Գնահատվել է՞ այսօր քննարկվող խնդրահարույց օրինագծերի տնտեսական ազդեցությունը

Հանրային օրակարգի առաջնային թեմա են դարձել գործող իշխանությունների կողմից օրերս ներկայացված խնդրահարույց օրինագծերը, որոնք արդեն գնահատվել են՝ որպես սահմանադրական դատարանի և երկրի նախագահի լիազորությունների յուրացման փորձ:

Օրենքների այս նախագծերի, դրանց իրավական ու քաղաքական իրական վտանգների վերաբերյալ շարունակում են ներկայացվել բազմակողմանի և խորը մտահոգություններ՝ երկրի համար կանխատեսվող վտանգներով ու հետևանքներով:

Փաստ է նաև՝ օրվա իշխանությունների որդեգրած ընթացքն ու այս օրինագծերով առաջարկվող քաղաքական-իրավական թվացյալ «հանգուցալուծումներն» անխուսափելիորեն ունենալու են նաև շոշափելի բացասական հետևանքներ սոցիալ-տնտեսական կայուն զարգացման վրա:

Մասնավորապես, մեր երկրի զարգացման ձախողումների ու չիրականացվող իշխանական խոստումների համար իրենցից դուրս մեղավորներ գտնելու՝ շարունակվող այս ընթացքն օբյեկտիվորեն ստեղծում է նաև մի իրավիճակ, երբ սոցիալ-տնտեսական խնդիրներն ավելանում են անհամեմատ ավելի արագ, քան դրանց իրական լուծումներն են:

Անընդունելի նման ընթացքի և դրա իրական հետևանքների մասին բազմիցս ենք ներկայացրել մեր առարկայական կանխատեսումներն ու մտահոգությունները, և ցավոք նաև՝ արդեն դրանց իրողություն դառնալու արձանագրումները:

Կարծում ենք հարկ է նորից հիշեցնել իշխանափոխությունից հետո արձանագրված որոշ փաստեր:

Նախկինների օրոք՝ 2017թ. տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը 7,5 տոկոս էր, իսկ 2018թ. հունվար-ապրիլին այս ցուցանիշն արդեն դարձել էր 9,5 տոկոս, որին երկարաժամկետում ձգտում են հասնել գործողները: Իշխանափոխությունից հետո խոստացված տնտեսական հեղափոխության ֆոնին՝ 2018թ. հաջորդող ամիսներին տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը էապես նվազեց և տարին ամփոփվեց 5,6 տոկոսով: 2019թ. այս ցուցանիշն ընդամենը 7,8 տոկոս էր, իսկ 2020թ. պետական բյուջեով նախատեսվում է 4,9 տոկոս: Իհարկե, նման ցուցանիշներով լուրջ չէ տնտեսության հեղափոխական աճի մասին խոսելը:

Գործող իշխանությունների ծրագրային խոստումներից է ներդրումների և արտահանման առաջանցիկ աճի ապահովումը՝ որպես տնտեսական նոր մոդելի իրական հիմք: 2019թ. պաշտոնական տվյալներով օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների զուտ ներհոսքը (ներհոսքի և արտահոսքի տարբերությունը) նվազել է շուրջ 60 միլիարդ դրամով՝ նախորդ տարվա համեմատ: Ներդրումների տեսանկյունից առաջնային գործոն է պետական բյուջեի կապիտալ ծախսը, որն էլ 2019թ. թերակատարվել է շուրջ 140 միլիարդ դրամով կամ 60 տոկոսով:

Արտահանման խթանմանը վերաբերող պետական նոր ծրագրեր և գործիքներ ևս չկան: Պատկերը նույնպես հուսադրող չէ՝ 2019թ. առաջին կիսամյակում արտահանումը նվազել էր 0,5 տոկոսով, իսկ տարվա ամփոփ տվյալներով աճել է ընդամենը 9,4 տոկոսով: Իշխանափոխությունից առաջ՝ 2018թ. հունվար-ապրիլին, գրանցվել է 2,7 անգամ ավել արտահանման աճ՝ 25,7 տոկոս:

Այսպիսի ընթացքով դժվար է լինելու 2020թ. համար նախանշված, չափազանց համեստ՝ 4,9 տոկոս տնտեսական աճի ապահովումը, եթե որպես դրական արձանագրում՝ հաշվի առնենք նաև այն, որ արդեն 2018-2019թթ հնարավորինս կրճատվեր են ստվերային տնտեսությունն ու զբաղվածությունը: Դրանից բխող՝ ապահովվել են լրացուցիչ հարկային մուտքերը: Հետևաբար՝ 2020թ. տնտեսական աճի հիմնական ներուժը մնացել են ներքին ու արտաքին ներդրումները, որոնց ներգրավման տեսանկյունից առաջնային խնդիրներ են մնում քաղաքական բարձր անկայունությունն ու ռիսկերը:

Արձանագրված փաստերի այս շարքը շարունակելի է:

Ելնելով վերոգրյալից՝ արդիական և օբյեկտիվ հարց է առաջանում.

«Գործող իշխանություններն ունե՞ն իրենց կողմից հրատապ օրակարգ բերված խնդրահարույց այս նախագծերի տնտեսական բնագավառում կարգավորման ազդեցության գնահատումը:»:

Ի դեպ «Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքով նախատեսված է օրինագծերի կարգավորման ազդեցության գնահատում, այն է` նորմատիվ իրավական ակտի ընդունման արդյունքով հնարավոր փոփոխությունների վերլուծություն և առանձին բնագավառներում դրանց ազդեցության համակողմանի գնահատում: Օրինակ այս դեպքում իրապես կարևորում ենք ներդրումների ներգրավման և նոր աշխատատեղերի ստեղծման բնագավառները:

Հույսը միշտ կա …

Թադևոս Ավետիսյան

ՀՅԴ Բյուրոյի տնտեսական հետազոտությունների գրասենյակի

ծրագրերի համակարգող