Ինչո՞ւ է Իսրայելին խորհուրդ տրվում պատրաստվել Թուրքիայի հետ պատերազմի

Նման հայտարարությւնների ու հաղորդագրությունների հիմքը հայտնի դարձավ հունվարի սկզբին։ Իսրայելի Նագելի կառավարական հանձնաժողովը (կոմիտե), որը մասնագիտացած է զինված ուժերի, ռազմական բյուջեի եւ անվտանգւթյան ռազմավարության ձեւավորման վերլուծության եւ առաջարկությունների մեջ (ստեղծվել է 2024 թ-ի օգոստոսին) խորհուրդ է տալիս իշխանություններին ծրագրեր մշակել Իսրայելի եւ Թուրքիայի միջեւ լուրջ բախման դեպքում: Իսրայելցի վերլուծաբանների կարծիքով՝ Սիրիայում թուրքական ազդեցության ամրապնդումն ու ուժեղացումը կարող է Իսրայելի համար դառնալ ինչպես ռազմավարական, այնպես էլ օպերատիվ սպառնալիք՝ հաշվի առնելով Թուրքիայի ղեկավարության հավակնությոնները, որը ձգտում է երկիրը վերածել տարածաշրջանի գլխավոր տերության: Միեւնույն ժամանակ Սիրիայում կարող են իշխանության գալ ծայրահեղական հակաիսրայելական ուժեր, եւ նրանց կողմից իսրայելցիների սպառնալիքը կգերազանցի նույնիսկ Իրանին, քանի որ Սիրիան սահմանակից է Իսրայելին: Բացի այդ, Իսրայելի դեմ կարող են գործել սիրիական խմբավորումներ, որոնք հանդես են գալիս թուրքական վստահված անձանց դերում եւ ժխտում են Իսրայելի գոյության իրավունքը: Միեւնույն ժամանակ, Սիրիայի ապակայունացումը, նույնիսկ Թուրքիայի հետ անմիջական կապից դուրս, սպառնում է խաթարել Հորդանանի կայունությունը, որի հետ Իսրայելն ունի ամենաերկար սահմանը:

Այս ֆոնին Նագելի կոմիտեն առաջարկել է առաջիկա 5 տարիների համար ավելացնել Իսրայելի տարեկան ռազմական բյուջեն 15 մլրդ շեկելով (4,1 մլրդ դոլար), ձեռք բերել լրացուցիչ F-15 կործանիչներ, լիցքավորող ինքնաթիռներ, անօդաչու թռչող սարքեր եւ արբանյակներ, բարձրացնել հակաօդային պաշտպանության համակարգերի արդյունավետությունը եւ պաշտպանական պատնեշ կառուցել Հորդանան գետի հովտի երկայնքով:

Իսրայելի եւ Թուրքիայի բախումն անխուսափելի է, ըստ որոշ հետազոտողների եւ Türkiye Today-ի նման հրապարակումների, նաեւ այն պատճառով, որ Սիրիայում Ասադի կառավարության տապալումից հետո Իսրայելի բանակը գրավել է վեց հիմնական, ռազմավարական նշանակություն ունեցող ջրի աղբյուրներ, այդ թվում՝ Ալ Վահդա եւ Ալ Մանթարա ամբարտակները (ամենամեծ ամբարտակը Սիրիայի հարավում): Դա անմիջապես Իսրայելի վերահսկողության տակ դրեց Սիրիայի ջրամատակարարման մոտ 30%-ը եւ Հորդանանի ջրամատակարարման 40% - ը։ Իսկ այս տարածաշրջանում ջուրը ոչ միայն ռազմավարական, այլ բառացիորեն կենսական ռեսուրս է։

Այս համատեքստում երբեմն հիշվում է նաեւ Լիբիայի նախկին առաջնորդ Քադաֆիի հայտարարությունը, որն արվել էր ավելի քան 10 տարի առաջ։ Սիրիայում տեղի ունեցող իրադարձությունների ֆոնին այն արդեն միանգամայն մարգարեական է թվում: «Նրանց ծրագիրն այն է, որ Լիբանանն ու Սիրիան հանեն քարտեզներից, որպեսզի այն, ինչ մենք անվանում ենք Իսրայել, սահմաններն անցնեն Թուրքիայի, այլ ոչ թե արաբական երկրների հետ։ Դուք կտեսնեք, որ, ցավոք, դա տեղի կունենա, եթե ոչ մեր կյանքի ընթացքում, ապա մեր երեխաների դարաշրջանում:.. Իսրայելն ասել է. արաբական պետությունների բալկանացումը, այսինքն՝ Եգիպտոսի բալկանացումը 4 պետությունների, Սիրիան՝ 5 նահանգների, փոքր Լիբանանը կբաժանվի գավառների, կոմունաների եւ կանտոնների․.. քարտեզն արդեն գոյություն ունի, եւ ամեն ինչ գրված․..»։

Այսօր նման կանխատեսումներ հիշել ստիպում է նաեւ այն փաստը, որ Սիրիայի նոր իշխանությունները մարտի սկզբին Թուրքիայից օգնություն են խնդրել Իսրայելի ավիահարվածներից պաշտպանվելու համար։ Turkiye պարբերականը պնդում է՝ Դամասկոսը կցանկանար Թուրքիայից իր սահմաններին տեղակայել ԱԹՍ-ներ, լրացուցիչ ռադարային համակարգեր, ՌԷՊ համակարգեր եւ ՀՕՊ միջոցներ: Ուշադրության կենտրոնում երկրի հարավն ու Գոլանի բարձունքներն են։ Turkiye-ի տեղեկություններով՝ թուրքական ղեկավարությունն արդեն խոստացել է մոտ ժամանակներս հարավային հարեւանին մատակարարել «առաջադեմ ԱԹՍ-ների» խմբաքանակ։ Բացի այդ, խոսքը Սիրիայում Թուրքիայի առնվազն երկու նոր ռազմաբազայի ստեղծման մասին է, որտեղ կտեղակայվեն Ֆ-16 կործանիչներ: Կողմերը մշակում են անվտնգության ոլորտում համատեղ համաձայնագիր, որը կպարտավորեցնի Անկարային՝ որեւէ սպառնալիքի դեպքում օգնություն ցուցաբերել Սիրիայի նոր իշխանություններին: Այդ ծրագրերի իրականացումը կարող է զգալիորեն նեղացնել Իսրայելի օպերատիվ տարածքը եւ միայն մեծացնում է Թուրքիայի հետ լայնամասշտաբ բախման ռիսկերը։

Մինչդեռ 2025 թ-ի սկզբից Իսրայելի պետական ԶԼՄ-ներում Սիրիայի իրադարձւթյունների պատճառով Թուրքիայի աճող սպառնալիքի մասին թեզերի ցրումը, որը կարող է «գերազանցել նույնիսկ Իրանին», բացատրում են այսպես։ Իսրայելի ներկայիս «աջ էլիտաների» համար պատերազմը, ավելի ճիշտ՝ դրա շարունակությունը, ներկայումս իշխանությունը պահպանելու միակ միջոցն է։ Գազայի հատվածում գործողւթյունը դրա ավարտի վերջնական փուլերում է։ Լիբանանում նման իրավիճակ է։ Սիրիայում տեղի ունեցած իրադարձությունների շնորհիվ իսրայելցիներն ակտիվացրեցին այսպես կոչված բուֆերային գոտի ստեղծելու նոր առաքելությունը. փաստորեն, նրանք անմիջապես գրավեցին Էլ-Կունեյտրա նահանգի մի մասը եւ այլն՝ միաժամանակ ցույց տալով, որ նրանք բացարձակապես չեն պատրաստվում կանգ առնել դրա վրա:

Եվ այս ամենը տեղի է ունենում հենց այն ժամանակ, երբ իրանական «դիմադրության առանցքը» փաստացի փլուզվեց, պաղեստինյան խմբավորումները թուլացան, գլխատվեցին եւ բարոյալքվեցին, «Հըզբոլլահը» կորցրեց մարտական ներուժը, բուն Թեհրանում սկսվեցին աղմկահարույց ահաբեկչություններ եւ ցույցեր։ .. Ըստ այդմ՝ Իրանն իր ներկայիս տեսքով ուղղակի սպառնալիք չի ստեղծում Իսրայելի համար, իսկ այնտեղի ուլտրաօրթոդոքսներին շատ է պետք արտաքին թշնամի (այդ թվում՝ ուշադրությունը ներքին խնդիրներից հեռացնելու համար)։

Եվ ահա այս համապատկերին Էրդողանը Նեթանյահու եւ &-ի համար այնքան հաջող ստանձնեց «բոլոր մահմեդականների պաշտպանի» կերպարը։ Հաշվի առնելով այն, որ Սիրիայի ներկայիս իսլամիստական իշխանությունները Ասադի տեղը գրավել են թուրքական օգնության շնորհիվ, իսրայելցիների մոտ բավական հարմար «երկրորդ հակառակորդ» է հայտնվում տարածաշրջանում։ Նրա հետ կռվելու առիթը չափազանց մեծ ռիսկ է, քանի որ Թուրքիան կմիավորվի սիրիացի հրոսակների խմբավորումների հետ եւ կսկսի պրոքսի պատերազմ՝ մեծացնելով անկայունությունը տարածաշրջանում։ Բացի այդ, քրդական կազմավորւմներն արդեն ակնարկում են Թուրքիային դիմակայելու համար Իսրայելի հետ հնարավոր փոխգործակցության մասին։ Իր հերթին Անկարան նույնպես «չի բացառում» Սիրիայում գործող քրդական զինված խմբավորումների դեմ ռազմական գործողություն իրականացնելու հնարավորությունը, »եթե նրանք չկատարեն առաջադրված պայմանները»:

Թուրքիայի ԱԳՆ ղեկավար Հաքան Ֆիդանը հունվարի առաջին տասնօրյակում CNN Türk հեռուստաալիքի եթերում նման հայտարարություն է արել. « Մենք հանդես ենք եկել հստակ պահանջներով։ Եթե դուք չեք ցանկանում ռազմական գործողության տարբերակ, ապա օտարերկրյա ահաբեկիչները պետք է հեռանան Սիրիայից, պարագլուխները պետք է լքեն երկիրը, իսկ կազմակերպության մնացած անդամները պետք է վայր դնեն զենքը եւ աշխատեն Սիրիայի նոր վարչակազմի հետ: Դամասկոսը երկխոսություն է վարում նրանց հետ։ Մի անգամ ասաց, երկրորդ անգամ էլ կասի։ Բայց եթե արդյունքներ չլինեն, օրինական ընտրություն կլինի ռազմական գործողությունը»։

Բառացիորեն մեկ շաբաթ անց արտգործնախարարի չասածն այնքան էլ դիվանագիտորեն «լրացրեցին» Թուրքիայի առեւտրի եւ ու պաշտպանության նախարարություններըը։ Առաջին գերատեսչությունը հայտնել է՝ այսուհետ «Թուրքիան ամբողջովին փակ է Իսրայելի համար»։ Իսկ երկրորդի ղեկավար, Թուրքիայի պաշտպնության նախարար Յաշար Գյուլերը ռազմական շիտակությամբ հայտարարել է․ «Իսրայելն ագրեսիվ պետություն է, որը ցանկացած պահի կարող է հարձակվել Թուրքիայի վրա»:

Ավելի վաղ Էրդողանը նաեւ հայտարարել էր, որ եթե Իսրայելը չդադարեցվի Գազայում, ապա այն կհասնի նաեւ Թուրքիա: Երբ Գյուլերին հիշեցրել են այդ մասին հեռուսատեսոթոյամբ ելույթի ժամանակ, նա պատասխանել է. «մեր նախագահը զգուշացրել է նման վտանգի մասին։ Արդյոք նա կխոսեր այդ մասին, եթե չտեսներ այդ վտանգը Իսրայելից»։ Միաժամանակ Թուրքիայի ռազմական գերատեսչության ղեկավարը ուշադրությունը կենտրոնացրել է այն բանի վրա, որ անցյալում արդեն եղել է այնպես, որ «մեծ պատերազմները սկսվել են աննշան թվացող միջադեպերով»։

Ամենահետաքրքիրը վերը նշվածի հետեւյալն է. Չնայած ճգնաժամին՝ Իսրայելն ու Թուրքիան շարունակում են պահպանել ընդհանուր շահերն ու նույնիսկ մի տեսակ քաղաքական գեշեֆտը: Եվ այդ մասին գրում են հենց իսրայելական լրատվամիջոցները։ Օրինակ, Israel Hayom-ը նշում է․ «Իսրայելի եւ Թուրքիայի միջեւ հարաբերույուններն ապրում են վերջին տարիների ամենադժվար ժամանակաշրջաններից մեկը, սակայն երկու երկրները շարունակում են ունենալ կարեւոր ընդհանուր շահեր, որոնք կարող են նպաստել երկխոսության վերականգնմանը»:

Իսրայելցի փորձագետների խոսքով՝ ավելի վաղ Իսրայելն ու Թուրքիան նմանատիպ ռազմավարական նպատակներ էին հետապնդում Սիրիայում, այդ թվում՝ Իրանի ազդեցության զսպումը եւ ծայրահեղական խմբավորումների դեմ պայքարը: Իսրայելյան հարվածներն իրանամետ ուժերին թուլացրին Ասադի իշխանությունը, ինչը նպաստեց Թուրքիայի աջակցությունը վայելող «ապստամբների» հաջողություններին։ Այնուամենայնիվ, Գազայի հատվածում հակամարտության սրված ճգնաժամը բարդացրել է հարաբերությունները։ Սակայն երկարաժամկետ հեռանկարում երկու երկրները շահագրգռված են Սիրիայում իրավիճակի կայունացմամբ, Իրանին զսպելով եւ Մերձավոր Արեւելքում անվտանգության ապահովմամբ: Տնտեսական կապերը շարունակում են մնալ կայունության կարեւոր գործոն՝ չնյած քաղաքական տարաձայնություններին: Որպես հետեւանք, Թուրքիայի մեկուսացումը միջազգային ասպարեզում եւ Սիրիայում իրավիճակի սրումը կարող են դրդել Անկարային Իսրայելի հետ համագործակցությունը վերականգնելու ուղիներ փնտրել:

Օլեգ Սերգեեւ

Աղբյուրը՝ vpoanalytics.com-ի

Թարգմանությունը՝ Գայանե Մանուկյանի