Մեկ քայլ մինչև Զանգեզուրի միջանցքի մեկնարկը. ՀՀ-ի խորհրդարանի հաստատումից մինչև ՌԴ-ի նահանջը

Լրատվական հաղորդագրությունները ցույց են տալիս, որ Զանգեզուրի միջանցքի նախագիծը հաստատվել է Հայաստանի խորհրդարանի կողմից, և Ռուսաստանը հետ է վերցրել իր առարկությունը նախագծին ԱՄՆ-ի մասնակցության նկատմամբ։ Միևնույն ժամանակ, Եվրոպան նույնպես ողջունում է Զանգեզուրի մեկնարկը։

Շուկա; Միջազգային խումբ. Զանգեզուրի միջանցքի կառուցման և շահագործման հարցը վերջին ամիսներին դարձել է Կովկասյան տարածաշրջանի ամենակարևոր անվտանգության մարտահրավերը։Այս 43 կիլոմետրանոց երկաթուղային միջանցքը, որը սկսվում է Ադրբեջանի Հանրապետության Հորադիզի շրջանից և անցնում է Հայաստանի Սյունիքի մարզով, Նախիջևանը կկապի Ադրբեջանի հետ։ Այն վերջնականապես կմիանա Թուրքիայի Կարս քաղաքին, որը Բաքու-Թբիլիսի-Կարս (ԲԹԿ) միջանցքի վերջին կայարանն է։ Հաշվի առնելով սա, եթե այս երկաթուղային միջանցքը կառուցվի և շահագործվի, կարևոր թուրքական նավահանգիստները, ինչպիսիք են Ստամբուլը և Մերսինը, կմիանան Կասպից ծովի արևմտյան մասին։

Սակայն, բացի Իրանի և Հայաստանի երկու երկրների համար նման անցուղի կառուցելու կործանարար հետևանքներից, որը, վերջին հաշվով, կխզի երկու երկրների միջև ուղիղ ցամաքային կապը, հյուսիսային Իրանում այս տարանցիկ միջանցքի կառուցման հետ կապված ամենաշատ անվտանգության մտահոգությունները առաջացրել է PMC անունով ամերիկյան մասնավոր ընկերության ներկայությունը որպես Զանգեզուրի միջանցքի կապալառու և կառավարիչ, որը, ըստ առկա տեղեկությունների, պատրաստվում է այս տարածքում տեղակայել ավելի քան հազար անձնակազմ։

Համապատասխանաբար, Զանգեզուրի միջանցքի գործունեությունից ստացված ֆինանսական օգուտների 30 տոկոսը պետք է վճարվի Հայաստանին, և, իհարկե, 40 տոկոսը կլինի ամերիկյան կողմի բաժինը այս միջանցքի կառավարման համար։

Ըստ «Կալիֆոռնիա Կուրիեր»-ի՝ նախնական գնահատականները ցույց են տալիս, որ այս միջանցքում փոխանակվող բեռների արժեքը, եթե այն կառուցվի և ավարտվի, կկազմի 50-ից 100 միլիարդ դոլար։

Չնայած Իրանը, Ռուսաստանը և Հայաստանը կտրականապես դեմ են այս միջանցքի կառուցմանը և վերջին ամիսներին բացահայտորեն հայտարարել են դրա կառուցման դեմ իրենց դեմ լինելու մասին, սակայն, հինգշաբթի՝ հուլիս 24-ին, «Credel» ամսագիրը հրապարակեց մի հաղորդագրություն, որում հայտարարվում էր այս միջանցքի կառուցման ծրագրի հաստատման մասին Հայաստանի խորհրդարանում։ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը նույնպես հուլիսի 15-ին հայտարարեց, որ ստացել է այս միջանցքի կառուցման ամերիկյան առաջարկը։

Չնայած Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարության խոսնակ Մարիա Զախարովան Զանգեզուրի միջանցքը 100 տարով վերահսկելու ԱՄՆ-ի ծրագիրը որակեց որպես Վաշինգտոնի խաբեության նշան, նույն օրը Կրեմլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովը առանձին հայտարարությամբ հայտարարեց, որ այս միջանցքի կառուցման հարցը և դրա կառավարման եղանակը, վերջին հաշվով, կապված է երկու երկրների՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի ինքնիշխանության հետ, և Ռուսաստանը հարգում է երկու երկրների որոշումն այս հարցում։

Արևելք-Արևմուտք տարանցիկ փոխադրման հեշտացում Զանգեզուրի միջոցով

Վերջին տարիներին Ռուսաստանի նկատմամբ կիրառված տնտեսական պատժամիջոցները, առաջին հերթին, ազդել են Եվրոպայի էներգետիկ անվտանգության վրա՝ արգելելով ռուսական գազային ռեսուրսների արտահանումը Կանաչ մայրցամաք։ Չնայած Եվրոպային հաջողվել է վերջին երեք տարիների ընթացքում համեմատաբար հաջողությամբ հաղթահարել այս խոշոր մարտահրավերը, ճշմարտությունն այն է, որ էներգամատակարարումը մնում է Եվրագոտու առջև ծառացած մարտահրավերներից մեկը, հատկապես համաշխարհային ռեցեսիայի հետևանքով առաջացած փխրուն տնտեսական իրավիճակի գագաթնակետին, որը կարող է ազդել Եվրոպայում գնաճի մակարդակի վրա։

Սակայն այժմ, երբ միջանցքի կառուցման երազանքը մոտենում է իրականությանը, Եվրոպան հույս ունի, որ Զանգեզուրի գործարկումը ոչ միայն կնպաստի Արևելքի և Արևմուտքի միջև բեռնափոխադրումներին, այլև կապահովի իր էներգետիկ անվտանգությունը Կասպից ծովի գազային պաշարների միջոցով և ռուսական գազի արտահանումը կփոխարինի Ղազախստանից, Ադրբեջանից և Թուրքմենստանից ներմուծվող գազով։

Համաշխարհային բանկի գնահատականները ցույց են տալիս, որ մինչև 2027 թվականի վերջը Զանգեզուրը կարող է Արևելքի և Արևմուտքի միջև տեղափոխել 50-ից 100 միլիարդ դոլարի ապրանքներ, որոնց տատանումները կախված կլինեն Կովկասյան տարածաշրջանում ապրանքների ճանապարհային և երկաթուղային փոխադրումները հեշտացնելու ենթակառուցվածքների պատրաստվածությունից և, իհարկե, միջանցքի երթուղուց։

Մյուս կողմից, Bloomberg-ը, Զանգեզուրի մասին հոդվածում, կարծում է, որ այս միջանցքի կառուցումը կարող է 12-15 օրով կրճատել Եվրոպայի և Ասիայի միջև ապրանքների տեղափոխման ժամանակը։

Կասպիական քաղաքականության կենտրոնի (ԿՊԿ) գնահատականները ցույց են տալիս, որ Զանգեզուրի միջանցքի համար անհրաժեշտ ենթակառուցվածքների ապահովման արժեքը հաջորդ 5-10 տարիների ընթացքում կկազմի 3-5 միլիոն դոլար։

Ադրբեջանում Տնտեսական բարեփոխումների և հաղորդակցությունների վերլուծության կենտրոնը կարծում է, որ Զանգեզուրի շահագործումը կբարձրացնի Ադրբեջանի Հանրապետության արտահանման կարողությունը ներկայիս ցուցանիշներից 700 միլիոն դոլարով ավելի, ինչը համարժեք է այդ երկրի ներքին արդյունաբերության 2%-ին։

Եվրոպայի հույսը՝ Զանգեզուրի միջոցով էներգամատակարարման և փոխանցման համար

Էներգետիկայի ոլորտում գնահատականները ցույց են տալիս, որ Զանգեզուրի կառուցումը կարող է զգալիորեն մեծացնել Եվրասիական և Կովկասյան տարածաշրջաններից Եվրոպա գազի արտահանման ծավալները և ապահովել Կանաչ մայրցամաքի էներգետիկ անվտանգությունը։

Հարավային Կովկասի գազային միջանցքով արտահանվող գազի ծավալը ներկայումս կազմում է մոտ 12 միլիոն խորանարդ մետր, որը, կանխատեսումների համաձայն, մինչև 2027 թվականի վերջը կհասնի 20 միլիոն խորանարդ մետրի: Մյուս կողմից, Ղազախստանը նույնպես փորձում է մեծացնել իր գազի և գազային կոնդենսատի ծավալը դեպի Եվրոպա՝ Ադրբեջանի միջոցով: 2024 թվականի հունվարից հոկտեմբեր ընկած ժամանակահատվածում երկիրը Ադրբեջանի միջոցով Եվրոպա է արտահանել ավելի քան 1.2 միլիոն տոննա նավթամթերք։

Եվրոպայի վերաբերյալ պետք է ասել, որ Միջազգային էներգետիկ գործակալության (ՄԷԳ) կողմից հրապարակված «2025 թվականի էներգետիկ հեռանկար» փաստաթղթի համաձայն՝ Եվրոպան մինչև 2030 թվականը պետք է մատակարարի ավելի քան 20 միլիոն խորանարդ մետր գազ՝ բացի ռուսական գազի արտահանման ռեսուրսներից։ Այս պատճառով, չնայած որոշ եվրոպական երկրների, մասնավորապես Ֆրանսիայի, սերտ հարաբերություններին Հայաստանի հետ, Բրյուսելի համար առաջնահերթություն է սեփական գազի և այլ էներգետիկ ռեսուրսների մատակարարումը։ Սա հանգեցրել է նրան, որ ոչ միայն Միացյալ Նահանգները, այլև Եվրոպան ողջունել են Զանգեզուրի միջանցքի ստեղծումն ու շահագործումը։

Աղբյուրը՝ tahlilbazaar.com