Պուտինյան վերադարձի սինդրոմը

Հայաստանի քաղաքական դաշտի վերադասավորումների վրա ազդում են ոչ թե այս տարծաշրջանում լուրջ ազդեցություն ունեցող երկրների ներքին, քաղաքական անցուդարձերը, այլ այդ երկրների տարածաշրջանային շահերն ու դրանց փոփոխությունները:

Վլադիմիր Պուտինի վերադարձը Կրեմլ միայն ածանցյալ, հոգեբանական ազդեցություն կարող է ունենալ հայաստանյան ընտրությունների վրա` առավելապես այն պատճառով, որ Դմիտրի Մեդվեդևի նախագահության շրջանի` ՌԴ հարավկովկասյան քաղաքականությունը ոչ միայն էականորեն չի շեղվել պուտինյան շեշտադրումներից, այլև փաստացի եղել է դրա կրողն ու շարունակությունը: Հետևաբար, մտավախություն չի կարող լինել, որ Ռուսաստանի ներկայիս վարչապետի` նախագահ «ընտրվելուց» հետո այդ շահերը և դրանց համատեքստում Հայաստանի հետ հարաբերությունները բովանդակային փոփոխություն կկրեն: Առավել ևս, որ Ռուսաստանի ազգային շահերի տեսանկյունից Հայաստանի գործող նախագահ Սերժ Սարգսյանն իր վարած արտաքին ու ներքին քաղաքականությամբ նույնքան ընկալելի է Մոսկվայի համար, որքան ժամանակին Ռոբերտ Քոչարյանը:

Վերջինիս հնարավոր վերադարձը, որը երբեք բացառել չի կարելի, ըստ այդմ, պայմանավորված է լինելու ոչ թե Ռուսաստանում Մեդվեդև-Պուտին դիրքափոխությամբ, որքան, առաջին հերթին, Քոչարյանի ցանկությամբ և Հայաստանի ներքաղաքական իրողություններով: Այն սպասելիքները, թե Պուտինի վերադարձը հանգեցնելու է Քոչարյանի վերադարձին, ընդամենը բխում է Պուտին-Քոչարյան, Մեդվեդև-Սարգսյան պայմանական զույգերի անհատական, կառավարման մեթոդների ու գուցե նաև աշխարհայացքների նմանություններից, որն արհեստականորեն տրանսֆորմացվում է նաև նրանց վարքագծի և մոտիվացիաների վրա: Մինչդեռ Հայաստանում չկան քաղաքական այն նախադրյալները, որոնք այդքան բնական և անցնցում կապահովեն պուտինյան շրջադարձերը:

Վլադիմիր Պուտինը նախագահի պաշտոնը թողեց ոչ այնքան Սահմանադրական կարգը չխախտելու, որքան Ռուսաստանի նկատմամբ միջազգային հանրության ավելորդ թշնամանքը չհրահրելու, երկրի համար ավելորդ բարդություններ չառաջացնելու համար: Եվ նա ոչ թե իշխանությունից դուրս եկավ, այլ դե յուրե լիդերի կարգավիճակը փոխեց դե ֆակտո լիդերի կարգավիճակի: Չնայած նոր նախագահի առկայությանը և վերջինիս ազատության որոշակի դիապազոնի ապահովմանը` նա շարունակում էր ամբողջությամբ իր ձեռքերում կենտրոնացված պահել պետության և իշխանության, քաղաքական և տնտեսական բոլոր լծակները: Անցած 5 տարիների ընթացքում, մի քանի առիթներ օգտագործելով, նա թե՛ դե յուրե նախագահին և թե՛ երկրի քաղաքական, տնտեսական էլիտային կարողացավ ապացուցել, որ հիմնական որոշումները կայացնողը մնում է ինքը: Ըստ էության` ներկայումս Պուտինը պարզապես օրինականացնում է իր ունեցած փաստացի կարգավիճակը: Եվ դա, չնայած բնույթով տոտալիտարիզմի ձգտող ավտորիտարիզմին, այնքան հասկանալի ու բնական է Ռուաստանի քաղաքական շերտերի ու հասարակության համար, որ որևէ լուրջ ռեզոնանս, բացի նման իրավիճակներում անխուսափելի կադրային զտումներից, չի առաջացնում: Եվ արդեն բոլորը հասկանում են, որ առաջիկա նախագահական ընտրությունները պարզապես ձևական բնույթ են ունենալու:

Մինչդեռ Ռոբերտ Քոչարյանը նախագահի պաշտոնը թողնելուց հետո որևէ առանցքային պաշտոն չզբաղեցրեց. նա ընդհանրապես դուրս եկավ կառավարման համակարգից` որդեգրելով առավելագույնը դիտորդի կարգավիճակ: Եվ չնայած մերթ ընդ մերթ արվող հայտարարություններին, Քոչարյանը որևէ փորձ չի անում ազդելու գործող նախագահի կողմից կայացվող որոշումների վրա: Նա իր հաջորդին ամբողջությամբ փոխանցեց ունեցած ազդեցության բոլոր լծակները, նրա տրամադրության տակ դրեց բոլոր ռեսուրսները: Դժվար է ասել` Քոչարյանը դրան գնաց իր նախաձեռնությամբ, թե ստիպված, բայց փաստը մնում է փաստ, որ իր այդ քայլով Քոչարյանը Սերժ Սարգսյանին ժառանգեց ուժեղ, կենտրոնաձիգ իշխանություն, որն ուղղակի անհրաժեշտ էր հենց իշխանությանն սպառնացող ներքին ու արտաքին մարտահրավերներին դիմակայելու համար: Բայց հիմա նա արդեն ամբողջությամբ չի տիրապետում այն լծակներին, որոնք նույնքան բնական, սահուն կդարձնեին նրա վերադարձը նախագահական, ինչպես Ռուսաստանում:

Գևորգ ԴԱՐԲԻՆՅԱՆ