Ծաղկունյաց լեռների Հոռոմի և Քյոռօղլիի քարափները

Հայ իրականության մեջ բազմաթիվ են դեպքերը, երբ աշխարհագրական օբյեկտները  իրենց տարածքում կապված որևէ իրադարձության բերումով անվանակոչվում են ինչ-որ անուններով:  Ծաղկունյաց լեռնաշղթայի  հարավային լանջերի`Վարդենիս և Չքնաղ գյուղերի միջնատարածքում  գտնվում են  Հոռոմի և Քյոռօղլիի քարափները:

Հոռոմի քարափ:  Տարածաշրջանում սովորույթ է եղել` Համբարձման տոնին երիտասարդ աղջիկները բարձանում էին այստեղ և յոթ գույնի ծաղիկներ հավաքում, հետո սարերի աղբյուրների ջուրը իրար վրա ցողում, ապա մի-մի թեյնիկ ջուր վերցնում և հասցնում իրենց տները: Այդպիսի  արշավներից մեկի ժամանակ էլ աղջիկների խումբը քարափի գլխին նկատում է արծվի բույն: Հոռոմ անունով մի համարձակ աղջիկ  բարձրանում է քարափի վրա, որպեսզի բռնի արծվի ձագերին և հենց կռանում է, որ վերցնի սրատես արծիվը հայտնվում է և իր թևերով սկսում է հարվածել Հոռոմին` չկարողանալով խույս տալ գիշատիչ թռչնի ճանկերից Հոռոմը քարափից ցած է ընկնում և մահանում:  Դեպքից հետո երեք օր ու գիշեր հորդառատ անձրև է տեղում և համագյուղացիները  չեն կարողանում գյուղ իջեցնել աղջկա մարմինը և դա նրանց հաջողվում է միայն չորրորդ օրը, երբ դադարում է անձրևը:

Մնիչև 1990-ական թվականների վերջերը այս քարափի լանջերց շրջանի գյուղերի  դպրոցական երեխաները հավաքում էին իրենց առաջին ձնծաղիկները, բարձրանալով այստեղ նրանք երգեր էին հորինում համարձակ աղջկա  մասին: 

Աղջկա մասին բազմաթիվ երգեր են հորինել տեղի հովիվներն ու նախրորդները: Բազմաթիվ երիտասարդ հովիվներ իրենց սիրելի էակին առաջին անգամ սեր են խոստովանել հենց այս քարանձավի հարակից թաքստոցներում:

Հոռոմին ավելի հետաքրքիր երգեր են ձոնել յայլա (սարերի վրա գտնվող արոտավայր, որտեղ  ամռանը պահվում էին կոլտնտեսությունների անասունները) բարձրացող և այնտեղից իջնող կթվորուհիները:

Ստորև լուսանկարները ներկայացնումեն քարափը տարբեր  դիրքերից.

Քյոռօղլիի քարաքափ: Այս քարափի պատմությունը նույնքան բովանդակալից չէ, որքան Հոռոմի քարափինը, Քարափի անվանակոչության պատմությունը մի փոքր առասպելական է: Ըստ այդ պատմության  արևելյան առասպելների և վեպերի հերոս Քյոռօղլին իր ճանապարհորդություններից մեկի ժամանակ եղել է  Ապարանում և այս սարերով փորձել է անցնել դեպի ներկայիս Կոտայքի մարզ հենց այս քարափների մոտ էլ մութը վրա է հասել և Քյոռօղլին գիշերը անցկացրել է քարափի խորշերից մեկի մեջ, որն առ այսօր կոչվում է Քյոռօղլու տուն:

Մհեր Համբարձումյան

ՀՀ Արագածոտնի մարզի Վարդենիս գյուղի միջնակարգ դպրոցի հասարակագիտության  ուսուցիչ