Ե՞րբ ենք շոշափելու երկնիշի հասնող տնտեսական աճի սոցիալական ազդեցությունը

Վիճակագրությունը արձանագրում է, իսկ պատասխանատու պետական պաշտոնյաները փաստում, որ մեր երկրում 2018 թվականի առաջին կիսամյակում գրանցվել է բարձր տնտեսական աճ՝ 8,3%: Սա, իհարկե, տնտեսական զարգացման տեսանկյունից դրական ցուցանիշ է, սակայն հասարակ քաղաքացու տեսանկյունից, զուգահեռաբար և օբյեկտվորեն, դարձյալ առաջ են գալիս հետևյալ հարցերը՝

– իրակա՞ն է, արդյոք, վիճակագրության արձանագրումը,

– եթե` այո, ապա ե՞րբ ենք շոշափելու արդեն իսկ երկնիշի հասնող տնտեսական աճի սոցիալական ազդեցությունը:

Պատասխանը, կարծում ենք, միանշանակ է` այս հարցերը կառաջանան և առարկայական կլինեն, քանի դեռ մեր երկիրը չունի կայուն տնտեսական աճ, որն ուղեկցվում է սոցիալական պետությունը բնութագրող սոցիալական ներառականությամբ: Իսկ վերջինս էլ իր հերթին պահանջում է պետության դերի վերաիմաստավորում, տնտեսության կարգավորման և սոցիալական քաղաքականության համակարգային նոր մոտեցումներ, որոնք կապահովեն երկրում ստեղծվող համախառն եկամտի արդար, բայց ոչ հավասար բաշխումը:

Առիթներ ունեցել ենք բազում անգամներ նշելու առարկայական այն փաստը, որ անկախացումից ի վեր Հայաստանում դեռևս չլուծված են սոցիալական բազմաբնույթ ու տարածված մի շարք խնդիրներ, որոնք հիմնականում արդյունք են տնտեսության տարերային զարգացման ու շուկայի ձախողումների: Հետևաբար, պարզ է դառնում նաև, որ տնտեսության դրվագային աճերը, եթե նույնիսկ դրանք իրականում առկա են, չեն կարող ինքնաբերաբար հանգեցնել սոցիալական խորացող խնդիրների լուծմանը՝ բազմաչափ աղքատության վերացման վերջնանպատակով: Ինչքան էլ ցանկանանք և հայտարարենք, միևնույն է` տնտեսական աճի արդյունքները ինքնաբերաբար չեն մտնելու յուրաքանչյուր քաղաքացու տուն և չեն փոխելու յուրաքանչյուրի կյանքի որակը:

Այս նպատակներին հասնելու ապացուցված արդյունավետ ճանապարհը մեկն է՝ առաջանցիկ և կայուն տնտեսական աճը պետք է հավասարապես ուղեկցվի սոցիալական ներառականությամբ և արդյունքի արդար բաշխմամբ: Իսկ այս պարագայում պետությունը պետք է լիարժեք պարտավորություն և ակտիվ դերակատարություն ստանձնի տնտեսության կայուն զարգացման ապահովման գործում: Պետությունը պետք է վերադառնա շուկա՝ շտկելու շուկայի ակնհայտ բացթողումները, խթանելու առողջ մրցակցությունը և ստանձնելու կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված, սոցիալապես խոցելի անձանց ու խմբերի կյանքի որակի հետևողական բարձրացման երաշխավորի հիմնական դերը:

Ստեղծվող նոր արդյունքի արդար բաշխման ինստիտուցիոնալ իրականացումը կարճ ժամանակահատվածում ի զորու է ավելացնել պետական միջոցները՝ տնտեսության ներառական զարգացումը լիարժեք ապահովելու համար անհրաժեշտ չափով: Պետության շարունակաբար և տնտեսության ներառական զարգացմանը համարժեք աճող միջոցները կայուն կերպով պետք է ուղղվեն սոցիալական պաշտպանության պետական ու համայնքային նոր ծրագրերին, տարածքային համաչափ զարգացման աջակցությանը, կայուն զբաղվածության աջակցությանը՝ ներդրումների աճին և նոր աշխատատեղերի ստեղծմանը, կենսապահովման նվազագույն զամբյուղի փոփոխվող արժեքին համապատասխան կենսաթոշակների ու անապահովության նպաստների չափերի բարձրացմանը, ի վերջո՝ յուրաքանչյուր քաղաքացու նվազագույն սոցիալական կարիքների բավարարման վերջնանպատակի լիարժեք կենսագործմանը:

Սոցիալական պետության և տնտեսության ներառական զարգացման մոդել ունեցող երկրների դրական օրինակով կարելի է հավաքական կերպով փաստել, որ մեր երկրում ևս տնտեսության պետական կարգավորման և մասնակցության համակարգային նոր մոտեցումները, տնտեսական կայուն աճին զուգահեռ, պետք է ապահովեն, որ ՀՆԱ-ի առնվազն 25%-ը (2017թ. շուրջ 12%-ի փոխարեն), բնագավառների համար սահմանված թիրախներին ու ծրագրային առաջնահերթություններին համաչափ, ուղղվի սոցիալական ոլորտին, ներառյալ՝ սոցիալական պաշտպանությունը, առողջապահությունը, կրթությունը, մշակույթը:

Պարզ հաշվարկ-ամփոփում` եթե այս թիրախն ապահովվի, միաժամանակ՝ արդար մրցակցային միջավայրի ձևավորման ու կոռուպցիայի դեմ արդյունավետ պայքարի արդյունքում նվազագույնի հասցվի, տարբեր գնահատումներով, ավելի քան 50%-ի հասնող ստվերային տնտեսությունը, ապա, առանց նույնիսկ տնտեսական աճի հաշվառման, պետությունը կունենա առնվազն չորս անգամ ավելի մեծ (ներկայի համեմատ) հնարավորություններ և արդյունքներ՝ երկրում կուտակված սոցիալական խնդիրների լուծման համար:

Մեր երկրի տնտեսության ներառական զարգացմանը վերաբերող` վերը բերված մոտեցումները, առավել ամբողջական և հավաքական լուծումներով, ներկայացված են հանրային քննարկումների ՀՅԴ սոցիալ-տնտեսական քաղաքականության հիմնադրույթների նախագծի ձևով:

Նախագծի էլեկտրոնային տարբերակը հասու է www.arfd.info էջում:

ՀՅԴ Բյուրոյի տնտեսական հետազոտությունների գրասենյակի ծրագրերի համակարգող,
տնտեսագիտության թեկնածու, դոցենտ Թադևոս Ավետիսյան