Վերջին ելքի մուտքը

Ծնունդով գյումրեցի, փարիզաբնակ կինոռեժիսոր Լեւոն Մինասյանն այս անեկդոտը պատմեց մեր զրույցի ավարտին: Հայաստանցիներիս նա առավել հայտնի դարձավ ամիսներ առաջ, երբ թողարկեց «Դաշնամուրը» կարճամետրաժ ֆիլմը, որը միջազգային փառատոնային էկրաններ բարձրացավ գյումրվա բարբառով: Երկրաշարժի ժամանակ որբացած ու համրացած Լուսինեի նվեր ստացած դաշնամուրը ոչ մի կերպ չի հաջողվում դոմիկի նեղ դռնից ներս խցկել: Լեւոնի սցենարում չկա ողբ, իսկ դառն իրականությունը խորքերում է: Առաջին պլանում թեթեւ համով-հոտով հումորն է` Երվանդ Մանարյանի, Ժիրայր Բաբասյանի, Լուսինեի դերակատար Ապոլին Պետրոսյանի եւ Գյումրիի պետական թատրոնի դերասանների հետ ու նրանց շուրջ: Վեց ամսվա կյանք ու վեց հեղինակավոր մրցանակ, արդեն 20-25 փառատոնային ընտրություն: Հայաստանյան պրեմիերան կայացավ հուլիսի 15-ին` «Ոսկե ծիրանի» ծրագրում:

Իր դստեր անունով է հերոսուհուն Լուսինե անվանել: Կինը` Էսթեր Մաննը, ֆրանսուհի է`  Էլզասից: Հայրը Լուսինեի հետ միայն հայերեն է խոսում` գյումրվա բարբառով: Շաբաթվա սովորական օրերին աղջիկը ֆրանսիական դպրոց է գնում, շաբաթ օրերին` հայկական: Ամեն տարի գալիս են Հայաստան. Էսթերը Գյումրիում ապրող իր սկեսրոջ`Հռիփսիմեի բարբառը հրաշալի հասկանում է:

 - Քո «Դաշնամուրը» փետրվարին, առցանց քվեարկությամբ, հանդիսատեսի 15 հազար քվե էր ստացել, երկրորդ տեղում հայտնվածը` 1000-ից քիչ ավելի:

- Իմ կարծիքով`հայկական էլեմենտն էր, որ աշխատեց, բոլոր ֆիլմերն էլ շատ լավն էին: Դա փաստում է, որ Հայաստանում կինոյի կարիք կա, ասեմ` լավ կինոյի: Այսինքն` մարդիկ անհամբեր սպասում են, որ իսկական արվեստի ու ոչ թե սերիալային ցածր մակարդակով` իրենց մասին պատմող պատմություններ լինեն: Ցավոք, պահանջարկը կա, բայց առաջարկը չկա, մանավանդ որ, կինոթատրոնների թիվը Երեւանում մեկ ամիս առաջ 50 տոկոսով կրճատվեց, փակվեց «Նաիրի» կինոթատրոնը:

- Սիրո՞ւմ ես Երեւանը:

-  Առաջին անգամ Գյումրիից Երեւան եմ եկել ու առաջին անգամ Մասիս սարը տեսել, երբ արդեն համարյա հասուն երիտասարդ էի. միշտ նկարել էի թղթի վրա, բայց մինչ այդ չէի տեսել: Թեթեւ ատլետների թիմում էի, ու եկանք մրցումների: Թույլ երեխա եմ եղել ժամանակին, այդ սպորտն ինձ կոփեց, մանավանդ, շատ լավ ընկեր ունեի` Եվրոպայի չեմպիոն Ռոբերտ Էմմիյանը, որը միշտ իմ կողքին էր:

- Բայց հետո ընդունվեցիր թատերական ու մնացիր միառժամանակ:

 - Այո, Հակոբ Ղազանչյանի կուրսում, որը նաեւ Գյումրու պետական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավարն էր: Պատահում էր, օրական հինգ տոնածառային ներկայացում էինք խաղում, ամսական 80 ռուբլի աշխատավարձով: Դե երիտասարդ էինք` հեշտ էր, կոլեկտիվն էր շատ համերաշխ, ատելություն չկար, էդ հետո` 3-րդ սերնդի մոտ է սկսվում ատելությունը, երբ բոլորն իրար ատում են, ու ոչ մի բացառություն չկա:

- Ֆրանսիայում դերասաններն իրար չե՞ն ատում կամ նախանձում:

- Այնտեղ ստացիոնար թատերախումբ չկա: Մի ներկայացման համար հրավիրում են դերասանների, ներկայացումը խաղում են մի ամիս` ամեն երեկո, եւ դրանից հետո ցրվում են:

- Ինչպե՞ս հայտնվեցիր Ֆրանսիայում:

- 92-ին գնացի Փարիզ, որ շարունակեմ ուսումս. ուզում էի անպայման կինոյի մեջ մասնագիտանալ: Սովետական ժամանակ ֆիլմեր էի նկարում սուպեր ութ միլիմետրի վրա, նույնիսկ փառատոների եմ մասնակցել, մրցանակներ շահել, բայց շատ սիրողական ֆիլմեր էին: Ավարտեցի Փարիզի 8-րդ համալսարանը: Առաջին երեք ամիսը ծանր տարա, որովհետեւ լեզվի պրոբլեմ ունեի, չէի հասկանում սիստեմը, չէի հասկանում ընդհանրապես` ինչ է տեղի ունենում իմ շուրջը, բայց երկու-երեք տարվա մեջ կարողացա հաղթահարել այդ ամենը եւ ստանալ ժյուրիի շնորհակալությամբ` իմ դիպլոմը: Ստեղծեցի իմ սեփական ֆիլմարտադրությունը, որի անունն է «Նահորա ֆիլմս»: Սկսեցինք կարճամետրաժ ֆիլմերի արտադրություն եւ ֆիլմերի վաճառք ֆրանսիական հեռուստատեսություններին: Իմիջիայլոց, վաճառել ենք մի քանի հայկական ֆիլմ:

- Նորմա՞լ էր վճարումը:

- Հա, ֆրանսիական հեռուստատեսությունը շատ լավ վճարում է, չնայած` կարճամետրաժ ֆիլմերի համար ընդհանրապես քիչ են վճարում: Բայց այն տարիներին Հայաստանում վիճակը շատ ծանր էր: Հեռուստատեսությունները ողողված են ամբողջ աշխարհից եկող բարձրորակ ֆիլմերով, իսկ հայկական ֆիլմերի տեխնիկական մակարդակը միշտ ցածր է, հիմա սկսել են արդեն տեղից շարժվել, մանավանդ` դոկումենտալ ֆիլմերը, օրինակ, «Բարս մեդիա» կինոստուդիայի արտադրած ֆիլմերը հրաշալի են նաեւ տեխնիկապես:

- Երբ առաջին անգամ վերադարձար` ի՞նչ տպավորություն:

- Վեց տարի չէի եղել Հայաստանում, որովհետեւ ուսանող էի, ֆինանսական դժվարություններ ունեի: Երբ կարողացա գալ, շատ զարմացա. իսկապես մոռացել էի այդ ամենը: Գնացի Գյումրի, Փարիզի լույսերից հետո գտա մութ փողոցներ ու ցուրտ ձմեռ: Բայց դրանից հետո ես ամեն տարի գալիս եմ, ու կամաց-կամաց տեսա, թե ինչպես է կյանքը փոխվում: Դրական շարժ կա, բայց վայրենի կապիտալիզմը իր քանդելու, գետնին հավասարեցնելու ուժով շարժվում է առաջ:

- Մշակույթի մեջ այդ վայրենի կապիտալիզմից ի՞նչն է աչքիդ ցցվում:

- Հեռուստատեսությունները, օրինակ: Մեր տանը մենք հեռուստացույց չունենք, որովհետեւ երեխա կա տանը, եւ հեռուստացույց նայելը խիստ վտանգավոր է նրա հոգեկան վիճակի համար: Նկատել եմ, որ այստեղ տներում հեռուստացույցը միշտ միացված է: Դա բնորոշ է աղքատ երկրներին… Ամբողջ աշխարհում, գոնե Եվրոպայում, հեռուստատեսություններն են, որ ֆինանսավորում են կինոն: Նկատել եմ, որ Հայաստանում, օրինակ, «Շանթը» եւ «Հ1»-ը դրական տեղաշարժեր ունեն կինոյի առումով` իսկական կինոյի, ոչ թե սերիալների, սերիալները կինո չեն:

- Կարծեմ, քո «Դաշնամուրում» «Շանթն» էլ մասնակցություն ունի:

- Այո, եթե «Շանթի» եւ «Ոսկե ծիրանի» կինոյի զարգացման հիմնադրամի մասնակցությունը չլիներ, մենք ուղղակի չէինք կարողանա ֆիլմը Հայաստանում նկարել, քանի որ այն ոչ մի պետական հովանավորություն չստացավ Հայաստանում:

- Իսկ օլիգարխներին ինչո՞ւ չդիմեցիր:

- Չեմ ճանաչում օլիգարխներին, հետո` օլիգարխներին դիմելը պրոֆեսիոնալ ֆիլմարտադրություն չէ: Նրանք ձրի փող կտա՞ն: Մի պայման կդնեն, չէ՞, ասենք, իրենց սիրուհուն նկարահանել: Ամեն դեպքում, եթե որեւէ օլիգարխ հետաքրքրված է որեւէ միջազգային կինոպրոյեկտին մասնակցելու, թող կապվի «Բարս մեդիա»-ի կամ ինձ հետ, կամ չգիտեմ` ում հետ եւ ասի` ես հետաքրքված եմ միջազգային բարձր որակով պրոյեկտներին մասնակցելու:

- Արմեն Ջիգարխանյանի մասնակցությամբ «Երկորդ ճամփորդություն» անունով ֆիլմդ ի՞նչ եղավ:

- Մտավ արտադրություն, ուներ մոտավորապես մեկ միլիոն եվրո ֆինանսավորում, բայց ֆիլմի արժեքն էր մեկ միլիոն եւ կես, պրոդյուսերը ուղղակի ռիսկ չարեց սկսել ծրագիրը: Բայց մենք ունենք ուրիշ ծրագիր Արմեն Ջիգարխանյանի եւ «Բարս մեդիա»-ի հետ:  Իրենց արտադրած «Վերջին լարախաղացը» ֆիլմի հիման վրա գրել եմ խաղարկային ֆիլմի սցենար, որն այսօր արդեն մտել է արտադրություն ե՛ւ Ֆրանսիայում, ե՛ւ Հայաստանում: Վարդան Պետրոսյանի հետ բոլորովին նոր տեխնիկական հնարքներով կինո-թատերախաղ ենք պատրաստում, օգոստոսի 8-ին պրեմիերան կլինի:

- Երբեւէ մշտապես կվերադառնա՞ս:

- Բոլորս էլ վերադառնում ենք ինչ-որ ձեւով` աշխատանքային վերադարձ է, թե ուրիշ` վերադարձը միայն ֆիզիկականը չէ: Պարտադիր չէ, որ ես գամ այստեղ, տուն առնեմ ու ապրեմ: Ես այստեղ բազմաթիվ ծրագրեր եմ իրականացնում: Արտագաղթը, իհարկե, ցավալի խնդիր է: Ինքս կցանկանայի իմ կարիերան սկսել այստեղ, տասը տարի չկորցնել, որ իմանամ, թե որտեղ եմ, ինչպես եմ եւ ինչ լեզվով եմ խոսելու: Լավ կյանքից չէ, որ մարդիկ արտագաղթում են, եթե արտագաղթում են` ամենավերջին ելքն է, ուրիշ ելք էլ չկա:

Հարցազրույցը`Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ