Ջարդից փրկված մեր մայրերը դատարկ ձեռքերով ու գլխով չեն եկել այստեղ. Արման Բահադուրյան

Ֆրանսիայի երկրորդ ամենախոշոր քաղաքի՝ Լիոնի հրապարակներից մեկն այսօր կրում է հայ գործարար Ջեբրայիլ (Նշան) Բահադուրյանի անունը: Ցեղասպանությունից փրկված Բահադուրյանը շուրջ 50 տարի եղել է Լիոնի հայկական եկեղեցու վարչության նախագահը, զբաղվել տեղի հայ համայնքի խնդիրներով: Նրա գործունեությունն այսօր շարունակում է որդին՝ Արման Բահադուրյանը: Նրան է պատկանում Ֆրանսիայում հայտնի Bahadourian բրենդը:

76-ամյա հայ գործարարը մեծ հեղինակություն  է վայելում ոչ միայն Լիոնի հայ համայնքում, այլև ամբողջ Ֆրանսիայում: Նա Ֆրանսիայի նախկին նախագահ Նիկոլա Սարկոզիի կողմից արժանացել է «Պատվո լեգեոն» բարձրագույն շքանշանի:

Ցեղասպանությունից մազապուրծ Բահադուրյան ընտանիքի պատմության, օտարության մեջ հայ մնալու, Լիոնի հայկական գաղթօջախի և այլ հարցերի շուրջ Yerkir.am-ի լրագրողը Լիոնում զրուցել է Արման Բահադուրյանի հետ:

- Որտեղի՞ց են Ձեր նախնիները:

- Հայրս ծնվել է Թուրքիայում՝ Աքսարայում: Ցեղասպանության հետևանքով ընտանիքը բռնել է գաղթի ճամփան: Քայլելով` անապատով հասել են մինչ Դամասկոս, հետո՝ Բեյրութ: Ճանապարհին պապս հիվանդությունից մահացել է:

- Ինչո՞ւ են Ձեր հորը կոչել Ջեբրայիլ:

- Հորս անունը Նշան էր, ջարդից հետո Դամասկոսում խորհուրդ տվեցին փոխել անունը, և նա դարձավ Ջեբրայիլ (ֆրանսերեն` Գաբրիել): Դամասկոսից Բեյրութ տեղափոխվելուց հետո մեծ մայրս գիշերները հաց էր պատրաստում, իսկ հայրս, ով այն ժամանակ 10 տարեկան էր, հացը վաճառում էր  նավահանգստի զինվորներին: Այդ ժամանակ զինվորները մեծ մորս առաջարկում են հորս տանել ԱՄՆ  և այնտեղ դպրոց ուղարկել, բայց մեծ մայրս չէր կարող համաձայնել, քանի որ հայրս էր ընտանիքը պահում: Հետո հայրս տեղափոխվեց Լիոն, որտեղ սկսեց տարբեր մարդկանց մոտ աշխատել: Հայրս շատ ճարպիկ մարդ էր, անգամ սկսեց նավթ բերել Ռուսաստանից: Նրան ընդունում էին անգամ թուրքերը. Աքսարայում նրան հնարավորություն տվեցին էլեկտրականություն բերել գյուղեր, ինչի համար հայրս Ֆրանսիայից ինժեներների հրավիրեց: 23 տարեկանում նա արդեն կարողանում էր առանց թույլտվության գնալ Թուրքիա, փոստային առաքումներ իրականացնել:

-Դժվա՞ր է Ֆրանսիայում հայ մնալ:

-Թուրքիայում արգելված էր հայերեն խոսելը: Երբ հայրս եկավ  Ֆրանսիա, լեզու չգիտեր, մարդկանց ձեռքերով էր ինչ-որ բան հասկացնում,  այդպես` առանց լեզու իմանալու սկսեց գումար վաստակել: Հայրս Լիոնում ամեն կիրակի հայկական եկեղեցի էր այցելում, որտեղ հորս հայերեն սովորեցրեցին: Հայրս հայերեն սովորել է 28 տարեկանում: 1932-ին հայրս ամուսնացավ իր գործատուի աղջկա հետ: Ես ծնվել եմ 1942-ին, 3 եղբայր և 1 քույր ենք, բոլորս հիմա Ֆրանսայում ենք ապրում:

-Ի՞նչ դեր ունեն Բահադուրյանները հայկական համայնքում:

-Այն ժամանակ հայրս Լիոնում խանութ բացեց` 60 քմ տարածքով, ու սկսեց առևտրով զբաղվել, հիմա այդ խանութն արդեն 1000 քմ է: Նրան ընդունում էին թե' հայկական համայնքում, թե' Լիոնում: Հայրս տեղի հայկական եկեղեցու վարչական խորհրդի նախագահն էր:  Երկրորդ համաշխարհային  պատերազմի ժամանակ հայրս շատ հայ ընտանիքների է օգնել: Այն ժամանակ գերմանացիներն այստեղ ապրող հայերին, իտալացիներին ստիպողաբար տանում էին Գերմանիա՝ աշխատելու: Մի անգամ հորս լուր են տալիս, որ մի քանի տասնյակ հայ տղամարդկանց պատրաստվում են Գերմանիա տանել: Հայրս մոտ էր ֆրանսիացի զինվորականների հետ: Ֆրանսիացի գեներալներից մեկի իմացությամբ հայրս կազմակերպում և խափանում է տղամարդկանց տեղափոխումը: Առավոտյան գեներալը լուր է տալիս և հայտնում, որ հայ տղամարդիկ կբարձրանան գնացք և մյուս կողմից կիջնեն: 60 ընտանիք այդպես ազատվում է: Սա փոքր փակագծերն են հորս կյանքից, նրա հետ կապված շատ պատմություններ կան: Հայրս 50 տարի հոգ է տարել Լիոնի հայկական եկեղեցու և հայկական համայնքի մասին: Նրա օրոք հայ համայնքում երբևէ տարաձայնություններ չեն եղել:  Հորս մահից 10 տարի անց՝  2002-ին, Լիոնի հրապարակներից մեկն անվանակոչվեց Բահադուրյան անունով:

- Հայերի արդեն երրորդ սերունդն է ապրում Լիոնում, ինչո՞վ է տարբերվում այն ժամանակվա և ներկայիս հայ համայնքը:  

-Լիոնի  հայ համայնքը շատ համախմբված է: Առաջին սերունդը՝ Ցեղասպանությունից մազապուրծ եղած հայերի սերունդն է, որն արագ ինտեգրվեց Լիոնի կյանքին և երբեք պետության հույսին չմնաց: Ֆրանսիան հասկացավ, որ հայ համայնքը դատարկ գրպաններով չի եկել: Մեր մայրիկները դատարկ ձեռքերով ու գլխով չեն եկել այստեղ. ոսկու կտորները կոճակների տեղ կարած բերել են Ֆրանսիա: Այդ մարդկանց մեջ կային դերձակներ, առևտրականներ, կոշկակարներ, որոնք մեծ ներդրում ունեցան Ֆրանսիայի զարգացման գործում: Դրա համար էլ այսօր Ֆրանսիան  ճանաչում է հայերի մատուցած ծառայությունները և գնահատում մեզ: Երկրորդ սերունդը կարողացավ կրթություն ստանալ: Մենք՝ երեք եղբայրներս, կրթություն ստանալու արդյունքում օգնեցինք մեր հորը` ծաղկեցնել ընտանեկան գործը: Կային շատ հասարակ մարդիկ, արհեստավորներ, որոնց երեխաները բարձրագույն կրթություն ստացան: Դրա վառ օրինակը Լիոնի քաղաքապետ Ժորժ Կեպենեկյանն է,  ով ստացել է բժշկական կրթություն և այսօր դարձել Ֆրանսիայի երկրորդ խոշոր քաղաքի քաղաքապետը: Ֆրանսիայում ապրող հայերը հեշտությամբ են ինտեգրվել տեղի կյանքին: Նոր սերունդն էլ է դժվարություններով հասել Ֆրանսիա: Պետք չէ նրանց  մեղադրել, որովհետև նրանք դոլարներով չեն եկել այստեղ, նրանք էլ են զրոյից սկսել:  Միշտ նոր հայ ընտանիքներ են գալիս Լիոն` ինչպես Հայաստանից, այնպես էլ Սիրիայից ու Լիբանանից: Օգնում ենք, որ նրանց այստեղ աշխատանք գտնեն: Մեզ մոտ մի քանի տասնյակ հայեր են աշխատում:

-Ե՞րբ եք առաջին անգամ եղել Հայաստանում:

 -Առաջին անգամ Հայաստանում եմ եղել 1995-ին՝ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի ընտրությանը:  Երկրորդ անգամ Հայաստան այցելել եմ  Մարսելի քոաղաքապետի հետ, երբ մահացավ  Գարեգին Ա-ն:  Ես Հայաստանում բարեկամներ չունեմ, բայց իմ սիրտը հայ է: Վերջին անգամ Հայսստան եմ եկել 2017թ. սեպտեմբերին՝ Ֆրանսիայից ներդրողների հետ:

-Հայաստանում երբևէ ներդրումներ իրականացրե՞լ եք:

- Իմ ներդրումները գնումների տեսքով են: 1996-ից Ֆրանսիայում հայկական ապրանքներ ենք ներկայացնում: Ժամանակին ներդրումներ եմ արել Արենիի գինու գործարանում: Ֆրանսիացի գինեգործներն էլ են շատ օգնել, որ Հայաստանում զարգանա գինեգործությունը և հայկական արտադրանքը հասնի Ֆրանսիա:

-Հայկական ապրանքներից զատ, ֆրանսիացիներին եք ներկայացնում նաև հայկական ուտեստները: Ինչո՞ւ հայկական ռեստորանը կոչվեց «Inch’ka»:

-Մեր սուպերմարկետներում ներկայացված են հայկական մի շարք ապրանքատեսակներ, այդ թվում` գինի, մուրաբաներ, պահածոներ: Չկրկնվող անուն է, հատուկ ենք մտածել, որ հաճախորդները գան և հարցնեն` ի՞նչ է նշանակում «Inch’ ka», մենք էլ պատասխանենք հարցով՝ ինչ կա:

-Կա՞ փոքրիկ հնարք, որը Ձեզ համար հաջողություն է ապահովում:

-Իմ ժամանակի ¾ մասը ես անցկացնում եմ խանութներում, որպեսզի ինքս  խոսեմ հաճախորդների հետ: Ընդամենը պետք է լայն ժպիտով հաճախորդին ասել` բարև, և նրա սիրտն արդեն գրավված է:

Զրուցեց Թագուհի Մելքոնյանը