Վտանգվածը Լեռնային Ղարաբաղի ապագան չէ, վտանգվածը Հայաստանի ապագան է. Ֆրանսուա-Քսավյե Բելյամի. «5-րդ ալիք»

«5-րդ ալիքի» հարզազրույցը ԵԽ պատգամավոր, ԵԺԿ խմբակցության անդամ, Ֆրանսուա-Քսավյե Բելյամի հետ։

«5-րդ ալիք» – Արդեն երկու ամիս է Արցախի կյանքի ճանապարհը փակ է ադրբեջանական իշխանությունների հրահանգով։ Ինչպե՞ս եք դուք մեկնաբանում Ալիևյան ռեժիմի այս քաղաքականությունը։

-Ինչպես լիագումար նիստին եմ ասել, Ադրբեջանն ուզում է անել պետական ահաբեկչություն և հուսահատեցնել Արցախի խաղաղ բնակչությանը, որը ոչինչ չի խնդրում, բացի իր հողի վրա մնալու և ապրելու հնարավորությունից։ Եվ հիմնականում այն, ինչի համար Ադրբեջանը հող է նախպատրաստում, մենք շատ լավ տեսնում և լսում ենք։ Պարզապես պետք է լսել Ադրբեջանի ղեկավարներին, և ակնհայտ է էթնիկ զտումների միտում կա: Ադրբեջանը ոչ միայն ցանկանում է գրավել այս տարածքը, այլև ցանկանում է դուրս քշել այնտեղ ապրող մարդկանց, ովքեր ապրում են այնտեղ ոչ միայն այսօր, այլև դարեր շարունակ։ Կարծում եմ, որ մենք պետք է ակնհայտորեն դատապարտենք և բոլոր հնարավոր միջոցներով պայքարենք այս պետական ահաբեկչության դեմ։

«5-րդ ալիք» – Եվրոպական ինստիտուտները, հատկապես Եվրոպական Հանձնաժողովը կարծեք թե դիտորդի դերում են։ Կամ համակ լռություն է կամ էլ ավելին Եվրահանձնաժողողի նախագահ Ուրսուլա վոն դեր Լեյենը Ալիևի հետ էներգետիկ պայմանագրեր է ստորագրում։ Ուր մնացին եվրոպական արժեքները և ինչպես բացատրել այս երկակի չափանիշը։

-Անհնար է դա բացատրել, բացառությամբ որպես եվրոպական ոգու դավաճանության ձև: Եվրոպան պաշտպանում է մարդու իրավունքները և պարտավոր է դա անել։ Այն պաշտպանում է ԵՄ անդամ երկրներին կապող սկզբունքները, որոնք ժողովրդավարության, ազատության, ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքի սկզբունքներն են։ Այսօր մենք չենք կարող, կարևոր է ընդգծել այս անհամապատասխանությունը, ուժով դիմադրել ուկրաինացի ժողովրդին հպատակեցնելու և Ուկրաինային բռնակցելու Պուտինի փորձին՝ միևնույն ժամանակ չդատապարտելով պարոն Ալիևի ռեժիմը, որը նույնպես բռնապետական ռեժիմ է։ Պատրաստ է միջազգային իրավունքի բոլոր խախտումներին, ցանկանում է հարձակվել Լեռնային Ղարաբաղի, բայց նաև Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի վրա, որի ականատեսը եղանք շաբաթներ առաջ։ Այսքանից հետո ինչպես կարելի է Ադրբեջանին, մեջբերում եմ Եվրոպական Հանձաժողովի նախագահի ձևակերպումը, «հուսալի գործընկեր» համարել։ Սա հստակ անհամապատասխանություն է և պետք է ընդվզել։

«5-րդ ալիք» – Ռուսաստանի մասին նշեցիք, Ուկրաինայի օրինակով մենք տեսանք, որ ԵՄ-ն կարող է գործել իր բոլոր գործիքներով և մասնավորապես պատժամիջոցներով։ ինչու՞ մարդասիրական ճգնաժամերին արձագանքելու եվրոպական մոտեցումը նույնը չէ։ Այլ կերպ ասած Էլ ինչ պետք է անի Ադրբեջանը, որպեսզի ԵՄ-ն բացի շատ մտահոգված լինելուց, լուրջ անհանգստացած լինելուց անցնի հստակ գործողությունների։

-Մի քանի հանգամանքներով կարելի է բացատրել։ Առաջին պատճառը, կարծում եմ այն զգացումն է, որ հատպակես հանձնաժողովում եվրոպացի առաջնորդները ունեն՝ ամեն գնով գազի նոր մատակարարումներ գտնել։ Ընդհանուր առմամբ կարծում եմ և միանգամայն վստահ եմ և այսօր թվերով դա տեսնում ենք՝ Ադրբեջանը ոչ միայն ներկրող է դարձել, այլ պատժամիջոցների շրջանցման հարթակ, որԵՄ-ն չվարանեց կիրառել Ռուսաստանի դեմ։ Հատկապես նավթի առումով, հստակ է, որ Ադրբեջանը փորձում է վաճառել ավելին , քան արտադրում է հենց ինքը։ Ինչը նշանակում է վերավաճառք, որի վրա աչք է փակվում։ Սրա վերաբերյալ Հանձաժողովին գրավոր հարցում եմ ուղարկել և դեռ պատասխանի եմ սպասում։ Երկրորդ պատճառը, որի մասին շատ է խոսվում, դա կոռուպցիայի ֆենոմենն է։ Այսօր Կատարգեյթի սկանդալի մասին է խոսվում, բայց շատ լավ գիտենք, որ Ադրբեջանը նույն ուղու վրա է և սա հենց այնպես չեմ ասում։ Լավ հիշում ենք, թե ինչպես փորձեցին Եվրոպայի խորհրդի ընտրվախ անդամներին կաշառել, որը բացահայտվեց և ծանր հետևանքեր ունեցավ։ Ինձ թվում է, այս կազմակերպված գաղտնի պայմանավորվածությունը շարունակվում է, որի դեմ միանշանական պետք է պայքարել։

«5-րդ ալիք» – Վերջերս Ֆրանսիայի ներքին գործերի նախարարը Ֆրանսիայի հայկական կազմակերպությունների ամենամյա գալա ընթրիքին ելույթի ժամանակ hայտարարեց, որ Հայաստանի հակառակորդները նաև Ֆրանսիայի հակառակորդներն են։ Ականջին սա ինչ խոսք հաճելի է հնչում, բայց ի՞նչ է սա փոխում Արցախցու կյանքում, որը գրեթե երկու ամիս է զրկված է կենսական նշանակության ամեն ինչից։

-Ես մաս չեմ կազմում Հանրապետության նախագահի մեծամասնությանը և ես այս կառավարության կողմնակիցը չեմ, բայց չնայած սրան ուրախ եմ, որ Ֆրանսիայի կառավարությունը և այստեղ եվրախորհրդարանում նրան թիմակիցները ևս եզակիներից են, որ բարձաձայնում են խնդրի մասին և ասում, որ պետք է դատապարտել։ Այո երբեմն պետք է ավելի հեռուն գնալ, և չլինելով Մակրոնի աջակից, այդուամենայնիվ պետք է նշեմ, որ Ֆրանսիայի դիրքորոշումը շատ ավելի հստակ է, քան եվրոպացի մեր շատ գործընկերների։ Բայց, միանգամայն ճիշտ եք, պետք է հստակ քայլերի անցնել։ Վերջերս մի քանի զարգացումներ եղան, որոնց արդյունքները կարող ենք բարենպաստ համարել։ Օրինակ Եվրամիության կողմից դիտորդական առաքելության նորացումն ու ուժեղացումը։ Իհարկե շատ անհասկանալի էր, թե ինչու մի պահ դադարեց այդ առաքելությունը, բայց բարեբախտաբար նորից կյանքի կոչվեց, այս անգամ ավելի ընդլայնված։ Այն պահից սկսած ինչ այս առաքելությունը Հայաստանի տարածքում կյանքի կոչվեց, սահմանին հարձակումները գոնե քչացան, Ադրբեջանի նախկինում բազմապատկվող ագրեսիվ դրսևորումները, որ վիրավորների և զոհերի պատճառ էր դառնում հուսամ այս առաքելության շնորհիվ գոնե հիմա կզսպվի։ Միանգամայն ճիշտ եք, որ այս հիմնախնդրի շուրջ պետք է շտապ գործենք, քանի որ խոսքը գնում է բացարձակ հումանիտար ճգնաժամի մասին։ ԵՄ-ն պետք է անհապաղ հումանիտար անհրաժեշտ օգնություն ցուցաբերի և եվրոպացի առաջնորդներն էլ պետք է գնան ու տեղում տեսնեն այս արգելափակումն ու ամեն ինչ անեն, որ այն դադարի։

«5-րդ ալիք» – Որպես այս հաճելի խոսքերի ապացույց ինչո՞ւ չճանաչել Արցախի անկախությունը։ Ի՞նչն է խանգարում Ֆրանսիային դա անել։

-Ֆրանսիայի Սենատը թերևս շատ հստակ դիրքորոշում է որդեգրել, հատկապես Սենատի մեծամասնության խմբի նախագահի շնորհիվ Սենատն առաջինն էր Ֆրանսիայում, որ ճանաչեց Արցախի անկախությունն ու պետք է հետամուտ լինել, որ այս հարցին ցուցաբերվող աջակցությունն ավելի մեծանա։ Միանգամյան իրավացի եք, միակ հարցը, որ պետք է տալ այն է, թե ի՞նչ է փոխվում Արցախում ապրող բնակչի կյանքում այսօր, երբ նա այսօր այլևս գազ չունի, որ տաքան, դեղորայք չունի, որ ինքն ու իր ընտանիքը բուժվեն, որ շատ ընտանիքներ արդեն շաբաթներ է բաժանված են։ Այսօր մեկ հարցի պատասխան է պետք փնտրել, ինչպես վերացնել այս արգելափակումը։ Ըստ իս միայն մեկ ելք կա և դա պատժամիջոցն է, որը ոչ միայն պետք է օգտագործել, այլև հարցի բովանդակության կենտրոնում դնել։

«5-րդ ալիք» – Ադրբեջանը առարկում է, որ Ֆրանսիան հայամետ քաղաքականություն է վարում, հետևաբար չի կարող անաչառ միջնորդ լինել։ Ձեր արձագանքը այսպիսի առարկությանը։

-Ինձ միշտ ապշեցնում է, թե ինչպես է Ադրբեջանը մեղադրում այն բոլոր օրինազանցությունների մեջ, որ ինքն է անում։ Քանի անգամ է անձամբ ինձ հետ պատահել, երբ բարձրաձայնել եմ Լեռնային Ղարաբաղում պատերազմի օրերին տեղի ունեցածների մասին, երբ խոսել եմ Հայասանում տիրող սարսափելի վիճակի մասին։ Մեղադրանքներ, թե իբր ինձ վճարել են, որ ես կոռումպացված եմ։ Սա իհարկե բացարձակ անհեթեթ է, Ադրբեջանը մարդկանց մեղադրում է մի բանում, ինչում ինքն է մեղավոր։ Եկեք մի բան հստակեցնենք, մենք չեն սատարում Հայաստանին, որովհետև սատարում ենք որևէ համայնքի, մենք սատարում եմ Հայաստանին, քանի որ արդարության կողմնակիցն ենք, հոգում ենք ճշմարտության, փաստերի մասին։ Մենք հոգում ենք մեզ կապող ամենահիմնարար սկզբունքների անհրաժեշտ պաշտպանության մասին։ Հայ ժողովուրդը ցեղասպանություն վերապրած ժողովուրդ է և այս իրականությունը պետք է ակնհայտորեն ուղղորդի ԵՄ-ին, որն ինքն է ստեղծվել ցեղասպանության փլատակներից։ Պատասխանատվության զգացումը պետք է ուղղորդի, երբ ցեղասպանության զոհ դարձած այս ժողովրդին այսօր բացահայտորեն սպառնում է էթնիկ զտումը։ Եվրոպան իրավունք չունի լռել, այլապես կանարգի ինքն իրեն։ Այսօր արդարության ճամբարը, մարդկության հիմնարար իրավունքները պետք է Եվրոպայի գործողությունների կենտրոնում լինեն և պայքարի ընդդեմ բոլոր նրանց, ովքեր ցանկանում են ոչնչացնել այս ամենաէական սկզբունքները։

«5-րդ ալիք» – Ադրբեջանի և Թուրքիայի ղեկավարները 2020 նոյեմբերից ի վեր հայտարարում են, որ Արցախի խնդիրը կարգավորվել է. Նրանք չեն թաքցնում, որ իբր այդ խնդիրը լուծվել է իրենց կողմից պատերազմի միջոցով։ Նախ, եթե այդպես է՝ դա չի՞ նշանակում որ միջազգային հարաբերություններում միայն բռնի ուժն է իշխում։ Երկրորդ, ըստ ձեզ, Արցախի հարցը, Արցախի հայկական ինքնությունն ու դիմագիծր պահպանելու հարցը լուծվա՞ծ է։ ինչպե՞ս էք դուք պատկերացնում այդ լուծումը

-Կփորձեմ հակիրճ պատասխանել։ Նախ պետք է նշել, որ այս հարցի վերաբերյալ պարոն Ալևի հայտարարությունները հակասում են իրար։ Մի կողմից ասում է հիմնախնդիրը լուծված է, մյուս կողմից արգելափակում է կյանքի կոչում, որը նշանակում է մտքում ուրիշ փուլ ունի և նույնիսկ իր համար խնդիրը լուծված չէ։ Երկորդ հերթին, պետք է երբեք թույլ չտալ, որ ուժի կիրառումը գործի որևէ խնդրի կարգավորման մեջ, որում միայն դիվանագիտությունը պետք է գործի։ Լեռնային Ղարաբաղի հարցի շուրջ դիվանագիտական ձևաչափ կար, Մինսկի խումբը, որը երկխոսության հնարավորություն էր Հայաստանի և Արցախի ապագայի հարցով շահագրգռված մեծ տերությունների միջև, բայց այս ձևաչափն ուղղակի խարխլվել է միակողմանի ռազմական միջամտությամբ, որը մենք երբեք չպետք է թույլ տանք, որ հաղթի։ Հակառակ դեպքում մենք ընդունում ենք, որ ուժը գերակայում է իրավունքից, և որ բռնությունը կարող է վերջին խոսքն ասել միջազգային հարաբերությունների բնականոն միջոցների դեմ։ Վերջին կետն ըստ իս այն է, որ պետք է շատ հստակ ասել, ես դա ասում եմ այստեղ իմ բոլոր գործընկերներին, ովքեր ինձ բացատրում էին Արցախի պատերազմի ժամանակ, որ ի վերջո դա այնքան էլ լուրջ հարց չի, քանի որ տարածքային հակամարտություն է և հասկանալի էր, որ այն լուծվելու է բռնությամբ։ Ես նրանց շատ հստակ ասացի, որ ընդունելով դա՝ նրանք նախադեպ են ստեղծում Ուկրաինայի պատերազմի հետ կապված։ Բայց ես նրանց ասացի նաև, որ վտանգվածը Լեռնային Ղարաբաղի ապագան չէ, քանի որ վտանգվածը Հայաստանի ապագան է։ Սա հենց այն հնարավորությունն է, որ Հայաստանը գոյություն ունենա, իսկ հայ ժողովուրդն ապրի սեփական հողի վրա։ Լեռնային Ղարաբաղի հետևում իրականում վտանգ կա ամբողջ Հայաստանի համար։ Մենք չենք կարող տարանջատել երկու պատճառները, և նրանք, ովքեր ցանկանում են մեզ բացատրել, որ Հայաստանի ապագան երաշխավորելու համար պետք է զիջել Լեռնային Ղարաբաղի հարցում, չեն գիտակցում, որ իրականում զիջելով՝ վտանգում են իրականությունը. հայ ժողովրդի ապագան հենց Հայաստանի Հանրապետության հողի վրա. Մենք շատ լավ տեսանք Ալիևի վերջին ագրեսիան հայկական տարածքի դեմ։ Շատ կարևոր է կրկնել, որ մենք իրավունք չունենք ընդունելու, որ բռնությունը կարող է գերակայել օրենքին: Լեռնային Ղարաբաղի հարցը լուծված չէ. Այն պետք է կարողանա ևս մեկ անգամ առիթ դառնալ պահանջկոտ դիվանագիտական երկխոսության համար, որը սկզբունքորեն հրաժարվում է ցանկացած տեսակի բռնությունից։ Ասենք նաև շատ հստակ, նրանք, ովքեր միակողմանի բռնության գործողություններ են նախաձեռնել, նրանք, ովքեր այսօր դեռ մեղավոր են այս պետական ահաբեկչության մեջ, լինեն պարոն Ալիևի ռեժիմում, դրա հեղինակները, թե հանցակիցները, մի օր ստիպված կլինեն միջազգային քրեական արդարադատության առջև պատասխան տալ իրենց գործողությունների համար: Կարևոր է, որ Եվրոպան պահպանի այս հաստատակամության ուղերձը: Բռնությունը չի կարող հաղթել, և մի օր, պարոն Ալիև, մի օր արդարությունը հաղթելու է։