Վերջին ″հանգրվանը″` ֆիլհարմոնիկ նվագախումբ

Տուբահար Վաղարշակ Պեպանյանը նվագել է Հայաստանի ավելի քան չորս նվագախմբերում, սակայն նրա ամենահարազատ «հանգրվանը» Հայաստանի պետական ֆիլհարմոնիկ նվագախումբն է, որտեղ նվագում է 1985 թվականից: Պեպանյանը երաժշտությամբ սկսել է զբաղվել 9 տարեկանից` սովորելով Գյումրիի Առևտրի տան մշակույթի կենտրոնի փողային նվագախմբում: Երաժիշտը ֆիլհարմոնիկ նվագախմբի հետ հյուրախաղերով շրջել է աշխարհի շուրջ 25 երկրներում: Պեպանյանը կարծում է, որ Հայաստանն արվեստի եւ մշակույթի երկիր է, սակայն վերջին շրջանում երիտասարդներն սկսել են ավելի շատ «փողաբեր» մասնագիտություններ ընտրել, ինչը, ըստ երաժшշտի, կհանգեցնի նրան, որ Հայաստանն արդյունքում կդառնա մի մեծ շուկա:

- Տարբեր երկրներում եք եղել, ո՞ր երկրում է դասականի պահանջարկն ավելի մեծ:

- Դասականը բոլոր երկրներում էլ պահանջարկ ունի, բայց ոչ հասարակության լայն զանգվածների համար, ինչը բնական եմ համարում: Սակայն դասական երաժշտությամբ ավելի շատ հետաքրքրվում են Ավստրիայում, Գերմանիայում եւ Ֆրանսիայում: Իհարկե, չենք կարող ասել, թե մյուս երկրներում դասականը երկրորդ պլան է մղված, քանի որ, օրինակ, մենք Ճապոնիայում մոտ 18 համերգ ենք ունեցել /2000-2500 տեղանոց դահլիճներում/, եւ բոլոր համերգներին դահլիճը լեփ-լեցուն է եղել, իսկ հանդիսատեսը գալիս էր համերգին պատրաստված` նախապես իմանալով, թե իր նախընտրած որ գործն է կատարվելու:

-Ասում են` հայ հանդիսատեսը վերջին շրջանում շատ է փոխվել, այսպես ասած` ավելի «կազմակերպված» է դարձել. համաձա՞յն եք:

-Այո, հայ հանդիսատեսը շատ է փոխվել: Նախ արդեն զգացվում է երիտասարդների հոսք մեր համերգներին, ինչին նպաստել է նաեւ «Դպրոցականի ֆիլհարմոնիա» ծրագիրը: Ծրագրի շրջանակներում նվագել ենք երեխաների համար, նրանց ծանոթացրել գործիքի, ստեղծագործության, հեղինակի հետ` ապահովելով կենդանի կապը դիրիժորի եւ հանդիսատեսի միջեւ: Հանդիսատեսը նաեւ կրթվել է: Նույնը չենք կարող ասել 10-15 տարի առաջվա մասին, քանի որ այն տարիներին համերգների մեծ մասի մուտքն ազատ էր, կամ շատ մատչելի էին տոմսերը, եւ մարդիկ գալիս էին, ասենք, տաքանալու նպատակով: Իսկ հիմա մարդիկ գիտեն` ուր են գալիս, կոնկրետ ստեղծագործության, մենակատարի համար են գալիս համերգներին:

- Ինը տարեկանից նվագում եք, անգամ զինվորական ծառայությունն եք անցկացրել զինվորական նվագախմբում: Եղե՞լ է մի շրջան, որ դադար եք տվել, եւ ինչո՞վ էր դա պայմանավորված:

- Այո, դադար ունեցել եմ և ստիպված եմ եղել երաժշտությամբ չզբաղվել: 1997թ. մեկնել եմ Մոսկվա եւ վերադարձել 2000 թվականին. երեք տարի չեմ նվագել, սակայն այդ ընթացքում ապրել եմ երաժշտությամբ, հետեւել կարեւոր իրադարձություններին: 2000թ., երբ Էդուարդ Թոփչյանը նշանակվեց նվագախմբի գլխավոր դիրիժոր, ինձ կրկին հրավիրեց նվագախումբ:

- Օպերային, փողային, սիմֆոնիկ նվագախմբերում եք նվագել: Այս առումով կապ ունի՞, թե ինչ ժանրում եք նվագում:

- Ես ինձ դասական երաժիշտ եմ համարում՝ չնայած նրան, որ փողային նվագախմբում մենք նվագում էինք քայլերգ, որն այնքան հետաքրքիր էր, օպերայում` օպերաներ, բալետներ, որոնք ուրիշ աշխարհ էին, եւ սիմֆոնիկում` սիմֆոնիաներ, որոնցից նույնպես հաճույք եմ ստացել: Ճիշտ է, երաժշտությունն ուրիշ է, բայց միտքը նույնն է: Օրինակ` մենք Յան Գիլանի հետ համերգ ունեցանք եւ սովոր չէինք, որ դահլիճում պետք է սուլոցներ, գոռոցներ լինեին, բայց հիանալի համերգ ունեցանք: Այսինքն` հասուն, պրոֆեսիոնալ երաժշտի համար ամենեւին էլ կապ չունի, թե որ ժանրում է նվագում: Արդեն մի քանի տարի է, որ մեր նվագախումբը սիմֆոնիաների և կոնցերտների հետ համատեղ նաեւ բալետների, օպերաների համերգային կատարումներ ենք ունենում: Ճիշտ է, օպերային եւ ֆիլհարմոնիկ նվագախմբերի միջև տարբերություն կա, քանի որ օպերային նվագախմբում երաժիշտները մենակատարներ չեն. իրենք միայն նվագակցում են մենակատարներին, իսկ մեզ մոտ հակառակն է` մենք բոլորս մենակատար ենք, եւ օպերա նվագելու ժամանակ Թոփչյանը միշտ ասում է` մի քիչ կամաց, «խեղդում եք», բայց երբ մենք Չայկովսկի, Շոստակովիչ ենք նվագում, ոչ մեկին չենք «խեղդում», ընդհակառակը` գործիքի ձայնի հնչողությունը հաճելի է դառնում: Երաժիշտը պարտավոր է փորձել նվագել տարբեր ոճերում, քանի որ եթե, օրինակ, Յան Գիլանը կրկին Հայաստան գա եւ ցանկանա ֆիլհարմոնիկի հետ համերգ ունենալ, մենք չենք կարող ասել` գիտեք, մենք դասական ենք նվագում, չենք կարող ձեզ հետ նվագել: Ի դեպ, Գիլանը վերջում ասաց, որ եթե իմանար` Հայաստանը նման նվագախումբ ունի, կկանչեր Չեխիա` իր հետ նվագելու:

-Դուք նաեւ կոնսերվատորիայի դասախոս եք և Կոստանդին Սարաջյանի անվան ուսանողական սիմֆոնիկ նվագախմբի ղեկավարը: Բողոքներ կան, որ կոնսերվատորիան լավ կադրեր չի պատրաստում, հատկապես` վերջին տարիներին: Ի՞նչ կասեք այս մասին:

-Ես արդեն 5-6 տարի է, որ, որպես տնօրեն, աշխատում եմ այդ նվագախմբում, եւ, որակի առումով, կոնսերվատորիան էլ, երաժշտական դպրոցներն էլ սկսել են կաղալ: Մեր ժամանակ, երբ երաժշտական ուսումնարանն ավարտած գնում էինք կոնսերվատորիա, կարելի է ասել, որ սովորելու այնքան էլ բան չունեինք, եւ մեզ բարդ ծրագրեր էին տալիս, որ ավելի կատարելագործվեինք: Իսկ հիմա մենք ստիպված ենք սովորեցնել սկզբից` գործիք բռնելուց սկսած, այսինքն` իրենք թերի կրթվածությամբ են գալիս կոնսերվատորիա, իսկ 4 տարվա մեջ հնարավոր չէ սովորեցնել դպրոցում, ուսումնարանում բաց թողնվածը եւ դրան զուգահեռ կոնսերվատորիայի ծրագիրը տալ: Երբ ընդունվեցինք կոնսերվատորիա, մեր կուրսի գրեթե բոլոր ուսանողները սկսեցին աշխատել պետական տարբեր նվագախմբերում: Իսկ հիմա փողայինների պակասը շատ է զգացվում:

-Հետաքրքիր է` ինչպե՞ս եք նվագում մի գործիքի վրա, որի «պիտանելիության ժամկետն» արդեն 10 տարուց ավելի է, ինչ անցել է:

-Գործիքների վիճակն, իրոք, անմխիթար է. որքա՞ն կարելի է առողջության հաշվին լավ երաժշտություն ստանալ: Կոնսերվատորիայում նվագում ենք այնպիսի գործիքների վրա, որոնց պիտանելիության ժամկետը վաղուց անցել է: Սովորաբար, փողային գործիքները պրոֆեսիոնալ նվագախմբերում օգտագործվում են ընդամենը 3-4 տարի: Այն գործիքը, որով հիմա նվագում եմ, 2001-ին եմ նվեր ստացել: Այսպես մեզ համար եռակի անգամ դժվարանում է նվագելը:

Կարինե ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ