Ամերիկայի Հայ դատի հանձնախումբը նախաձեռնել է համազգային արշավ՝ կոչով դիմելով Թրամփին

Ամերիկայի Հայ դատի հանձնախումբը (ANCA) նախաձեռնել է համազգային արշավ՝ կոչ անելով նախագահ Դոնալդ Թրամփին չեղարկել ԱՄՆ Արտահանման-Ներմուծման (EXIM) բանկի անխոհեմ որոշումը՝ հաստատելու $339 միլիոն դոլարի վարկային երաշխիք Boeing-ի կողմից բեռնատար ինքնաթիռների վաճառքի համար Ադրբեջանի Silk Way West Airlines-ին, որը ուղղակիորեն կապված է ցեղասպան ռեժիմի հետ՝ զենքի առևտրի և հայ ժողովրդի դեմ ագրեսիայի լավ փաստագրված պատմությամբ:

Արշավը՝ հասանելի anca.org/exim կայքում, մոբիլիզացնում է ամերիկահայերին և մարդու իրավունքների պաշտպաններին ամբողջ ԱՄՆ-ում՝ պահանջելու նախագահ Թրամփից չեղյալ հայտարարել 2025թ. մարտի 31-ի EXIM բանկի որոշումը՝ ֆինանսավորել երկակի նշանակության բեռնատար ինքնաթիռները, մի գործարք, որը վտանգ է ներկայացնում Ադրբեջանի ավտորիտար ռեժիմի հետագա ռազմականացման և տարածաշրջանային անկայունության սրման առումով:

Silk Way Airlines-ը, որը սերտորեն կապված է Ադրբեջանի կառավարության և նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ, բազմիցս մեղադրվել է հակամարտության գոտիներ զենք տեղափոխելու մեջ:

Այս բեռնափոխադրումները, որոնք փաստագրված են կազմակերպված հանցավորության և կոռուպցիայի լուսաբանման նախագծի (OCCRP), Ազատ Եվրոպա/Ազատություն ռադիոկայանի (RFE/RL) և The Washington Post-ի կողմից, ներառում են զենքի մատակարարումներ Ադրբեջանին՝ 2020թ. և 2023թ. Արցախի բնիկ հայ բնակչության դեմ մահաբեր հարձակումների ժամանակ: Այս հարձակումները հանգեցրին 2023թ. սեպտեմբերին ավելի քան 120,000 հայերի էթնիկ զտմանը՝ ընդամենը ամիսներ առաջ, քան EXIM-ը հաստատեց այս վիճահարույց վարկային փաթեթը: «Այս վտանգավոր և խորապես անպատասխանատու վարկը երաշխավորում է մահաբեր բեռների առաքումը, զենքի շարունակական փոխադրումը Ադրբեջանի ցեղասպան Ալիևի ռեժիմին», – հայտարարել է Ամերիկայի Հայ դատի հանձնախմբի գործադիր տնօրեն Արամ Համբարյանը:

«EXIM բանկի գործողությունը ոչ միայն բարոյապես անընդունելի է, այլև ռազմավարական առումով կարճատես է, օժանդակելով և օգնելով Ադրբեջանի ագրեսիայի գործում, հակասելով ԱՄՆ օրենքներին, մեր միջազգային պարտավորություններին և համընդհանուր մարդասիրական արժեքներին: Նախագահ Թրամփը պետք է անհապաղ գործի՝ արգելափակելու այս վարկը և պահպանելու Ամերիկայի հանձնառությունը խաղաղության և հալածված քրիստոնյաների պաշտպանության նկատմամբ»:

$339 միլիոն դոլարի վարկային երաշխիքը (EXIM reference: AP099540XX & AP099540XA) կաջակցի Boeing ինքնաթիռների մատակարարմանը մինչև 2026թ. գարուն: Ֆինանսավորումը հաստատվել է՝ չնայած լայն հասարակական բողոքին, հետևելով 2025թ. հունվար-փետրվարին անցկացված լայնածավալ մեկնաբանությունների ժամանակաշրջանին, որի ընթացքում ANCA-ն առաջնորդեց գործարքի դեմ ուղղված համազգային ջատագովական ջանքերը:

Քարոզարշավը զգուշացրել է, որ վարկը.

— Խախտում է ԱՄՆ արտահանման վերահսկողության օրենքները, ներառյալ Արտահանման վարչարարության կանոնակարգերը և Զենքի միջազգային շրջանառության կանոնակարգերը:
— Հակասում է ԱՄՆ պատժամիջոցների քաղաքականությանը, մասնավորապես Գլոբալ Մագնիցկու մարդու իրավունքների հաշվետվողականության ակտին և FREEDOM Support ակտին:
— Խաթարում է տարածաշրջանային խաղաղությունը՝ ամրապնդելով Ադրբեջանի ռազմական դիրքերը Հայաստանի և Արցախի դեմ:
— Հնարավորություն է տալիս ցեղասպանության՝ նպաստելով Ադրբեջանի էթնիկ զտման և մշակութային ոչնչացման քարոզարշավին:
— Քայքայում է ԱՄՆ վստահելիությունը՝ ամերիկյան հարկատուների ռեսուրսները համապատասխանեցնելով պատերազմական հանցագործությունների և կոռուպցիայի համար դատապարտված ռեժիմի հետ:

RFE/RL-ի, OCCRP-ի և The Washington Post-ի կողմից հետաքննական լրագրության լրացուցիչ ապացույցները հաստատում են, որ Silk Way-ի ինքնաթիռները բազմաթիվ զենքի առաքումներ են իրականացրել Իսրայելի Օվդա ավիաբազայից դեպի Բաքու, ներառյալ առնվազն վեց թռիչք միայն 2025թ. սկզբին:

Այս առաքումները, որոնք համապատասխանում են Արցախի դեմ Ադրբեջանի ռազմական հարձակումներից առաջ նկատված օրինաչափություններին, ամրապնդում են ավիաընկերության դերը, որպես Ադրբեջանի ռազմականացման և ագրեսիայի հիմնական ուղի: OCCRP-ի ավելի վաղ զեկույցները նաև փաստագրել են Silk Way-ին ԱՄՆ EXIM բանկի նախկին աջակցությունը, ներառյալ 2014թ. $420 միլիոնը և 2017թ. աննախադեպ $1 միլիարդը: Յուրաքանչյուր դեպքում Silk Way-ի նավատորմն օգտագործվել է հակամարտության գոտիներ, ներառյալ Աֆրիկա և Մերձավոր Արևելք, զենք տեղափոխելու համար:

Հատկանշական է, որ ԱՄՆ գեներալները, ովքեր վերահսկում էին ռազմական մատակարարման շղթաները Աֆղանստանի պատերազմի ժամանակ, հետագայում խորհրդատվական պայմանագրեր են կնքել Silk Way-ի հետ, ինչը բարձրացրել է լուրջ էթիկական և ազգային անվտանգության մտահոգություններ, որոնք լուսաբանել է The Washington Post-ը:

«Ամերիկահայերը չեն հանդուրժի, որ մեր կառավարությունը ֆինանսավորի հենց այն ինքնաթիռները, որոնք օգտագործվում են քաղաքացիական բնակչության ռմբակոծման և մեր պապենական հայրենիքի ոչնչացման համար»,– ավելացրել է Համբարյանը:

«Մենք կոչ ենք անում նախագահ Թրամփին անհապաղ գործել, և կոչ ենք անում բոլոր ամերիկացիներին միանալ մեզ արդարության և խաղաղության համար այս հրատապ պայքարում»: