Բնակարանային գողությունների բացահայտման ցուցանիշները մտահոգիչ են. դատախազություն

Հոկտեմբերի 27-ին հրավիրված ՀՀ դատախազության կոլեգիայի նիստում քննարկվել են 2016թ. ընթացքում ապօրինի բնակարան մուտք գործելու միջոցով կատարված գողությունների վերաբերյալ քրեական գործերի նախաքննության նկատմամբ իրականացված դատախազական հսկողության և դատավարական ղեկավարման, ինչպես նաև  այդ գործերով դատարանում մեղադրանքի պաշտպանության վիճակը, քննարկման առարկա են դարձել նաև այս հանցատեսակի դեմ քրեաիրավական պայքարի արդյունավետությունը, միասնականությունն ապահովելուն վերաբերող հարցեր:

Ուսումնասիրությամբ վեր են հանվել այս հանցատեսակի կանխարգելմանն առնչվող խնդիրները,  հանցագործության կատարմանը նպաստող պայմանները, բնակարանային գողությունների փաստերով քննված քրեական գործերի նախաքննության խնդիրները, օրինաչափ դատավարական խախտումները, դրանց պատճառները, ինչպես նաև դատական քննության ժամանակ մեղադրանքի պաշտպանության արդյունավետությանը խոչընդոտող գործոնները:

2016 թվականի ընթացքում արձանագրված՝  սեփականության դեմ ուղղված հանցագործությունների տեսակարար կշռում բնակարանային գողությունների քանակը զգալի է, այն է՝ արձանագրված  7741 դեպքից 1252-ը կամ սեփականության դեմ ուղղված հանցագործությունների 16,1%-ը եղել են բնակարան ապօրինի մուտք գործելով կատարված գողության դեպքեր:

Չնայած զգալի քանակին, 2016 թվականի ընթացքում արձանագրված բնակարանային գողությունների դեպքերը 2015 թվականի համեմատ նվազել են. նախորդ տարի արձանագրվել է նման 1252 դեպք, ինչը 117-ով կամ 8.5%-ով քիչ է 2015 թվականի համեմատ: Դրան զուգահեռ, աճել է՝ բնակարանային գողությունների բացահայտման միջին ցուցանիշը՝ 2016 թվականին կազմելով 33%՝ 2015 թվականին արձանագրված 30.5%-ի դիմաց:

2016 թվականի ընթացքում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1.1 կետով հարուցվել է 482 քրեական գործ: Հարուցված քրեական գործերով  2016թ. ընթացքում որպես մեղադրյալ է ներգրավվել 198 անձ, որոնցից 83-ի նկատմամբ որպես խափանման միջոց է ընտրվել կալանավորումը: Դատարաններ է ուղարկվել 128 գործ՝ 187 անձի վերաբերյալ: Դատարաններում քննված և ավարտված 109 քրեական գործերով դատապարտվել է 153 անձ, որոնց 81-ի կամ 52.9%-ի նկատմամբ պատիժ է նշանակվել ազատազրկումը:

2016 թվականի ընթացքում արձանագրված դեպքերից 77-ը կատարվել են նախնական համաձայնության խմբի կողմից: Նույն ժամանակահատվածում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1.1 կետով նախատեսված արարք կատարած անձանցից  39-ը նախկինում դատված են եղել, ընդ որում, նրանցից 29-ը նախկինում դատապարտվել են համասեռ հանցագործություն կատարելու համար:

Վերլուծությունը վկայում է, որ բնակարանային գողություն կատարած 198 անձանցից 192-ը կամ 96.9 %-ը  եղել են տղամարդիկ, 6-ը կամ 3,1 %-ը՝ կանայք: Հանցանք կատարելու պահին անչափահաս է եղել 25-ը կամ 12,6 %-ը:

Բնակարանային գողություն կատարած չափահաս անձինք հիմնականում աշխատանք չեն ունեցել կամ, առանձին դեպքերում, կատարել են բանվորական աշխատանքներ, զբաղվել հողագործությամբ, անասնապահությամբ: Իսկ անչափահասները հիմնականում ընդգրկված են եղել ուսումնական հաստա­տություններում:

2016 թվականի ընթացքում Երևան քաղաքում արձանագրված բնակարանային գողությունների մեծ մասը կատարվել է բազմաբնակարան շենքերի բնակարաններից, ինչը կարելի է բացատրել մայրաքաղաքում  բազմաբնակարան շենքերի՝ առանձնատների համեմատ գերակշռությամբ: Ի տարբերություն Երևան քաղաքի, 2016 թվականի ընթացքում մարզերում արձանագրված բնակարանային գողությունները հիմնականում կատարվել են առանձնատներից: Արձանագրված բնակարանային գողություններից 565-ը կամ 45,1%-ը կատարվել են գիշերային ժամին՝ ժամը 22:00-ից մինչև 07:00-ն ընկած ժամանակահատվածում, 500-ը կամ 39,9%-ը՝ ցերեկը, իսկ 187 դեպքով 14.9% հնարավոր չի եղել հստակ պարզել հանցագործության կատարման կոնկրետ ժամանակահատվածը:

Բնակարան ապօրինի մուտք գործելով կատարված գողության դեպքերի բացահայտման ցածր մակարդակը հաստատող վիճակագրական օրինաչափությունն ակնհայտ է դարձնում այս հանցագործության կանխարգելմանն ուղղված միջոցառումների անբավարարությունը: Կոլեգիայի նիստին ՀՀ գլխավոր դատախազ Արթուր Դավթյանը հատուկ ուշադրություն հրավիրեց հատկապես այս հանգամանքի վրա՝ մատնանշելով նաև բնակարանային գողություններով պատճառված վնասի վերականգնման չափազանց ցածր մակարդակը: Ըստ ՀՀ գլխավոր դատախազի՝ կանխարգելիչ և հսկողական մեխանիզմների կատարելագործման առումով հրատապ անհրաժեշտություն է իրավապահ և շահագրգիռ պետական մարմինների, տեղական ինքնակառավարման մարմինների միջև սերտ փոխգործակցությունը, ինչպես նաև բազմաբնակարան շենքերի, այս հանցագործության տեսանկյունից ռիսկային համարվող բնակավայրերի, հատկապես ամառանոցային հատվածների հսկողության ուժեղացումը տեխնիկական ժամանակակից միջոցների կիրառմամբ: Հատկապես այս խնդիրները քննարկելու համար, բացի ՀՀ ոստիկանության, նախաքննություն իրականացնող մարմինների ներկայացուցիչներից, ՀՀ Դատախազության կոլեգիայի նիստին հրավիրվել և մասնակցում էին նաև ներկայացուցիչներ ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարությունից և Երևանի քաղաքապետարանից:

Շահագրգիռ քննարկում է ծավալվել պատկան մարմինների գործառույթների շրջանակում ջանքերը համատեղելու ուղղությունների, եղանակների շուրջ:

Դատախազության կոլեգիայի քննարկումների արդյունքներով ՀՀ ոստիկանության պետին առաջարկվել է հանձնարարել ավելի ինտենսիվացնել ոստիկանության ծառայությունների աշխատանքները, պարեկապահակային ծառայության առավել մեծ ուշադրության տակ պահել բնակարանային գողության կատարման համար առավել կրիմինոգեն վայրերը, օպերատիվ տեսադաշտում պահել բնակարանային գողության կամ համասեռ հանցագործության կատարման համար նախկինում դատված անձանց: Հատկապես այս ուղղությամբ աշխատանքների ակտիվացման անհրաժեշտության մասին է վկայում այն, որ միայն 2016թ. ընթացքում բնակարանային գողությունների համար դատապարտված 153 անձանցից 29-ը նախկինում դատապարտված են եղել համասեռ հանցագործությունների համար:

ՀՀ դատախազությունն առաջարկել է Երևանի քաղաքապետին և ՀՀ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարին՝ քննարկել և գործուն քայլեր ձեռնարկել Երևանի ու ՀՀ մարզերի տարածքներում գտնվող բազմաբնակարան շենքերը տեսախցիկներով, շենքերի մուտքերի դռները հատուկ, կոդավորվող փականներով հագեցնելու ուղղությամբ:

Մեծապես կարևորվել է բազմաբնակարան շենքերի կառավարման մարմինների, ՏԻՄ և համայնքային ոստիկանության ակտիվ համագործակցությունը, համատեղ կանխարգելիչ միջոցառումների մշակումն ու իրականացումը:

Դատախազության կառուցվածքային ստորաբաժանումներին հանձնարարվել է խստորեն հետևել, որպեսզի բնակարանային գողությունների դեպքերով դեպքի վայրի զննությունը կատարվի լրիվ ծավալով, բացառել միայն ինքնախոստովանական ցուցմունքի հիման վրա անձի կողմից գողություն կատարելը հիմնավորված համարելու դեպքերը: Իսկ բացահայտված դեպքերով՝ ապահովել, որպեսզի կասկածյալի կամ մեղադրյալի մասնակցությամբ դեպքի վայրի լրացուցիչ զննությունը կամ քննչական փորձարարությունը կատարվեն ամենայն մանրամասնությամբ; Այսինքն ստացված փաստական տվյալներն ամբողջացնելու, ապացուցման գործընթացի արդյունավետությունը բարձրացնելու ուղղությամբ անհապաղ ձեռնարկել անհրաժեշտ քննչական, դատավարական գործողություններ:  

Դատախազներին հանձնարարվել է նաև յուրաքանչյուր կիսամյակի ավարտից հետո ուսումնասիրել իրենց սպասարկման տարածքում գողությունների կատարմանը նպաստող պատճառներն ու պայմանները և ըստ անհրաժեշտության՝ դրանցից բխող համապատասխան միջնորդագրեր հասցեագրել Ոստիկանության տարածքային վարչությունների պետերին, իրավասու պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմիններին:

ՀՀ դատախազության կոլեգիան որոշակիացրել է «բնակարան» եզրույթի քրեադատավարական բնութագիրը, հստակեցրել այն չափորոշիչները, ըստ որոնց պետք է բնակարան, պահեստարան կամ շինություն մուտք գործելը որակել ապօրինի:

ՀՀ Գլխավոր դատախազություն