Ի՞նչ հետևանք կարող է ունենալ ագրեսիվ Ալիևի և պարտված Նիկոլի խաղաղության պայմանագիրը․ Տեր Վրթանես

Տարածաշրջանում նոր քաղաքական զարգացումների ֆոնին կրկին ակտիվացել են խոսակցությունները Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հնարավոր խաղաղության պայմանագրի մասին։ Թեև իշխանությունները խոսում են տարածաշրջանային կայունության ու «խաղաղ ապագայի» մասին, փորձագետների և հասարակական շրջանակների մեծ մասը այս գործընթացին վերաբերվում է կասկածով և մտահոգությամբ։

Բազմաթիվ վերլուծաբաններ ընդգծում են, որ, այսպես կոչված, խաղաղության պայմանագիրը կարող է իրականում ամրագրել ոչ թե խաղաղություն, այլ` պարտության պայմաններ՝ Հայաստանի համար ստեղծելով երկարաժամկետ անվտանգային և քաղաքական վտանգներ։

Ռիսկերն ու հնարավոր հետևանքները

Փորձագիտական համայնքում առանձնացվում են մի շարք հիմնական ռիսկեր․
1. Տարածքային կորուստների վտանգ – սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացների անվան տակ կարող են տեղի ունենալ նոր զիջումներ Հայաստանի ինքնիշխան տարածքների հաշվին։

2. Անվտանգության երաշխիքների բացակայություն – առանց միջազգային վերահսկողության և հստակ մեխանիզմների, Ադրբեջանը՝ որի առաջնորդը շատերի կողմից ճանաչվում է որպես ագրեսիվ կողմ, կարող է շարունակել ճնշման քաղաքականությունը՝ նոր նախապայմաններ առաջադրելով։

3. Ներքաղաքական պառակտում – հասարակության մեծ մասը չի վստահում գործող իշխանությանը, ինչն այս գործընթացը դարձնում է ներքին անկայունության աղբյուր։

4. Տարածաշրջանային ազդեցությունների խորացում – Թուրքիայի և Ադրբեջանի միացյալ ճնշումը կարող է կտրուկ նվազեցնել Հայաստանի արտաքին քաղաքական ինքնուրույնությունը։
Խաղաղությունը չի կարող լինել պարտությունից ծնված

Թեև խաղաղության գաղափարը համընդհանուր դրական արժեք է, սակայն այն չի կարող կայանալ առանց փոխադարձ հարգանքի և հավասարության։ Եթե փաստաթուղթը ստորագրվում է այն պայմաններում, երբ մի կողմը պարտված է, իսկ մյուսը շարունակում է ագրեսիվ քաղաքականություն, ապա դա չի կարող կոչվել իսկական խաղաղություն։

Նման պայմանագիրն, ըստ վերլուծաբանների, կարող է ընդամենը ժամանակավոր դադար լինել՝ նոր ճնշումների և պահանջների նախերգանք։

Այսօր ամենակարևոր հարցն այն չէ, թե ե՞րբ կամ որտե՞ղ կստորագրվի խաղաղության պայմանագիրը, այլ՝ ի՞նչ բովանդակություն այն կունենա։ Առանց ազգային շահերի պաշտպանության, ռազմական հավասարակշռության վերականգնման, միջազգային հստակ երաշխիքների և հասարակական լայն քննարկման, խաղաղությունը կմնա թղթի վրա գրված պատրանք։

Տեր Վրթանես Բաղալյան