Զանգեզուր. ռումբ, որը կպայթի ապագայում․ ի՞նչ ծրագիր ունի Ամերիկան այս միջանցքը գերիշխելու համար

Զանգեզուրի կորուստը նշանակում է կորցնել Իրանի համար կարևոր էներգետիկ և ապրանքների փոխադրման միջանցքներից մեկը, և այս խնդիրը կարող է ապագայում վնասել Իրանի տնտեսությանը և նպաստել նրա քաղաքական դիրքերի թուլացմանը։

Ըստ հրատապ լրատվական հաղորդագրության՝ Զանգեզուրի միջանցքի միջադեպը մտահոգություն է առաջացրել Իրանում: Այս խնդիրն ունի տնտեսական և քաղաքական կողմ:

Այս հարցի տնտեսական կողմն այն է, որ հյուսիսային սահմանին Միացյալ Նահանգների ներկայությամբ, Իրանի կապը Եվրասիայի կարևոր տնտեսական միջանցքների հետ, հավանաբար, կկտրվի։ Այս հարցի քաղաքական կողմը վերաբերում է նաև Միացյալ Նահանգների ներկայությանը Իրանին ամենամոտ տարածաշրջանում։ Բացի այդ, Իրանի կապի կտրումը Հայաստանի և Կովկասի հետ կնվազեցնի Իրանի աշխարհառազմավարական ազդեցությունը, ինչն ինքնին ունի բազմաթիվ քաղաքական և տնտեսական հետևանքներ։

Սակայն այս իրադարձության ամենակարևոր արդյունքը, թերևս, դրա «աշխարհաքաղաքական» ազդեցությունն է, որը քաղաքական և տնտեսական չափումների մի տեսակ համադրություն է և իր հետևանքները կցուցադրի հատկապես ապագայում։ Շատ վերլուծաբաններ կարծում են, որ աշխարհաքաղաքական փոփոխությունները ձևավորում են տարածաշրջանի և երկրների ճակատագիրն ու ապագան, և այս ոլորտում ներդրումներ կատարելը կարող է երկիրը հաղթանակ տանել ներկա և ապագա պատերազմներում և քաղաքական փոխազդեցություններում։

Զանգեզուրի միջադեպի վերլուծությունը՝ հիմնված աշխարհապոլինոմիական տեսության վրա

Աշխարհաքաղաքականության գիտության ամենակարևոր տեսություններից մեկը «աշխարհապոլինոմիայի» տեսությունն է, որը հատուկ առաջարկվել և զարգացվել է Աֆթաբ Կազիի կողմից: Wikidatabase-ում որոշ ժամանակ առաջ հրապարակված հոդվածի համաձայն՝ աշխարհապոլինոմիան կազմված է երեք բառից՝ «աշխարհ»՝ նշանակում է երկիր, «քաղաքականություն»՝ նշանակում է քաղաքականություն և «տնտեսագիտություն»՝ նշանակում է տնտեսագիտություն: Այս երեք բառերի համադրությունը լավ ցույց է տալիս դրա իմաստը:

Աշխարհապոլինոմիական տեսաբանները կարծում են, որ ժամանակակից աշխարհի քաղաքական փոփոխությունները կարելի է բացատրել նավահանգիստների, միջանցքների և էներգիայի երեք հասկացությունների հիման վրա։ Նրանք կարծում են, որ ի տարբերություն անցյալի, երբ երկրները փնտրում էին «էներգետիկ ռեսուրսներ» և համապատասխանաբար մրցում էին միմյանց հետ, և որոշ երկրներ գաղութացնում էին մյուս երկրները, նոր դարում գլխավոր և կենսական խնդիրը ոչ թե էներգետիկ ռեսուրսներն են, այլ «էներգիայի փոխանցումը», և ապագայում ամենամեծ և ամենահզոր երկրները կլինեն նրանք, ովքեր գերիշխող դիրք կզբաղեցնեն էներգիայի փոխանցման միջանցքներում։ Հետևաբար, նավահանգիստները, միջազգային միջանցքները և էներգիայի փոխանցման ուղիները կազմում են տերությունների խաղի առանցքը։

Այս տեսության համաձայն՝ Կենտրոնական Ասիայի և Եվրասիայի տարածաշրջանները համարվում են ապագա աշխարհաքաղաքականության ամենակարևոր տարածաշրջաններից մեկը, և հավանական է, որ ապագա չորս գերտերությունները՝ ԱՄՆ-ն, Ռուսաստանը, Չինաստանը և Հնդկաստանը, կպայքարեն և կմրցեն միմյանց հետ այս տարածաշրջանում։ Հետևաբար, Եվրասիայում և Կենտրոնական Ասիայում գերիշխանությունը կարևոր է երկրների համար, քանի որ այն կարող է հանգեցնել երկրների և կառավարությունների գերիշխանությանը տնտեսական մայրուղիների և էներգետիկ տրանսպորտի նկատմամբ։

Մի իրադարձություն, որը ապագայում ազդեցություն կունենա

Եթե աշխարհապոլինոմիալ տեսությունը ճիշտ է, Զանգեզուրում տեղի ունեցող զարգացումները իրենց հետևանքները կունենան ոչ թե հիմա, այլ հավանաբար ապագայում։ Ակնհայտ է, որ Միացյալ Նահանգները ձգտում է գերիշխել Եվրասիայում և էներգետիկ ու ապրանքային փոխադրման մայրուղիներում, և մտադիր է թուլացնել Չինաստանը, Հնդկաստանը և Ռուսաստանը, ինչպես նաև դրան հակառակ տարածաշրջանային տերություններին, ինչպիսին է Իրանը։

Արդյունքում, կարելի է ասել, որ Զանգեզուրի կորուստը նշանակում է կորցնել Իրանի համար կարևոր էներգետիկ և ապրանքների փոխադրման միջանցքներից մեկը, և այս հարցը կարող է ապագայում վնասել Իրանի տնտեսությանը և նպաստել նրա քաղաքական դիրքերի թուլացմանը, քանի որ այս խնդիրն ավելի շատ աշխարհաքաղաքական է, քան քաղաքական և տնտեսական, և աշխարհաքաղաքական փոփոխությունները քաղաքական-տնտեսական փոփոխությունների մայրն են։

Աղբյուրը՝ khabarfoori.com