւ­նը կեդ­րո­նա­ցու­ցինք ­Հա­յաս­տա­նի եւ Ար­ցա­խի վրայ, ա­զա­տագ­րա­կան պայ­քա­րին ­Ղա­րա­բաղ ու­ղար­կե­ցինք ա­ռա­ջին զէն­քե­րը եւ կռո­ւող ֆե­տա­յի­նե­րով հոն զի­նո­ւո­րա­կան ջո­կատ կազ­մե­ցինք, մաս­նա­կից դարձանք պա­տե­րազ­մին, նա­հա­տակ­ներ տուինք, ա­պա Հ.Հ.-ի հանրապետու­թեան կա­ռա­վար­ման գոր­ծին պատասխա­նա­տո­ւու­թիւն­ներ ստանձ­նե­ցինք եւ այլն, եւ այլն.: Անց­նող տա­րի­նե­րու մեր ը­րած­նե­րուն հա­մար հպարտ էինք մենք մեզ­մով, հզօր հայ­րե­նի­քի յաղ­թա­կան բա­նա­կով: Իսկ հի­մա՞…:

­Հի­մա, ող­բեր­գու­թեան ու ա­նո­րոշ ա­պա­գա­յի քա­ղա­քա­կան ճգնա­ժա­մի մէջ իսկ պա­ռակ­տո­ւած ու խառ­նաշփոթ պատ­կեր մը կը ներ­կա­յացնէ մեր հայ­րե­նի­քը: Իշ­խա­նու­թիւն եւ ընդ­դի­մու­թիւն ան­հաշտ ճա­կատ­նե­րու վե­րա­ծո­ւած ի­րա­րու դէմ կը պայ­քա­րին ա­հա հինգ տա­րի­նե­րէ ի վեր: Իսկ փոքր կու­սակ­ցու­թիւն­նե­րը դէմ են թէ ընդ­դի­մու­թեան եւ թէ իշ­խա­նու­թեան: Ա­նա­սե­լի ա­ղէտ­նե­րու պատ­ճառ դար­ձած ձա­խա­ւեր վար­չա­պետն ու կա­ռա­վա­րու­թիւ­նը փո­խա­նակ հրա­ժա­րե­լու, կը շա­րու­նա­կեն իշ­խա­նու­թեան վրայ մնալ եւ վախ կայ, որ վե­րընտ­րո­ւին ա­նոնք նոր քո­ւէար­կու­թեան մը պա­րա­գա­յին, ո­րով­հե­տեւ ընդ­դի­մու­թիւ­նը որ­պէս այ­լընտ­րանք՝ հա­մո­զիչ ծրա­գիր եւ ժո­ղո­վուր­դէն ըն­դու­նե­լի վար­չա­պե­տու­թեան թեկ­նա­ծո­ւի ա­նուն չէ ներ­կա­յա­ցու­ցած մին­չեւ հի­մա: Չ­կայ քա­ղա­քա­ցիա­կան հան­րու­թիւն, որ բաց վճա­րա­գիր տայ ո­րե­ւէ կող­մի, վստա­հե­լով ա­նոր, որ գոր­ծա­ծէ այդ վճա­րա­գի­րը, ինչ­պէս որ յար­մար կը դա­տէ:

Ու­րեմն ի՞նչ ը­նել.

Սկ­սե­լու հա­մար, եւ իբ­րեւ ան­յե­տաձ­գե­լի նա­խա­պայ­ման, նախ քով-քո­վի բե­րել ­Հա­յաս­տա­նի ան­հաշտ կող­մե­րը՝ հաս­կա­ցո­ղու­թեան ու հա­մա­խո­հու­թեան եզ­րի մը յան­գե­լու, միաս­նա­բար ռազ­մա­վա­րու­թիւն մշա­կե­լու եւ ազ­գա­յին կա­ռա­վա­րու­թիւն կազ­մե­լու հա­մար:

­Հա՞րց է ար­դեօք, թէ ո՞վ պի­տի ըլ­լայ քով-քո­վի բե­րո­ղը: Ար­դեօ՞ք հա­սած ենք տեղ մը, ուր միջ­նո՞րդ ալ դժո­ւար է գտնել: ­Թէեւ, կու­սակ­ցու­թիւն­ներ պէտք չու­նին միջ­նոր­դի՝ ի­րա­րու հան­դի­պե­լու, յա­րա­բե­րե­լու եւ ո­րե­ւէ օ­րա­կար­գի մա­սին խօ­սե­լու հա­մար: ­Դաշ­նակ­ցու­թիւ­նը մեծ փորձ ու­նի ազ­գին ու­ժե­րը հա­մախմբե­լու գոր­ծին մէջ՝ իր ծնուն­դէն մին­չեւ սփիւռ­քի կազ­մա­կեր­պում ու ­Հայ դա­տի հե­տապնդ­ման նպա­տա­կի ա­ռանց­քին շուրջ…։

Գ­րո­ղիս կող­մէ.

1. ­Վե­րը ը­սած եմ ար­դէն ու կը կրկնեմ, որ յայտ­նո­ւած մտա­ծում­նե­րը ո­րոշ մշա­կու­մի են­թար­կած եմ հնա­րա­ւո­րինս պա­հե­լով ա­նոնց «միտք բա­նի»ի հա­րա­զա­տու­թիւ­նը: ­Կարգ մը տե­ղեր յա­ւե­լում­ներ կա­տա­րած եմ ա­ւե­լի յստակ, ամ­բող­ջա­կան ու պատ­շաճ դարձ­նե­լու հա­մար մշա­կու­մը:
2. ­Քա­նի մը օ­րեր ա­ռաջ, ­Գե­րա­գոյն մար­մի­նի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Իշ­խան ­Սա­ղա­թե­լեան յայ­տա­րա­րու­թեամբ մը անդ­րա­դառ­նա­լէ ետք ­Հա­յաս­տա­նի ճգնա­ժա­մին ու իշ­խա­նու­թեանց պատ­ճա­ռած ա­ւե­րին, իբ­րեւ վեր­ջա­բան ու ճգնա­ժա­մա­յին կա­ցու­թե­նէն դուրս գա­լու մի­ջոց, շեշ­տած էր ազ­գա­յին կա­ռա­վա­րու­թիւն մը կեան­քի կո­չե­լու անհ­րա­ժեշ­տու­թիւ­նը: Այս յայ­տա­րա­րու­թիւ­նը ֆէյս­պու­քի վրայ էր:

Ին­ծի տրո­ւած չէ եւ ոչ ալ ի­րա­ւուն­քը ու­նիմ մեկ­նա­բա­նե­լու ընկ. Իշ­խա­նի յայ­տա­րա­րու­թիւ­նը: ­Պար­զա­պէս կ­՚ար­ձա­նագ­րեմ իմ պատ­կե­րա­ցումս «ազ­գա­յին կա­ռա­վա­րու­թիւն» կամ «փրկու­թեան կա­ռա­վա­րու­թիւն» յղաց­քին մա­սին: Երբ կ­՚ը­սո­ւի «ազ­գա­յին կա­ռա­վա­րու­թիւն», կ­՚են­թադրո­ւի բնա­կա­նա­բար, որ ա­նոր մաս պի­տի կազ­մէ նաեւ Ազ­գա­ժո­ղո­վի մե­ծա­մաս­նու­թիւ­նը ու­նե­ցող եւ վար­չա­պետ ­Փա­շի­նեա­նի կող­մէ ղե­կա­վա­րո­ւող կու­սակ­ցու­թիւնն ալ: ­Կը սխա­լի՞մ ար­դեօք: ­Փա­փա­քե­լի պի­տի ըլ­լար, որ մտայ­նու­թեանց մէջ ինչ որ բան փո­խո­ւած է: Ով գի­տէ:

Սխ­րան­քով միայն կա­րե­լի է ա­նել կա­ցու­թեան մէջ ելք գտնել: Ե­թէ ու­րիշ ճար չկայ, սխրանք պի­տի հա­մա­րո­ւի ան­հաշտ կող­մե­րու մի­ջեւ ի­րա­րու ձեռք եր­կա­րե­լը:

Ո­րե­ւէ պա­րա­գա­յի, ի­տէա­լա­կա­նը այն պի­տի ըլ­լայ, որ մինչ այժմս կա­ռա­վա­րող բո­լոր ղե­կա­վար­ներն ու ի­րենց ան­մի­ջա­կան ար­բա­նեակ­նե­րը դուրս մնան ա­ռա­ջի­կա­յին կազմուե­լիք նոր կա­ռա­վա­րու­թե­նէն: Ա­նոնք բո­լորն ալ քիչ թէ շատ պա­տաս­խա­նա­տո­ւու­թեան բա­ժին մը ու­նին ­Հա­յաս­տա­նի այ­սօ­րո­ւան կա­ցու­թեան եւ պա­ռակ­տո­ւա­ծու­թեան եւ սփիւռ­քա­հա­յու­թեան ախ­տա­ւոր ան­տար­բե­րու­թեամբ վա­րա­կո­ւե­լուն:

ՄԻՀՐԱՆ Ք.
Ա­թէնք, 20 ­Յու­նո­ւար 2024