Տոներ սահմանելուց առաջ արժե մի փոքր մտածել

Ես արդեն սկսել եմ կասկածել այն հանրահայտ ճշմարտությանը, որ Նիկոլ Փաշինյանի ձախորդությունների բուն մեղավորը նրա քաղաքական թիմն է: Պարզվում է` դա այնքան էլ այդպես չէ, և Փաշինյանն իր ծանրակշիռ ներդրումն ունի այդ գործում:

Կառավարության վերջին նիստում ահագին հետաքրքիր բաներ տեղի ունեցան, որոնց մասին կարելի էր մեկ-երկու տող բան գրել ՖԲ-ում ու ժողովրդին առավել հասկանալի լեզվով բացատրել, թե այդ ինչ աղմուկ էր այնտեղ, ինչ պետք է արած լինեին, որ չէին արել, և ինչու էր վարչապետն այդքան զայրացած: Բայց, արի ու տես, որ այդ նիստից Փաշինյանի վրա մեծ տպավորություն էր թողել միայն մեկ հարց՝ օրենքի մի նախագիծ, որով առաջարկվում է ապրիլի վերջին շաբաթ օրը նշել որպես Քաղաքացու օր: Փաշինյանը որոշել է ՖԲ-ում հենց այդ «կարևոր» օրինագիծը մեկնաբանել և գրել, որ դա արվում է «ի նշանավորումն 2018 թվականի ապրիլ-մայիսին Հայաստանում տեղի ունեցած Ոչ բռնի, թավշյա, ժողովրդական հեղափոխության հաղթանակի»: Հասկացանք, իսկ ինչո՞ւ է Փաշինյանը «Ոչ» բառը գրել մեծատառով: Չլինի՞ արդեն ուզում ենք մեր հեղափոխությունը Ֆրանսիական հեղափոխության կամ Հոկտեմբերյան հեղափոխության կողքին դնել: Իսկ գուցե Շտապում ենք պատմության մե՞ջ մտնել: Հայրենի կառավարությանը մենք խորհուրդ կտայինք դանդաղ շտապել, որովհետև սա շատ նուրբ հարց է, և, չի բացառվում, որ պատմության մեջ մտնելու փոխարեն, հերթական հիմար պատմության մեջ ընկնենք:

«Իզմ»-եր չընդունող Փաշինյանն իր գրառման մեջ կտրուկ անցել է պոպուլիզմին (ամբոխահաճությանը) և մոտավորապես հասկացրել, որ ինչ անում են` ժողովրդի համար են անում. «Սա ոչ թե նոր կառավարության, այլ ժողովրդի ու ժողովրդավարության հաղթանակի օրը պիտի լինի եւ պիտի դառնա իրոք ժողովրդական տոն, այնպիսի տոն, ինչպիսին է՛ր բուն հեղափոխությունը»:

Ի պատիվ բոլշևիկների, պետք է նշեմ, որ Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ ավանտյուրայի օրը` նոյեմբերի 7-ը (հին տոմարով հոկտեմբերի 25), պաշտոնապես տոն է հայտարարվել միայն 1927 թվականին: Մինչ այդ նոյեմբերի 7-ին ցաքուցրիվ միջոցառումներ էին տեղի ունենում Մոսկվայում և մի քանի այլ քաղաքներում: ԽՍՀՄ վերջին ղեկավարը, որ այդ օրը բարձրացել է Լենինի դամբարանի տրիբունա, եղել է Միխայիլ Գորբաչովը, որը, սակայն, 1917թ. ավանտյուրային անդրադառնալու փոխարեն ճառ է ասել փլուզվող ԽՍՀՄ-ի տարածքում նոր միավորի` ԱՊՀ-ի կազմավորման մասին: Ինչո՞ւ սա հիշեցի: Հայաստանն, իհարկե, հսկայածավալ ու բազմազգ ԽՍՀՄ չէ, բայց, ինչպես Խորենացին կասեր, մեզանում էլ հիշատակության արժանի շատ բաներ կան: Եվ հիմա, երբ Փաշինյանը հեղափոխության տոն է ուզում պարտադրել, այն էլ` որպես ժողովրդի ու ժողովրդավարության հաղթանակի օր, արդյոք համոզվա՞ծ է, որ այդ տոնը բոլորինն է և միանշանակ տոնվելու է Հայաստանի բոլոր անկյուններում, բոլոր բնակավայրերում, հասարակության բոլոր շերտերում, բոլոր մասնագիտությունների տեր մարդկանց ու բոլոր տարիքային խմբերի շրջանում: Եվ վերջապես, ինչո՞ւ է Փաշինյանին թվում, որ «բուն հեղափոխությունը տոն» է եղել բոլորի համար:

ԽՍՀՄ մի շարք հանրապետությունների ուղղակի պարտադրել են նշել հոկտեմբերյան կարմիր ավանտյուրայի օրը, որը նույնիսկ կապ չի ունեցել այդ ժողովուրդների պատմության հետ: Հիմա նույնը հայ ժողովրդի գլխին ՀՀ կառավարությունն է բերում` գաղափար չունենալով անգամ, թե ինչպես պետք է նշել ինքնահնար այդ տոնը: Փաշինյանն է գրել. «Իսկ թե հատկապես ինչպես է պետք նշել այդ օրը՝ կարծում եմ պիտի որոշվի նաեւ հանրային, համացանցային քննարկումների արդյունքում»: Զավեշտ չէ՞ սա: Հնարավոր է` այդ քննարկումներով որոշվի, որ մեկը ուսապարկով պետք է գնա Գյումրի և այնտեղից, արագաչափերը փակելով, գա Երևան: Այլ տարբերակներ էլ կարող են քննարկվել: Օրինակ` ամեն տարի ապրիլի վերջին շաբաթ օրը փակել Երևանի փողոցները և բեմականացնել հեղափոխության նշանավոր դրվագներից մեկ-երկուսը: Հնարավոր է նաև այդ օրը վերածել համապետական «սելֆիի» և հեղափոխական աքսեսուարների տոնավաճառներ կազմակերպել: Եվ պատկերացրեք, որ այս ամենն իրականացնելուց հետո մենք ևս մի քանի տողով վեր կբարձրանանք աշխարհի ամենաերջանիկ ազգերի սանդղակում` չնայած մեր ծով խնդիրներին, որոնցից և ոչ մեկին դեռևս չի հասել, Փաշինյանի բնութագրմամբ, «… Ոչ բռնի, թավշյա, ժողովրդական» հեղափոխությունը:

Հետաքրքիր է նաև, որ Փաշինյանի կառավարության նախաձեռնությունն աջակցություն չի գտնում հայաստանյան առանցքային քաղաքական ուժերի կողմից: Հետևաբար` մեծ է վտանգը, որ «Քաղաքացու օր» կոչվող ավանտյուրան դառնա բացառապես «Քաղպայմանագրի» կամ «Իմ քայլ»-ի քաղաքական մենաշնորհը: Այս տեսանկյունից շտապելն առավել քան հակացուցված է օրվա իշխանությանը, որովհետև առաջին իսկ իշխանափոխությունից հետո այս իշխանությունն ստիպված է լինելու իր հետ տանել նաև «Քաղաքացու օրը», ճիշտ այնպես, ինչպես բոլշևիկները տարան իրենց նոյեմբերի 7-ը:

Ի պատիվ Փաշինյանի` նշենք, որ նա, ի տարբերություն իր թիմի, նկատել է ապրիլի վերջին շաբաթ օրը տոն հռչակելու հետ կապված անհարմարությունը: Նա իր գրառման հետգրության մեջ խոսել է նաև այդ մասին. «Եթե ապրիլի վերջին շաբաթ օրը համընկնի ապրիլի 24-ի հետ, այդ տարի Քաղաքացու օրը կնշվի ապրիլի վերջին կիրակի օրը»: Այո, ՀՀ նոր կառավարության օրոք Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օրը լուրջ անհարմարություններ է ստեղծում ՀՀ քաղաքացու համար: Սակայն Փաշինյանի առաջարկած տարբերակը` խույս տալ ապրիլի 24-ից և «ՔՕ»-ն նշել ապրիլի 25-ին, անընդունելի է, որովհետև ապրիլի 25-ին աշխարհի շատ երկրներում տակավին ցուցադրում են Ծիծեռնակաբերդ գնացող մեր երթն ու պատմում Թուրքիայի հրեշավոր հանցագործության մասին: Կարծում ենք` գեղեցիկ չէ, որ մենք այդ օրն այստեղ ուրախության նոպաներ ունենանք:

Նախապես խոսվում էր քաղաքացու օրը Սերժ Սարգսյանի հրաժարականի օրվա հետ «խոսեցնելու» և ապրիլի 23-ին նշելու մասին: Հետո հասկացան, որ դա էլ գեղեցիկ չէ, որովհետև այդ օրն անմեղ զոհերի հոգիների խաղաղության հսկումի օրն է` մոմավառություն, ավանդական ջահերով երթ դեպի Ծիծեռնակաբերդ, որն արդեն մեկ անգամ (2018թ.) տեղի չի ունեցել հայտնի իրադարձությունների պատճառով:

Փաշինյանի նախարարներն իրենց հարցազրույցներում նշեցին, որ չեն ցանկանում լրացուցիչ ոչ աշխատանքային օր մտցնել տոնացույց: Սա նշանակում է, որ նրանց հարմար չէ «տոնը» նշել ապրիլի 22-ին կամ 26-ին: 26-ը հեռու է 23-ից, իսկ 22-ն էլ, հակառակի պես, Վլադիմիր Իլյիչ Լենինի ծննդյան օրն է: Այս դիլեման է, որ, չնայած քաղաքացու հանդեպ իրենց անմնացորդ սիրուն, չեն կարողանում լուծել Փաշինյանն ու նրա թիմը: Բայց մենք կարող ենք նրանց օգնել այդ հարցում: Քաղաքացու օր կարելի է հռչակել հոկտեմբերի 2-ը, որը կարելի է դասել մեր նորագույն պատմության ամենախելահեղ օրերի թվին:

Իսկ ի՞նչ է մտածում քաղաքացին, որին, առհասարակ, չեն էլ հարցրել` դու քաղաքացու օր ուզո՞ւմ ես, թե՞ չես ուզում: Քաղաքացին, կարծում ենք, կպատասխաներ` այն երկրում, որի քաղաքացին եմ ես, Սահմանադրությամբ բոլոր օրերն են իմը, և այնպես չէ, որ պետք է ուրախանանք այս «հատուկ շնորհի» համար: Աննախադեպ պոպուլիզմով մեզ հաճոյանալու կարիք չկա, պարոնա'յք, իսկ եթե շատ եք ցանկանում կարևորել հեղափոխությունը, ապա ստիպված եք սպասել, որովհետև դեռ շատ ժամանակ է պետք` հասկանալու համար, թե այս հեղափոխությամբ իրականում ինչ է եկել մեր գլխին:

Էդիկ Անդրեասյան