Նոր օրակարգ բանակցային գործընթացում

«Ներուժ» կրթամշակութային կազմակերպությունը Հայաստանի իշխանություններին ուղղված  նախագիծ  է պատրաստել, որտեղ առաջարկում  է  արցախյան հարցի շուրջ բանակցային գործընթացում առանցքային դարձնել այն իրողությունը, որ Ադրբեջանը 1988-1992 թվականներին իր իսկ քաղաքացիների նկատմամբ իրականացրել է ցեղասպանություն՝ միաժամանակ այդ հարցը դարձնելով միջազգային դատական ատյանների քննարկման առարկա: Նախագծի հեղինակը՝ Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից փախստականների համագումարի համակարգող Մարիամ Ավագյանը մանրամասնում է.

«Նախագծում հիմանական շեշտն այն է, որ եղել է ցեղասպանություն, որ 130 տարի շարունակվող ցեղասպանության մի դրվագն էր, այն ինչ կատարվեց 1988-1994 թվականների ընթացքում: Դա ներադրբեջանական հակամարտություն էր, այսինքն՝ ռեժիմը հակամարտության մեջ էր իր իսկ քաղաքացիների հետ: Եվ այդ ցեղասպանությանը դիմակայելով, կասեցնելով այդ գործընթացը,  բռնկվել է ինքնապաշտպանական պատերազմ, որը մենք կոչում ենք` արցախյան»:

Ինքնապաշտպանական պատերազմի արդյունքում ցեղասպան մեքենայից ազատագրվել են տարածքներ, որոնց կարգավիճակը, ըստ Ավագյանի,  կարող է բնորոշվել  միայն ազատագրված և ոչ թե օկուպացված կամ վերահսկվող: «Փաստորեն 30 տարի  Ադրբեջանը հակամարտում է ազգերի ինքնորոշման ու  տարածքային ամբողջականության սկզբունքների տիրույթում՝ օգտվելով միջազգային հանրության  անտեղյակությունից, հարցը ներկայացնում իբրև  տարածքային վեճ  Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև: Մինչդեռ այն Արցախի Հանրապետության  հայ ազգաբնակչության պայքարն է իր պատմական բնօրրանում  ազատ ու անվտանգ ապրելու համար»: Սա հատված էր շրջանառվող նախագծից, որի հեղինակները տարածաշրջանում խաղաղություն հաստատելու համար որոշիչ են համարում նաև Ադրբեջանից հայ փախստականների իրավունքների խնդիրը:

ԵՊՀ պատմության ֆակուլտետի դեկան Էդիկ Մինասյանի խոսքով, բանակցային գործընթացում պետք է կարևորել  նաև հայկական կողմի տարածքային կորուստների հարցը.

« Պատմական փաստերով մեր 10-րդ նահանգի  մի մասն այսօր Ադրբեջանի տիրապետության տակ է, այդ թվում՝ Շահումյանն ու Գետաշենը: Բանակցություններում մենք այս խնդիրը պետք է առաջ քաշենք, օգտագործենք որպես խաղաքարտ՝ ի հակադրություն Ադրբեջանի տարածքային պահանջների»:

Ըստ Մինասյանի,  միջազգային ատյաններում պետք է բացահատել Ադրբեջանի ցեղասպան կերպարը, փաստերով հիմնավորել, որ այս երկրի  ցեղասպան ձեռագրում այսօր էլ ոչինչ չի փոխվել: Այս տեսակետի պաշտպանն է նաև քաղաքագետ Ալեքսանդր Մանասյանը.

«Արցախյան հարցի լուծման ճանապարհներից մեկը անցնում է հետևալ  ուղղով. մենք պետք է ապացուցենք, որ Ադրբեջանը ցեղասպան պետություն է, և հենց այդ հիմքով Արցախի չի կարող լինել Ադրբեջանի կազմում: Դա ավելի ամուր փաստարկ է, քան մենք կարող ենք պատկերացնել»:

Ցեղասպան Ադրբեջանի կերպարը բանակցային օրակարգ բերելը որքանո՞վ եք իրատեսական համարում  այն պահին, երբ ավելի ակտիվ շրջանառվում է ժողովուրդներին խաղաղության նախապատրաստելու թեման, հարցին Մանասյանն արձագանքեց.

«Մենք չենք կարող ասել՝ ապրե՛ս, որ հայ սպա ես սպանել ու դրա համար հերոսի կոչման արժանացել: Ժողովուրդների միջև այդպիսի հաշտություն չի՛ լինում: Շատ կարևոր է միմյանց ճշմարտությունն ասելը: Կեղծիքով ժողովուրդներին չես հաշտեցնի: Խաղաղության ուղին միայն ճշմարտությամբ է անցնում»,-եզրափակեց Մանասյանը:

Անահիտ Գևորգյան