Արվեստագետը միշտ մեկ քայլ առաջ է մտածում. Փարավոն Միրզոյան

Նոյեմբերի 28-ին Հայաստանի ազգային պատկերասրահում կբացվի Հայաստանի ժողովրդական նկարիչ Փարավոն Միրզոյանի ստեղծագործությունների ցուցահանդեսը:

Yerkir.am-ի հետ զրույցում նկարիչը նշեց, որ կներկայացնի իր' վաղ շրջանից մինչև վերջերս արված գործերը' այդպիսով ներկայացնելով իր ձեռագիրը: Ըստ նրա' նկարիչը տարբեր տարիքում նույն գործն այլ կերպ է նկարում, և դա է այն շարժումը, որն արվեստագետն ապրում է իր կյանքում: Միրզոյանը, եթե  նախկինում լույսը փնտրում էր ստվերում, հիմա սկսել է լույսը փնտրել լույսի մեջ:

Yerkir.am-ի զրուցակիցն է Փարավոն Միրզոյանը:

-Ստեղծագործողին չեն հարցնում` ե՞րբ եք հասցնում ստեղծագործել, որովհետև, այնուամենայնիվ, այդ ժամանակը ստեղծվում է, բայց, մյուս կողմից, լինել Ազգային պատկերասրահի տնօրեն' հեշտ գործ չէ: Ժամանակը շա՞տ նկարներ է «կուլ տալիս»:

-Նկարիչը եթե ասելիք ունի` ստեղծագործելու ժամանակ գտնում է: Օրինակ` այսօր երկու ժամից ավելի առավոտյան նկարել եմ, որովհետև եթե ասելիք ունես' ինչ գործ էլ ունենաս' ընտանեկան, պետական, պետք է ժամանակ գտնես ստեղծագործելու: Այն ժամանակը, որն Աստված քեզ տվել է արարելու համար, պետք է ճիշտ օտգագործես, հակառակ դեպքում' ոնց որ մեղք գործես: Ազգային պատկերասրահի տնօրինության գործը համարում եմ ստեղծագործական աշխատանք, նման մեծ կառույց ղեկավարելու համար պետք է անպայման պրոֆեսիոնալ լինել' և՛ տնտեսական, և՛ ստեղծագործական առումով: Հնարավոր չէ այսպիսի կառույցում կազմակերպել միջազգային, ֆոնդային ցուցահանդեսներ' առանց պրոֆեսիոնալիզմի: Նիդերլանդական գոբելենը 75 տարուց ավելի Ազգային պատկերասրահում էր, առանց այն էլ Էրմիտաժից այստեղ էր բերվել շատ վատ վիճակում, և մենք կարողացանք փրկել այդ հրաշալի ստեղծագործությունը: Մեկ տարուց ավելի փնտրում էինք հովանավոր, մարդիկ, որ կարողանան այն վերականգնել, ու արդյունքում` մենք հասանք մեր ուզածին: Ինձ նաև հարցնում են' ի՞նչ է ինձ տալիս դասավանդելը: 30 տարի է` ես դասավանդում եմ և կարող եմ ասել, որ շփումը երիտասարդների հետ շատ բան է տալիս' զգում ես ժամանակի թրթիռը, շարժումը, թեեւ արվեստագետը միշտ մեկ քայլ առաջ է մտածում:

-Մեկ քայլ առաջ նայելով' վաղը մեր մշակութային կյանքում, այն քայլերով, ինչպես առաջ ենք գնում, ի՞նչ ենք «հնձելու»:

-Երևի, հաշվի առնելով իմ ապրած կյանքը, ես արդեն իրավունք ունեմ խոսելու նաև խնդիրների մասին: Հիմա համաշխարհայնացումը մեզ կուլ է տվել' թե՛ կրթության, թե՛ արվեստի մեջ շատ ենք թուլացել: Ազգային ավանդույթները, մտածելակերպը, մեզ բնորոշը փոխվել է, մենք մեր տեսակը չպետք է կորցնենք: Մենք հիմա զբաղվում ենք համաշխարհայնացման խնդրով, և  մի տեսակ, կարծես, չգիտես' ներկայիս նկարչությունն ի՞նչ է, երաժշտությունն ի՞նչ երաժշտություն է, պոեզիայից էլ չես կարող գլուխ հանել: Ասում են' ժամանակակից արվեստ, ժամանակակից մարդ... Ես հոգով շատ ավելի երիտասարդ եմ, քան երիտասարդները, որովհետև ես աշխարհը տեսնում եմ, որովհետև այն սխալները, որոնք ես թույլ եմ տվել, այսօր ինձ համար շատ պարզ են: Մարդ պետք է իր սխալներից, չարածներից վերլուծություն անի և իր կյանքը, գործունեությունը հանուն մեր ժողովրդի կառուցի: Այնպես չէ, որ ամեն ինչ գորշ գույների մեջ է, կան շատ շնորհալի և տաղանդավոր երիտասարդներ, բայց դա քիչ է: Ինձ ավելի շատ անհանգստացնում է մթնոլորտը, երբ մեծ ամբոխի մեջ եմ լինում, ասենք' խանութում, ու լսում եմ մարդկանց խոսակցությունը, քիչ է մնում' գժվեմ: Այ մարդ, էս ի՞նչ ձև են խոսում, այսպես չէր, չէ՞: Լսե՞լ եք' ինչի՞ մասին են խոսում երիտասարդությունը, թե մեծերը: Ընդհանուր մթնոլորտն է ոչ այնքան մշակութային, հայկական, սիրելի:

-Հիմա բացասականը գերակշռում է, բայց նկարիչներն իրենց կտավներում դրականը, լուսավորն են պատկերում: Սա հակասությո՞ւն է, թե՞, ընդհակառակը, փորձում եք գոնե արվեստի միջոցով մարդուն լուսավորին հաղորդակից դարձնել:

-Ռուս մեծ նկարիչ Վասիլի Պոլենովն ասում էր' նկարչությունը մարդկանց պետք է ուրախություն, կյանք պարգևի, եթե նկարին նայելիս նման զգացողություն չես ապրում, ուրեմն այդ գործի մեջ ինչ-որ բան պակաս է: Նկարչությունը սիրո արդյունք է, ստեղծագործողը միշտ պետք է այնպես անի, որ մարդն իրեն լավ զգա: Բայց ինձ հիմա գիտեք' ի՞նչն է հետաքրքրում' ոչ պրոֆեսիոնալիզմը, մենք պրոֆեսիոնալիզմի պակաս ունենք բոլոր բնագավառներում: Որտեղ նայում ենք, ինչ-որ մեկի խնամին ու քեռիներն են աշխատում, ինչը մեր ընդհանուր մակարդակը, պետական մտածելակերպն իջեցնում է: Հիմա պետք են մարդիկ, որոնք կարող են օգուտ տալ ազգին:

-Դեկտեմբերին լրանում է ձեր 65-ամյակը, և օրենքի համաձայն' այլևս իրավունք չունեք ղեկավարելու Ազգային պատկերասրահը,  ի՞նչ է լինելու դրանից հետո:

-Հարցն ավելի շատ պետք է անհանգստացնի այն մարդկանց, ովքեր դրանով զբաղվում են: Տարիքը չափանիշ չէ: Եթե մարդը վատ է աշխատում' նրան կարելի է և 60 տարեկանում աշխատանքից հանել, իսկ եթե լավ է աշխատում, և արդյունք կա' կարող է մինչև 70 տարեկան էլ աշխատել, ինչպես մեզ մոտ լինում է: Ես իմ աշխատանքը կատարել եմ, չասեմ` անթերի, բայց, այո, փորձել եմ, որ այն անթերի լինի: Գովասանք չէ, բայց պետք է շնորհակալ լինեն, որ ես ղեկավարել եմ այս հաստատությունը բարեխիղճ և պրոֆեսիոնալ:

-Այնուամենայնիվ, այս ընթացքում եղան նաև մի շարք խնդիրներ. մամուլում շրջանառվում էին հարկայինի հետ կապված խնդիրները, նկարներ էին չքացել: Դրանք զուտ Ձեր դեմ ուղղված հերյուրանքնե՞ր էին:

-Դրանք պատվերներ էին, չարախոսություններ: Խոսում էին, թե գոբելենն էլ անհետացել է, բայց հիմա գոբելենը ոչ միայն իր տեղում է, այլ նաև վերանորոգված է: Նախանձը, չարությունն է խոսել մարդկանց մեջ: Այն, ինչ թերթերը գրում էին, ամոթ էր: Ինձ անգամ  վայել չէր իջնել այդ մակարդակին: Չի կարելի չունենալ համապատասխան փաստեր և գրել նման բաներ: Փարավոն Միրզոյանը միշտ էլ Փարավոն Միրզոյան է եղել: Երբ ինձ մի ինքնակենսագրություն էր պետք, ես գրեցի' ծնվել եմ 1949 թվականի դեկտեմբերի 1-ին, նկարիչ: Մինչև Ազգային պատկերասրահի տնօրեն դառնալը ես ամբիոնի վարիչ եմ եղել, պրոֆեսոր: Պատահական մարդ չէի: Այս կառույցի ղեկավարը պետք է լինի պրոֆեսիոնալ, լուրջ մարդ, քանի որ հիմա շատ են սիրում նշանակել պատահական մարդկանց, իսկ նման կառույցում դա անհնար է, այստեղ պետք է լինի տարիքն ապրած, կյանքի փորձ ունեցող մեկը:

-Ստացվում է' մեզ մոտ չե՞ն սիրում ուրիշի ուրախությամբ ուրախանալ:

-Այո, մարդը պետք է դժբախտ լինի, որ ասեն-խոսեն նրա մասին: Ապրիլ ամսին, երբ Մոսկվայում իմ անհատական ցուցահանդեսը եղավ, շատերը բարձր գնահատեցին իմ գործերը, ինչը, օրինակ, ոմանց սիրտը չարությամբ լցրեց: Պատկերասրահի առաջին տնօրենից' Ռուբեն Դրամբյանից սկսած, բոլոր տնօրեններին էլ ինչ-որ մի շրջան է եկել, որ վատաբանել են նրանց: Եթե մարդը չի էլ աշխատելու' նրան պետք է պատվով ճանապարհել, թույն չպետք է մտցնել:

-Դրսում թանգարանները դոտացիաների վրա են նստած, բայց մեզ մոտ մի տեսակ չի ստացվում. մեր հարուստները փակձե՞ռք են, թե՞ արվեստը գնահատելու մշակույթ չունենք:

-Մեր հայրենակիցները դրսում' թե' Տրետյակովսկու, թե' Պուշկինյան ցուցասրահներին բավական մեծ գումարներ են տալիս, բայց թե ինչի նրանց մեջ չկա ազգասիրություն, չգիտեմ: Ասում են' ինչո՞ւ չեք դիմում, ե՞ս պետք է դիմեմ: Մենք վերջին 12 տարիների ընթացքում այնքան հրատարակչական նյութեր ենք ներկայացրել հասարակությանը, որ մնացած 80 տարիներին այդքան չեն արել: Տես' առաջին անգամ բացել ենք «Եկեղեցական գեղանկարչությունը»` երկու ցուցասրահներ, և գիտե՞ս' քանի տեղ եմ դիմել, ոչ մեկը չի ֆինանսավորել, որ ուղեցույց տպենք այդ թեմայով /ընդամենը 6000 դոլարի պատմություն է/: Բարեկամների ակումբ ստեղծեցի, բայց, մեկ է, մարդիկ չեն ուզում մասնակցել: Վերջիվերջո, պատկերասրահը ո՛չ Միրզոյանինն է, ո՛չ էլ ինչ-որ բարերարինը, այն ժողովրդինն է:

Կարինե Հարությունյան