Միջազգային հանրությունը և ԱՊՀ շրջանակները հաշվի են նստելու Հայաստան-Արցախ ռազմաքաղաքական դաշինքի կնքման փաստի հետ. Մելիք Գարագավորյան

Միջազգային հանրությունը և ԱՊՀ երկրների շրջանակները հաշվի են նստելու փաստի հետ, որ այս տարածաշրջանում ունեն դաշնակից՝ Հայաստանի Հանրապետությունը, որը ոչ թե իր երկրորդական, այլ կենսական, անվտանգային շահերից ելնելով է կնքում  Հայաստան-Արցախ դաշինքը, որը, ըստ էության,  ընդգրկում է նաև ԱՊՀ մյուս երկրների անվտանգային շահերը: Այս մասին yerkir.am-ի հետ զրույցում ասաց  ՀՅԴ Լիբանանի ԿԿ անդամ Մելիք Գարագավորյանը:

- Հայաստան-Արցախ ռազմավարական դաշինքը, որն այդքան անհրաժեշտ է համարում Դաշնակցությունը, ի՞նչ խնդիրներ է լուծելու Արցախի, նրա բնակչության համար միջազգային հարթակում:

-Վերջին 25 տարվա բանակցային հոլովույթը հասել է մի հանգրվանի, երբ պետք է այսուհետ ավելի գործնական և կոնկրետ ձևաչափով ներկայանանք միջազգային հանրությանը, որը, ըստ իս, կբխի ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքից և ինքնապաշտպանական տեսակետից: Մենք գործ ունենք այնպիսի հակառակորդի հետ, որը չի տիրապետում տարբեր «լեզուների»՝ շրջանային, տարածաշրջանային խաղաղության և կայունության, տնտեսական բնականոն զարգացման, և հիմնական շեշտը դրել է խավիարային դիվանագիտության վրա ու անընդհատ խախտում է ոչ միայն 1994 թվականի մայիսի 12-ին կնքված հրադադարի պայմանագիրը, այլև տարածաշրջանային կայունությունը: Երկրորդ՝ մենք պետք է ապացուցենք, որ Հայաստանի և Արցախի միջև առկա է պատկերացում Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման վերաբերյալ: Այստեղ ուզում եմ ասել՝ այն, որ  պարոն վարչապետն ասում էր, թե 25 տարվա ընթացքում հայ ժողովուրդը, առհասարակ, պատկերացում չի ունեցել ԼՂ հարցի հետ կապված, կտրականապես մերժելի է՝ և՛ մեր, և՛ միջազգային հանրության պարագայում: Մենք պետք է հասկանանք, թե ինչ պատգամ ենք ուղղում մեր հակառակորդներին և բարեկամներին՝ հակառակորդներին ներկայանալով փխրուն վիճակից, իսկ բարեկամներին, թե` կներեք, պատկերացում չունենք: Ի դեպ, մի կողմից ՀՀ վարչապետն ասում է, թե պատկերացում չունենք, մյուս կողմից ակնարկում է Արցախի վերադարձը բանակցային գործընթաց: 10 միլիոնի հասնող հայ ժողովրդից յուրաքանչյուրը շատ լավ պատկերացնում է, թե մենք ինչ ենք ուզում, այն է՝  պատմաքաղաքական անժամանցելի իրավունքների վերականգնում, Արցախի անկախության միջազգային ճանաչում, բայց այստեղ նույնքան կարևոր են անվտանգության երաշխիքները: Եվ այս ռազմաքաղաքական դաշինքի լույսի ներքո շատ կարևոր է հենց անվտանգության երաշխիքների ձեռք բերումը, քան սոսկ անկախության ճանաչումը, որովհետև հանրածանոթ իրողություն է, որ նույնիսկ քաղաքական կարգավիճակներով օժտված երկրների անդորրը, կայունությունը հաճախ խնդրո առարկա է դառնում: Երրորդ՝ միջազգային հանրությունը և ԱՊՀ երկրների շրջանակները հաշվի են նստելու փաստի հետ, որ այս տարածաշրջանում իրենք ունեն դաշնակից՝ Հայաստանի Հանրապետությունը, որը ոչ թե իր երկրորդական, այլ կենսական, անվտանգային շահերից ելնելով է կնքում մի դաշինք, որը, ըստ էության,  ընդգրկում է նաև ԱՊՀ մյուս երկրների անվտանգային շահերը: Այսինքն՝ այն թեև ռազմաքաղաքական դաշինք է, բայց կանխարգելիչ գործոն է պատերազմական որևէ նոր սպառնալիքի պարագայում, որը Ադրբեջանը կարող է նեղ քաղաքական առիթով հրահրել: 

-Ի՞նչ դիմադրության կարող է հանդիպել Հայաստան-Արցախ ռազմավարական դաշինքը, ո՞ր դաշտում՝ դիվանագիտակա՞ն, թե՞...

 -Ես խորապես համոզված եմ, որ մեծ խնդիրների առաջ չենք կանգնի, որովհետև այսօր միջազգային հանրությունը, ԵԱՀԿ ՄԽ երկրները, ղեկավարները շատ լավ ըմբռնում են Ադրբեջանի ապակառուցողական պահվածքը: Բավական է անդրադառնալ ժնևյան բանակցություններում կանխարգելման մեխանիզմների հետ կապված որոշումներին՝ կանխարգելելու որևէ սադրանք և պատերազմական գործողություն: Այսինքն՝ նրանք այդ կենափորձը և ապացույցն ունեն՝ հասկանալու, որ Հայաստան-Արցախ ռազմաքաղաքական դաշինքի կնքումը վերջին պարտավորված ընտրանքն է երկու հայկական պետությունների անվտանգության ապահովման, ինչպես նաև Հելսինկյան եզրափակիչ ակտի սկզբունքներից ինքնորոշման իրավունքի պահպանման առումով: Ես չեմ կարծում, որ մենք որևէ խնդիր կունենանք: Եթե ունենանք, ապա միջազգային հանրությանն առարկայական տվյալներ կներկայացնենք, կբացատրենք, այդ թվում՝ ԱՊՀ երկրներին: Մենք պետք է ընդունենք, որ ժողովուրդների իրավունքների պաշտպանությունը կախված է տվյալ ժողովրդի համազգային ուժերի զորաշարժից և համադրումից: Արցախի հարցը համահայկական օրակարգ է, որը չի պատկանում որևէ խմբակի, իշխանության, հատվածի, այն կախյալ է համայն հայությունից և կապված է նրա արժանապատվության հետ: Առանց Արցախի անկաշկանդ գոյատևման, անվտանգության գոտիների անվտանգային երաշխավորման, համայն հայության կենսունակությունն է վտանգված, Հայաստանի կայունությունը, քանի որ առանց ամուր Արցախի Հայաստանը դյուրաբեկ է:

-Երկրի անվտանգության կարևոր բաղադրիչ է տնտեսության զարգացումը, այսինքն՝ անվտանգությունը մեծապես կախված է տնտեսության զարգացումից: Այսօր ՀՀ տնտեսական հարթությունում խնդիրներ ունենք, մտահոգություններ կան, այս ուղղությամբ ի՞նչ կարող է առաջարկել Սփյուռքը:

 -Համայն հայության ունեցած կարողությունը տնտեսական, ներդրումային առումով ևս հսկայական է, պարզապես պետք է կարողանալ համադրել, չպետք է գործածել այն ինչ-որ խմբակային հաշիվների լույսի ներքո: Ես համոզված եմ, որ ներկայիս իշխանությունները, եթե կարողանան համադրել համայն հայության ներուժը, կարողականությունը՝ տնտեսական, ներդրումային, քաղաքական, կլուծեն այդ խնդիրները: Կրկնում եմ՝ առանց կողմնակի հաշիվների, եթե մեր կարողականությունը ճիշտ հաշվարկեն, համոզված եմ, որ Հայաստան-Արցախ-Սփյուռք եռամիասնությունը հրաշքներ է գործելու: Նոր իշխանությունները քարոզարշավի սկզբում հայտարարություններ էին անում հայրենադարձության, Սփյուռքի գործոնի վերաաշխուժացման հետ կապված, բայց հետո ինչպե՞ս հասկանաս Սփյուռքի նախարարության փակումը կամ՝ մշակույթի նախարարության դեպքը: Մինչդեռ մենք ասում ենք, որ մեր հիմնական հզորության, տարբերության, յուրահատկության կարևորագույն գործոնը մշակույթն է, իսկ մենք փակում ենք մշակույթի նախարարությունը:

 -Կարելի՞ է ասել, որ Սփյուռքում հիասթափություն կա:

 -Սփյուռքն ինչպե՞ս ըմբռնի, որ մի քանի ամիս առաջ հայտարարածի ճիշտ հակառակն է արվում: Բնականաբար, Սփյուռքը մի կողմից հուսախաբ է, մյուս կողմից՝ մտահոգ, թե` մեր բարոյական նեցուկը Հայաստանն է, բայց ՀՀ իշխանության վարած քաղաքականությունը սփյուռքահայերի նկատմամբ չենք հասկանում: Մենք ունեինք Սփյուռքի նախարարությունը, որը եթե սրբագրության կարիք ուներ որոշ բնագավառների և գործունեության  հետ կապված, անեինք, բայց ոչ թե փակեինք, որը նախանշանն էր Հայաստան վերադարձի, ներգաղթի, Հայաստան-Սփյուռք միասնականության: 

 -Հանձնակատարը և նրա գրասենյակն ի վիճակի չե՞ն  լինելու այս խնդիրները լուծել: Ի դեպ, հնարավոր է նա լինի Սփյուռքի ներկայացուցիչ:

 -Պիտի ուզենայինք, որ հանձնակատարը լուծի այդ խնդիրները: Ինչ վերաբերում է նրա`Սփյուռքից լինելուն, ապա դա էլ այլ խնդիր է՝ ին՞չ եղանակով նա պիտի լինի Սփյուռքից, ի՞նչ կարողությամբ պիտի լինի այդ ներկայացվածությունը: Ես խորապես համոզված եմ, որ նախարարության դրվածքով պիտի կառույցը պահպանվեր և համարժեք կարևորություն պիտի տրվեր, ինչպես պաշտպանության և այլ նախարարությունների դեպքում: Չմոռանանք, որ վերջին 70 տարում Սփյուռքն իր կարողականությամբ անպաշտոն դիվանագիտություն վարեց ՀՀ-ի համար, կամ անկախության տարիների նեղ օրերին ՀՀ-ի ամբողջ արտաքին քաղաքականությունը վարեց՝ առանց ակնկալության, մի՞թե Սփյուռքի ամբողջ կարողությունը չհանդիսացավ նաև գործոն  ՀՀ անկախության, բարգավաճման, Արցախի անկախության հարցում, այսպե՞ս ենք վարձահատույց լինում: Մեր պատկերացմամբ` սխալ է կատարվել, և հնարավորինս շուտ այն պետք է սրբագրվի: Չպետք է այսպես լինի՝ մի բան որոշեցինք, լավ, թե վատ կիրարկելու ենք: 

 -Ի դեպ, գործող իշխանությունները ժամանակին ցանկանում էին վերածնել երկպալատանի խորհրդարան ունենալու գաղափարը, որի վերաբերյալ կարծիքները միանշանակ չէին, խոսվում էին ռիսկերի մասին, թե դրսում ապրողը պիտի որոշի ՀՀ-ում ապրողի ճակատագիրը...

-Մեր կուսակցությունը տեսակետ հայտնել էր սրա հետ կապված, գիտեք, որ դրա հեղինակը Դաշնակցությունն էր, այդ գաղափարը մենք պաշտպանել ենք երկար տարիներ: Ինչ վերաբերում է դրանից բխող խնդիրներին, եթե մենք նժարի վրա դնենք` դրանց առկայությո՞ւնն է ծանրակշիռ, թե՞ բարոյական, նյութական, ֆիզիկական առումով դրա գործնական ճիգի անհրաժեշտությունը, միանշանակ պիտի ասեմ՝ երկրորդը: 

 -ՀՀ գործող իշխանություններին Ձեր մտահոգությունների մասին տեղյակ պահե՞լ եք, ասե՞լ եք:

 -Մենք ասել ենք հրապարակային ելույթների միջոցով, հանդիպումների ընթացքում,  տպագրել ենք և ակնկալում էինք, որ ականջալուր կլինեն իշխանությունները, բայց ափսոսում ենք, որ... Մենք ակնկալում ենք, որ իշխանությունները վերատեսության կենթարկեն նաև արժեհամակարգային քաղաքականությունը, քանի որ լավ ժողովրդի կորիզն ընտանիքն է: 

 -Արժեհամակարգային քաղաքականությո՞ւնն է խոչընդոտում ներդրումներին, դա կարո՞ղ է խոչընդոտ հանդիսանալ այս հարցում:

 -Խնդիրները միայն արժեհամակարգային չեն, մենք հոլովույթ ենք ապրում, և տեսնում ենք  ընկերային, սոցիալ-տնտեսական քաղաքականությունը: Տեսնում ենք, որ ներկայիս իշխանության տնտեսական հեղափոխության քարոզները հիմք չունեն, ծրագրային խորք չունեն: Մենք պիտի հասկանանք մի բան՝ չենք կարող մեր թերությունները, բացթողումները, անհաջողությունները սխալներն անընդհատ վերագրել անցյալի իշխանությունների քաղաքական ամլությանը: Պիտի հասկանանք, որ եկել է հաջողություններ արձանագրելու պատմական պահը, որ ազգը, ժողովուրդը օգտվի: Այսօր ՀՀ-ում ծայրահեղ աղքատության ցուցանիշը դարձյալ ավելի քան 30 տոկոս է, չի նվազել մեկ տարվա ընթացքում, ավելին՝ ինչ-որ չափով բարձրացել է: Երրորդ՝ ակնկալում ենք ինչ-որ հատվածի նյութական աջակցությունը, բայց այդ հատվածից ոմանց պարագայում  «Երկու չափ, երկու կշիռ» քաղաքականություն ենք վարում, չի կարելի երկու տարբեր մոտեցումներ դրսևորել: Իշխանությունը պիտի վերատեսության ենթարկի ներքաղաքական, ներազգային, Սփյուռքի հետ կապված քաղաքականությունը, որ սփյուռքահայը զգա, որ իր հայրենիքում է ապրում, և ոչ թե մի մասն իրեն հանգիստ զգա իր ապրած հայրենիքում, մյուսը՝ չճանաչի ներկա հայրենիքը: Իշխանության և Սփյուռքի ավանդական կառույցների միջև հարաբերությունը պիտի այնպիսի գործնական մակարդակում լինի, որ նրանց ամբողջ կարողականությունը գործնական դաշտ տեղափոխվի՝ բնականոն կիրարկումով: Այսինքն՝ պիտի ճշտենք ձևաչափը, թե նրանցից յուրաքանչյուրի կարողականությունը որտեղ է անհրաժեշտ՝ առանց մրցակցային և նեղ հաշիվների մեկնաբանության: 

-Անդրադառնանք Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման խնդրին. վերջերս թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանը նշեց, որ Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հարցը տեղափոխվում է մահմեդական աշխարհ, սա Թուրքիայի հետ արաբական երկրների հարաբերություններում առկա խնդիրների շրջանակում չէ՞:

-Ես անակնկալի չեմ եկել այս փոփոխություններից, որ այս ճակատում դրական արձանագրումներ և նվաճումներ կան, բայց նաև գերխանդավառությամբ չեմ ընդունել, որովհետև բոլորն ունեն իրենց հաշիվները, որոնք մեզ չպետք է խանգարեն: Մենք պետք է հասկանանք այդ նվաճումների շարժառիթները, դրվածքը և շարունակենք մեր իրավունքների ձեռք բերման գործընթացը: Եվ ամբողջ աշխատանքը, որ տեղի է ունենում, պիտի կարողանանք տեղափոխել հատուցման ալիքի վրա, ոչ թե հիշողության, տուրք մատուցելու, մեկ հայտարարությամբ հանդես գալու ձևով: Այսօր, դժբախտաբար, Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման հարցում ևս իշխանությունները անհրաժեշտ հարթակի վրա գործունեություն ծավալելու խնդիր ունեն: Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման առումով ՀՀ-ն միջազգային մակարդակում հիմնական դերակատարներից մեկը պիտի լինի և մնա՝ թե' հատուցման խնդիրն ապահովելու և թե' կանխարգելող հանգամանքի վերածելու ամբողջ գործունեությունը:

 -ՀՀ արտաքին գործերի նախարարը բազմիցս նշել է, որ Հայաստանն այս դերակատարությունը վաղուց է ստանձնել, որ միջազգային օրակարգում առաջ ենք տանում ցեղասպանության կանխարգելման օրակարգը, այսինքն՝ ցեղասպանությունների կանխարգելման հարցում, դրանց դեմ պայքարում ՀՀ-ն առաջին շարքում է: 

 -Ես հակառակը չէի ասի, բայց այդ բոլորը մնում է հայտարարության մակարդակում, ես խոսում եմ ավելի գործնականի մասին: 

 -Հայաստանը փոքր երկիր է և այս գործում, պայքարում անում է`ինչ կարող է: Կոնկրետ ի՞նչ պիտի անի, որ չի անում՝ իր հնարավորության սահմաններում:

 -Այս մակարդակում, հարթակում խնդիրը տարողության, քանակի, մեծության և փոքրության մեջ չէ, այլ հարցը կապված է պատգամի հետ, իսկ այն համամարդկային է, հայկական չէ, այսինքն՝ ՀՀ-ի պատգամը չէ, մենք չպետք է սահմանափակենք ցեղասպանության կանխարգելման հարցը:

 -Բայց մենք ասում ենք, որ այն հանցագործություն էր մարդկության դեմ նաև, որ Հայոց ցեղասպանության հարցում անպատժելիությունն ու անտարբերությունը բերեց այլ ցեղասպանությունների:

 -Եվ համամարդկայինը վերաբերում է ամբողջ մոլորակին: Այս իմաստով` տարվա 365 օրը պարտավոր ենք միջազգային բոլոր կառույցների դուռը ծեծել, հրապարակը զբաղեցնել, հատկապես՝ Եվրամիության, արևմտյան քաղաքական ուժային կենտրոնների, իշխանությունների, ոչ թե առիթից առիթ, հանդիպումից հանդիպում, այլ այս պահը հստակ գործոնի վերածել: Կար ժամանակ, որ համադրված աշխատանք  էր տարվում՝ լոբբիստական կազմակերպությունների և ԱԳՆ ներուժի գործադրմամբ, հատկապես՝ Հայ դատի կառույցների միջոցով: 

 -Հիմա այդ համադրված աշխատանքը չկա՞, խզո՞ւմ կա:

-Անհրաժեշտ թափի, համոզումի, ոճի, շնչի ալիքը չենք զգում՝ համադրման առումով, իսկ Հայ դատի գրասենյակները լծված են ամենօրյա աշխատանքի, և այսօր էլ ամենուրեք ՀՀ-ի, Արցախի դիվանագետները, զինվորներն ենք:

-Բելգիական խորհրդարանի` Հայոց ցեղասպանությունը օրենքից բացառող որոշումից հնարավո՞ր էր խուսափել, լոբբիստական կազմակերպությունների մեղքը կա՞ր:

- Մենք արել ենք առաջին քայլը և պետք է շարունակենք՝ տարհամոզելու, կոնկրետ իրականությունները ներկայացնելու համար: Պետք չէ հուսահատվել, պետք է ուղղակի աշխատել բոլոր անձանց հետ, որ մատչելի կերպով բացատրենք և մեր հարցը տեղավորենք համամարդկային կոնտեքստի մեջ, ոչ թե զուտ հայաստանյան կամ համահայկական:

Զրուցեց Մարիամ Պետրոսյանը