Ծերացման ցուցանիշով Հայաստանը մեր տարածաշրջանում երկրորդ տեղում է. ժողովրդագետ

Եթե 2018 թվականն ամբողջությամբ վերցնենք, ապա մշտական բնակչության թվաքանակի հետ կապված բարելավում կա. 2018-ին ՀՀ մշտական բնակչությունը պակասել է 7 700, բայց եթե 2018-ի ապրիլի 1-ի դրությունը համեմատում ենք 2017-ի նույն  ժամանակահատվածի հետ, տեսնում ենք, որ բնակչությունը պակասել է 11 600-ով,  իսկ 2017-ին, 2016-ի համեմատ, 12 900-ով, այսինքն՝ միայն վերջին տարում մշտական բնակչության թվի նվազումը դանդաղել է ավելի քան 30 տոկոսով: Այս մասին Yerkir.am-ի հետ զրույցում ասաց  ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության ժողովրդագրության բաժնի պետի պաշտոնակատար, պատմական գիտությունների թեկնածու, ժողովրդագետ Արտակ Մարկոսյանը:

Ըստ նրա՝  վերջին 5 տարվա մեջ առաջին անգամ ունենք նաև ամուսնությունների թվաքանակի աճ, մասնավորապես` եռամսյակային կտրվածքով, նախորդ տարվա համեմատ, ամուսնությունների թիվն աճել է 202-ով:

«Նաև ամուսնալուծությունների թիվն է բավականին նվազել. եռամսյակային կտրվածքով, նախորդ տարվա համեմատ, նվազումը եղել է  171-ով: Սակայն ծնելիության առումով լուրջ աշխատանք կա տանելու, հատկապես` գյուղական վայրերում: Գյուղական բնակավայրերում վիճակն ավելի վատ է, քան Երևանում: Այն խնդիրները, որ կային գյուղերում, այսօր բացահայտ ձևով սկսել են արտահայտվել, և այստեղ պետք են գործիքակազմեր, որոնք քաղաքում չենք կարող կիրառվել: Պետությունը պետք է մի քիչ կանխիկ գումար ծախսի՝ բարելավելու համար իրավիճակը»,- նշեց ժողովրդագետը:

Արտակ Մարկոսյանի տեղեկացմամբ` 2014-ին ՀՀ առողջապահության նախարարությունը ՄԱԿ-ի բնակչության հիմնադրամի հետ համատեղ ուսումնասիրություններ է կատարել՝ պարզելու ՀՀ-ում անպտղության ցուցանիշները կանանց շրջանում, և պարզվել է, որ 25-45 տարեկան վերարտադրողական տարիքում գտնվող 605.000 կանանցից 90.000-ն ունեցել է առաջնային և երկրորդային անպտղություն` առաջնային՝ 25.000. երկրորդայինը՝ 65.000, ինչն անմիջական ազդեցություն է ունենում ծնելիության ընդհանուր ցուցանիշների վրա:  Ժողովրդագետը նաև շեշտում է, որ համապատասխան ծառայությունները բավականին թանկ հաճույք են:

«Այս առումով կանոնակարգումների տեղ կա. եթե բոլոր կանանց պետությունը չի կարողանում գումար հատկացնել, ապա պետք է գոնե կարգավորի մատուցվող ծառայությունների  գնային սանդղակը, քանի որ դրանց գներն այսօր բավականին բարձր են, և ոչ բոլորն իրենց կարող են թույլ տալ դիմել բժիշկի: Այս տարիքային խումբն այնպիսին է, որ եթե նրանց խնդիրը լուծվի, երկու-երեք երեխա կունենան»,- նշեց Մարկոսյանը:

Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության ժողովրդագրության բաժնի պետի պաշտոնակատարն ասաց, որ Հայաստանը բնական աճի ցուցանիշի առումով, Ռուսաստանի, Բելառուսի, Ուկրաինայի համեմատ, դեռևս գտնվում է բավականին լավ դիրքում, քանի որ ունենք բնական աճի դրական ցուցանիշ, մասնավորապես՝ նախորդ տարի այս ցուցանիշը կազմել է 10 800 մարդ, իսկ վերջին 27 տարում ունեցել ենք արդեն 430 000 բնական աճի ցուցանիշ: «Եթե մենք ասում ենք, որ 1 միլիոն 100 հազար մարդ արտագաղթել է, բայց մեր բնակչությունը նվազել է մոտավորապես 600.000-ով, հենց բնական աճի դրական ցուցանիշի շնորհիվ է եղել: Եթե մենք Ուկրաինայի և Բելառուսի նման ունենայինք բացասական ցուցանիշ, ապա մեր այսօրվա բնակչությունը ևս 430.000-ով պակաս կլիներ: Այդ բնական աճը փոխհատուցել է այն ահռելի արտագաղթը, որը տեղի է ունեցել. 1991-ին ՀՀ-ի բնակչությունը 3 միլիոն 515 հազար էր, հիմա՝ 2 միլիոն 962 հազար, մենք սրանից էլ քիչ թվաքանակ կունենայինք, եթե բնական աճը չլիներ, դրա դերը շատ կարևոր է»,- մանրամասնեց Մարկոսյանը՝ շեշտելով, որ պիտի այնպես անենք, որ չունենանք դեպոպուլյացիա, երբ մահերը կգերազանցեն ծնունդներին, թեպետ Լոռու մարզում արդեն նման իրավիճակ է, և այս պահին հետազոտություններ են կատարվում՝ պարզելու  համար պատճառները:

Yerkir.am-ի խնդրանքով ժողոովրդագետն անդրադարձավ  նաև Հարավային Կովկասի երկրների ժողովրդագրական պատկերին: «Վրաստանում դեռևս  2007-2008-ին ունեցել ենք դեպոպուլյացիա, այսինքն՝ բնական աճի ցուցանիշը  բացասական է եղել, ներկայում նրանց մոտ դարձյալ  բավական մեծ է մահերի ցուցանիշը, և միայն անցյալ տարի բնական աճը եղել է ընդամենը  4500, մեզ մոտ՝ 10 800 է դեռ: Ադրբեջանը լավ դիրքում է,  քանի որ ունի բավական բարձր բնական աճի ցուցանիշ, միայն նախորդ տարի այն  եղել է 82.000 մարդ: Իհարկե, կասկածելի է Ադրբեջանի՝ 10 միլիոն բնակչության ընդհանուր թիվը, քանի որ 2000-ականներին նրանց մոտից էլ է մեծ արտագաղթ եղել: Մյուս կողմից՝ եթե անգամ նրանք լինեն 8 միլիոն, դա մեզ չի սփոփելու: Ինչ վերաբերում է Թուրքիային, ապա բնական լավ աճ ունեն, միայն նախորդ տարի 1 միլիոն 200 հազար է եղել ցուցանիշը, թեպետ վերջին տասնամյակում միջին ցուցանիշը դիտարկվել է 900.000-ից մինչև 1 միլիոնի սահմանում: Թուրքիայի բնակչությունը հասել է 82 միլիոնի: Բայց այնտեղ խնդիր կա, քանի որ բնական աճի մեջ մեծ ցուցանիշ  ունեն քրդերը: Նրանք էլ են սա տեսնում, ուստի Թուրքիայի նախագահը երկրի թուրք կանանց անվանել էր դավաճան, որ երրորդ երեխան չեն ունենում: Իրանում վիճակը ևս բավական բարվոք է, որովհետև ունեն լավ սեռատարիքային կազմ կա, օրինակ` եթե Թուրքիայում միջին տարիքը 29-ն է, մեզ մոտ 35-ի սահմանին  է մոտենում, ապա Իրանում այդ տարիքային թիվը 25-ն է: Իսկ որքան փոքր է միջին տարիքային թիվը, այնքան  բնական աճի տեմպերը մեծ են, անցած տարի Իրանում բնական աճի ցուցանիշը կազմել է 1 միլիոն մարդ, իսկ բնակչության ընդհանուր թիվը 82 միլիոն է: Սա հաշվի առնելով` մենք չպետք է թույլ տանք, որ մեր բնական աճի ցուցանիշը դառնա բացասական»,- մանրամասնեց մեր զրուցակիցը:

Մեր հարցին՝ ծնելիության ինչպիսի՞ ցուցանիշ է Արցախում՝ ՀՀ-ի հետ համեմատած, Արտակ Մարկոսյանը պատասխանեց, որ Արցախում նորմալ քաղաքականություն է տարվում: «Ծնելիության գումարային գործակիցն Արցախում 2 է, իսկ ՀՀ-ում 2017-ին այն եղել է մոտ 1.6: Արցախում այս ցուցանիշը պայմանավորված է վերաբնակեցման քաղաքականությամբ, երբ մարդուն տուն են տալիս: ՀՀ-ում այդ տարբերակը չի աշխատի, մենք մի քիչ այլ խնդիրներ ունենք»,- ընդգծեց Մարկոսյանը:

Անդրադառնալով Հարավային Կովկասի երկրների ծերացման պատկերին` ժողովրդագետը նշեց, որ մեր տարածաշրջանում ծերացման ցուցանիշով Հայաստանը երկրորդ տեղում է, առաջինը Վրաստանն է, Ադրբեջանն ավելի հետ է:

«Իրանում և Թուրքիայում ծերացման ցուցանիշը 7-8 տոկոս է: Ծերացման գործընթացը հնարավոր է կանխել ծնելիության բարձր ցուցանիշների ապահովմամբ, այս դեպքում այդ վերևի սանդղակը կիջեցվի: Այսինքն՝ ներքևից պիտի կարգավորվի. սեռատարիքային բուրգը ներքևից է կարգավորվում»,- եզրափակեց Արտակ Մարկոսյանը:

Մարիամ Պետրոսյան