«Հյուսիս-Հարավ». ձեւավորվում է Մեծ Եվրասիայի մեգամիջանցքը

«ԱՄԷ-ն շահագրգռված է մասնակցելու «Հյուսիս-Հարավ» նախագծին, որն ակտիվորեն առաջ է մղում ՌԴ-ն», PMEF-2024 թ-ի ընթացքում նշել է Ռուսաստանի արդյունաբերության եւ առեւտրի փոխնախարար Ալեքսեյ Գրուզդեւը։ - Դա չափազանց կարեւոր է, որպեսզի ԱՄԷ-ն հանդես գա նեւ որպես կարեւոր ներդրումային հանգույց՝ ռուսական կամ համատեղ արտադրված արտադրանքը երրորդ երկրների շուկաներ առաջ տանելու համար»։ «Հյուսիս – Հարավ-ին ի սկզբանե մասնակցում է Օմանը, որը ԱՄԷ-ի հետ հարեւան է ոչ միայն Պարսից ծոցի, այլեւ Հնդկական օվկիանոսի ավազանում։ Հետեւաբար, զարմանալի չէ, որ 2024 թ-ի գարնանը երկու կողմերն էլ պայմանագիր կնքեցին իրենց միջեւ ուղիղ երկաթուղային հաղորդակցության մասին, ամենաուշը մինչեւ 2027 թ-ը: Բացի այդ, 2020-ականների վերջին Օմանը, ԱՄԷ-ն եւ Հնդկաստանը կգործարկեն ստորջրյա ավտո եւ երկաթուղային թունել Օման-էմիրաթական սահմանից դեպի հնդկական Մումբայ նավահանգիստ՝ ՄՏՄ-ի հիմնական (ավելի ճիշտ՝ բազային) երթուղու վերջնական կետը: Նախնական պլանավորվում է այդ թունելից ճյուղավորումը դեպի Արեւմտյան Պակիստանի Գվադար նավահանգիստ՝ Իրանի եւ Օմանի հարեւան։ Այսպիսով, ՄՏՄ-ի շրջանակներում ձեւավորվում է լրացուցիչ, զուգահեռ միջանցքային երթուղի, որն ընդգրկում է նաեւ Արաբական թերակղզին։

Նման նախագծերի քաղաքական հիմքում այս բոլոր երկրների զարգացող համագործակցությունն է ոչ միայն ՌԴ-ի, այլեւ Իրանի հետ, ինչին, ընդ որում, ավելի քան մեկ տարի, փորձում է խոչընդոտել հավաքական Արեւմուտքը։

Բայց ոչ միայն Օմանն ու ԱՄԷ-ն են ընդգրկվում նման մասշտաբային նախագծում։ Դեռեւս 2023 թ-ի վերջին Չելյաբինսկի մարզից Սաուդյան Արաբիա առաքված 31 բեռնարկղերից բաղկացած առաջին բեռնատար գնացքը ժամանել է այդ երկիր Արեւելյան ՄՏՄ երթուղով՝ իրանական Բենդեր-Աբբաս նավահանգստով, այնուհետեւ անցել ԱՄԷ։ Հետագայում Սաուդյան Արաբիայից նույն եւ ՄՏՄ արեւմտյան զորավարժարանով (ՌԴ-Ադրբեջան-Իրան) մատակարարումները նախատեսվում են ուղղակիորեն՝ Սաուդյան Դամմամ նավահանգստի միջոցով: Այսպիսով, Սաուդյան Արաբիան միացավ Հյուսիս-Հարավ տարանցիկ միջանցքին, ինչը հնարավոր դարձավ նաեւ 2020-ականների սկզբին Իրան-Սաուդյան հարաբերությունների կարգավորման պատճառով։

Այս միջանցքի եւ արաբական տարածաշրջանի այլ երկրների ավելի ակտիվ օգտագործումը կապված է երկաթուղային շինարարության ընդհանուր տարածաշրջանային ծրագրի հետ, որը նախատեսում է Սաուդյան Արաբիայի, Քուվեյթի եւ Քաթարի նավահանգիստները Պարսից ծոցի ավազանում տրանարաբական մայրուղիներով Սաուդյան Արաբիայի եւ Հորդանանի նավահանգիստների հետ Կարմիր ծովի ավազանում: Այս միջանցքը ներառում է Սաուդյան Արաբիայի, Քուվեյթի եւ Քաթարի նավահանգիստները Պարսից ծոցի ավազանում, ինչպես նաեւ Սաուդյան Արաբիայի եւ Հորդանանի նավահանգիստները Կարմիր ծովի ավազանում:

Մինչդեռ Իրաքի իշխանությունները նախատեսում են ՄՏՄ-ին միացնել Պարսից ծոցում գտնվող Բասրա, Ֆաո եւ Ումմ Քասր նավահանգիստները, ինչին աջակցում է ռուսական կողմը: Այս մասին հայտարարվել է 2024 թ-ի օգոստոսին ՌԴ տրանսպորտի փոխնախարար Դմիտրի Զվերեւի եւ ՌԴ-ում Իրաքի դեսպան Հայդար Մանսուր Հադի Ալ Ազարիի բանակցությունների ընթացքում։ Զվերեւը հայտնել է «Ռուսաստանի հետաքրքրությունը իրաքյան «զարգացման ուղի» նախագծի նկատմամբ (երկաթուղին եւ Թուրքիա-Իրաք ավտոմիջանցքը՝ դեպի հարեւան իրանական Խորեմշեհր նավահանգիստ եւ Քուվեյթ ելքերով)։ Ռուսական կողմը նաեւ հետաքրքրություն է հայտնել այս նախագիծը Հյուսիս-Հարավ-ի հետ հեռանկարային համատեղելու հարցում իրաքյան նավահանգիստների եւ Իրաք-Իրան եւ Քուվեյթ-Իրաք գործող երկաթուղիների միջոցով։ Իրաքի դեսպանի եւ Ռուսաստանի փոխնախարարի գնահատմամբ՝ նման համադրությունը «կարող է արմատապես փոխել Մերձավոր Արեւելքի եւ Միջին Ասիայի տարանցիկ-լոգիստիկ լանդշաֆտը»: Ս.թ. առաջին եռամսյակում երկու կողմերը նախատեսում են սահմանել նշված նախագծերի համատեղ տեխնիկական եւ տնտեսական միջոցառումները: Ի դեպ, այն մասին, որ նախատեսվում է «զարգացման ուղու» ինտեգրումը Հյուսիս-Հարավ-ի հետ, 2023 թ-ի հոկտեմբերին Մոսկվայում ռուսական էներգետիկ շաբաթվա ընթացքում հայտարարել է Իրաքի վարչապետ Մուհամմեդ շիա աս-Սուդանին։

Ներառված է ՄՏՄ-ում նաեւ Հնդկաստանի հարեւան Շրի Լանկան: Շրի Լանկայի արեւմուտքում գտնվող Համբանտոտա նավահանգստում նախատեսվում է 2025-26-ականներին ռուսական «Դելո» ընկերութույնների խմբի մասնակցությամբ ստեղծել միջազգային տարանցիկ հանգույց, որը նախատեսված է տվյալ ՄՏՄ-ի աշխարհագրական արեալի ընդլայնման համար: Խոսքը Համբանտոտա խորջրյա նավահանգստում բեռնարկղերի տեղափոխման/փոխադրման բարձր հզորության նավահանգստի տերմինալի մսին է։ Ընկերությունների այդ խմբի ղեկավար Սերգեյ Շինկարյովը նշում է՝ կողմերը «գնահատում են բեռնափոխդրումները, որոնք կարող են երկու ուղղություններով ուղղվել Շրի Լանկայով Հյուսիս-Հարավ-ով։ Այդ թվում՝ իրանական Բենդեր Աբբաս նավահանգստի հետ հաղորդակցությունում»։ Փորձագետի կարծիքով՝ «Շրի Լանկան կարող է դառնալ միջազգային առեւտրի խոշոր տրանսպորտային հանգույց»: Ուստի նշված նախագիծը «կապված է ոչ միայն փոխադարձ առեւտրի, այլեւ բեռների տարանցիկ փոխադրման լրացուցիչ հնարավորությունների հետ»։

Նշենք նաեւ, որ դե ֆակտո Հյուսիս-Հարավ-ին,նըդ որում 2022 թ-ից մասնակցում է նաեւ հարավասիական Բանգլադեշը, որը ՄՏՄ-ի հեռավոր հարավ-Արեւելքն է։ Ըստ առկա տեղեկատվության՝ դրա ընդլայնման հարցում ներկայում հետաքրքրություն են ցուցաբերում Հարավարեւելյան Ասիայի շատ երկրների՝ Ինդոնեզիայի, Մալայզիայի, Սինգապուրի, Մյանմայի իշխանություններն ու բիզնես աշխարհը։

Մի խոսքով՝ միանգամայն կարելի է համաձայնել ռուս-օմանական գործարար խորհրդի փորձագետ Մարատ Զեմբատովի հետ.իրանական Բենդր-Աբասի եւ Օման-ԱՄԷ հարեւան նավահանգիստների լոգիստիկ կապի հիման վրա «ձեւավորվում է Մեծ Եվրասիայի միասնական տրանսպորտային եւ լոգիստիկ շրջանակ՝ Արաբական թերակղզու մասնակցությամբ»։ Իսկ ընդհանուր առմամբ Հյուսիս-Հարավը կարող է դառնալ ոչ միայն առանցքային, այլեւ ամենաանվտանգ մեգամիջանցքը, որը կմիավորի Եվրոպայի, Ասիայի եւ Հյուսիսային Աֆրիկայի բեռնափոխադրումների հոսքերը»։ Այսինքն՝ այն կդառնա «ամբողջ աշխարհի տրանսպորտային եւ լոգիստիկ ոլորտում պայմանները որոշող նոր իրականություն»։

Համապատասխանաբար, Ռուսաստանի տարանցիկ տարածության դերը բազմապատկվում է։

Ալեքսեյ Չիչկին

Աղբյուրը՝ ritmeurasia.ru-ի

Թարգմանությունը՝ Գայանե Մանուկյան