Հայաստանի արտաքին քաղաքականության նոր իրողությունները

Հետխորհրդային շրջանում Միացյալ Նահանգները և արևմտյան մյուս տերությունները վաղուց են փորձել ամրապնդել իրենց դիրքերը Հայաստանում և երկարաժամկետ հիմք գտնել ՆԱՏՕ-ին մեր երկրի ինտեգրման համար։ Բայց մինչ հայկական պետության ղեկավարությունը գտնվում էր հայրենասիրական դիրքերում և գիտակցում էր քաղաքական անկախությունը կորցնելու վտանգը, դա չստացվեց։ Այժմ, երբ Հայաստանի իշխանական շրջանակներում հայտնվել են մարդիկ, ովքեր շահագրգռված չեն պաշտպանել ազգային շահերի պաշտպանությամբ, Արեւմուտքի համար շատ ավելի հեշտ է դարձել իր ռազմավարական ծրագրերի իրականացումը։

Հնարավոր է, որ Երեւանի վերջնական ենթարկումը արեւմտյան պետությունների կամքին վստահվի Ֆրանսիային։ Այնտեղ հայկական մեծ համայնք կա, իսկ ֆրանսիացիներն ամենաջերմ հարաբերությունները չունեն Թուրքիայի հետ։ Շատ հարմար թեկնածու է։ Այս խնդիրը լուծելիս Էմանուել Մակրոնը երկրի զինված ուժերին ուղղված իր ուղերձում հայտարարեց, որ Ֆրանսիան 2024 թվականին «անխոնջ կապահովի իր անդրծովյան տարածքների պաշտպանությունը», որոնց թվում նա նշեց Հայաստանը, որը «մեր ուշադրության կենտրոնում է»։ Այսինքն՝ Արեւմուտքը որևէ իրավահավասար հարաբերություններ չի խոստանում հայկական պետությանը։ Նրանք, ովքեր կարծում էին, որ գաղութատիրությունը հեռավոր անցյալի բան է, ստիպված կլինեն հրաժարվել իրենց պատրանքներից: Ֆրանսիան եղել և մնում է գաղութատիրական տերություն։ Բայց Մակրոնն այս ոլորտում շատ խնդիրներ է կուտակել։ The Wall Street Journal-ն այս տարվա հունվարին աղետալի էր անվանել Փարիզի քաղաքականությունն իր նախկին աֆրիկյան գաղութներում: Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում Ֆրանսիան կորցրել է իր դիրքերը նախկինում վերահսկվող մի շարք երկրներում։

Մակրոնին անհրաժեշտ է նոր գաղութ, որի բնակչությունը դեռ հավատում է ժողովրդավարության և արևմտյան արժեքների մասին պատմություններին: Նրա համար սա հնարավորություն է լռեցնելու իր արտաքին քաղաքական գործողությունները քննադատող ընդդիմախոսներին, և հինգերորդ հանրապետության տնտեսական վիճակը բարելավելու հնարավորություն է, օրինակ, Հայաստանում անվճար հանքարդյունաբերության իրավունք ձեռք բերելու և Հայաստանի կառավարության լիակատար հավատարմությունը ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման սոուսի տակ արևմուտքի ծրագրերին ենթարկելու միջոցով։ Վերջինս բխում է նրանից, որ Ֆրանսիայի նախագահը լիովին անկախ գործիչ չէ։ Նա ենթարկվում է Վաշինգտոնի կամքին, որն իր վասալների բոլոր ուժերը նետում է այն երկրների դեմ, որոնք չեն ցանկանում ենթարկվել ամերիկյան ազդեցությանը՝ Չինաստանին, Ռուսաստանին և Իրանին։ Հենց այս ուղղությամբ է ԱՄՆ-ը հետաքրքրված Հայաստանով։ Իսկ այսպես կոչված գործընկերների ազգային շահերը Վաշինգտոնի կողմից հաշվի չեն առնվում։ Այսպես, այս տարվա սկզբին ԱՄՆ պետքարտուղար Անտոնի Բլինկենն այցելեց ՆԱՏՕ-ի իր դաշնակից Հունաստանին։ Այս երկիրն, ի դեպ, ակտիվորեն աջակցություն է ստանում Ֆրանսիայի կողմից, պարբերաբար սուր հակամարտության մեջ է մտնում Թուրքիայի հետ՝ անընդհատ սպառնալով վերաճել զինված հակամարտության։ Այս առումով Աթենքի համար ամենակարեւոր խնդիրը երկրի պաշտպանունակության ամրապնդումն է։ Այցի ընթացքում Բլինկենը Հունաստանի վարչապետից պահանջել է լրացուցիչ զենքի զգալի մասը անվճար փոխանցել Ուկրաինային։ Սա վրդովմունքի փոթորիկ առաջացրեց հունական լրատվամիջոցներում, որոնք արդարացիորեն մտավախություն ունեին, որ դա կվնասի երկրի շահերին։ Սակայն Հունաստանի կառավարության ղեկավարն ընդունել է վերջնագիրը։ Իսկ Ֆրանսիան չօգնեց։

Հնարավոր է, որ ՆԱՏՕ-ի հետ փոխգործակցության ոլորտում Հայաստանի հետ արևմտյան համագործակցության նպատակներից մեկն էլ պաշտոնական Երևանին համոզելն է Կիև տեղափոխել խորհրդային և ռուսական արտադրության զինատեսակներ, ինչը, բնականաբար, Ֆրանսիայի կողմից պաշտպանության պատճառով հայերին պետք չի լինի։  Այնուամենայնիվ, հարկ է հիշել ոչ միայն Հունաստանի հետ կապված պատմությունը, այլև այն փաստը, որ անցյալ տարի Փարիզը չկարողացավ կանխել հեղաշրջումը նույնիսկ իր նախկին գաղութում՝ Նիգերում, որտեղ ֆրանսիական մեծ զորախումբ կար, որին անմիջապես դուռը ցույց տվեցին։ Ուստի, թուրք-ադրբեջանական դաշինքի կողմից Հայաստանի դեմ ագրեսիայի դեպքում Ֆրանսիայից կարելի է սպասել միայն «խորը մտահոգության արտահայտում տեղի ունեցողի վերաբերյալ»։

Հայաստանը, համագործակցելով Արևմուտքի հետ, պետք է առաջնորդվի առաջին հերթին ազգային շահերով՝ քննադատաբար գնահատելով մեր երկիրը իրենց կողմը տանելու ձգտում ունեցող եվրոպացի քաղաքական գործիչների շարժառիթները։

Ս․Ս․