Փոխարժեքներ
11 10 2024
|
||
---|---|---|
USD | ⚊ | $ 387.15 |
EUR | ⚊ | € 423.5 |
RUB | ⚊ | ₽ 3.97 |
GBP | ⚊ | £ 506.82 |
GEL | ⚊ | ₾ 142.07 |
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Դեկտեմբերի 7-ին Հայաստանի վարչապետի աշխատակազմն ու Ադրբեջանի նախագահի վարչակազմը համատեղ հայտարարություն տարածեցին, որում, ի թիվս այլնի, նշված էր, թե՝ «որպես բարի կամքի դրսևորում, Ադրբեջանն ազատ է արձակում 32 հայ զինծառայողի: Հայաստանն իր հերթին, առաջնորդվելով մարդասիրության արժեքներով և որպես բարի կամքի դրսևորում, ազատ է արձակում 2 ադրբեջանցի զինծառայողի»: Քաղաքագետ Արա Պողոսյանը նշում է՝ սա չի կարելի որակել որպես ռազմագերիների փոխանակում:
«Մի կողմից՝ գործ ունենք ադրբեջանցի հանցագործների, իսկ մյուս կողմից՝ ռազմագերիների հետ: Կարգավիճակների համահարթեցումը մեզ համար չափազանց վտանգավոր է: Սա առաջին հերթին մեսիջ է ադրբեջանական հասարակությանը, որ կարող են գալ Հայաստան, սպանել հայերի, դատապարտվել, բայց իրենց պետությունը գալու է իրենց հետևից, ոչ միայն պատասխանատվություն չեն կրելու, այլև վերադառնալու են իրենց երկիր հերոսի կարգավիճակով: Վերադառնանք 2020 թ.-ի ավարտ- 2021 թ.-ի սկիզբ, երբ դարձյալ ռազմագերիների փոխանակման խնդիր էր, և հայկական կողմից «բոլորը բոլորի դիմաց» սկզբունքի մեջ, չգիտես ինչու, հավանաբար Ադրբեջանի պահանջով, դարձյալ մտցվեցին մարդասպան հանցագործներ, որոնք, մտնելով Հայաստանի տարածք, կատարել էին սպանություններ, որոնց համար դատապարտվել էին ՀՀ դատարանների կողմից և կրում էին իրենց պատիժը: Նրանք հավասարեցվեցին ռազմագերիների կարգավիճակին, գործողություններն այդ մասին են վկայում: Այս նախադեպն է պատճառը, որ այլ ադրբեջանցիներ անցնում են Հայաստանի սահմանը, տեսանյութ հրապարակում, որ եկել են հայերի սպանելու: Մի ոճրագործության հավասարեցումը ռազմագերիների կարգավիճակին ծնեց հաջորդ ոճրագործությունը»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Պողոսյանը:
Քաղաքագետը հիշեցնում է՝ ազատ չեն արձակվել Արցախի Հանրապետության պաշտոնյաները, մարդիկ, որոնք դատապարտվել են ադրբեջանական դատարանների կողմից, նաև Վագիֆ Խաչատրյանի մասով չունենք որևէ նորություն: «Ամենայն հավանականությամբ, այն մարդիկ, որոնք դատապարտվել են կամ կդատապարտվեն, Ադրբեջանի կողմից ազատ չեն արձակվի, կամ նրանց շատ փոքր մասն այս շրջանակներում ազատ կարձակվի, մյուսներին կպահեն քաղաքական հետագա նպատակների համար: Մեր հասարակությանը տվեցինք սարսափելի վատ մեսիջ, որ մեր քաղաքացուն սպանողներին պատրաստ ենք քաղաքական այս կամ այն դիվիդենտի դիմաց «նվիրել, վաճառել» թշնամուն, չգիտեմ, թե ինչպես ձևակերպել սա, մեր քաղաքացուն սպանողն իր պատիժը չի կրում և չի կրելու: Սա վատ մեսիջ է, որը և՛ հոգեբանական, և՛ իրավական մակարդակում իր ազդեցությունը կթողնի թե՛ մեր, թե՛ ադրբեջանական հասարակության վրա»,-նշում է մեր զրուցակիցը:
Հայտարարության մեջ նաև ասվում է, որ «որպես բարի կամքի քայլ՝ Հայաստանն իր աջակցությունն է հայտնում ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության մասին շրջանակային կոնվենցիայի Մասնակիցների կոնֆերանսի 29րդ նստաշրջանը հյուրընկալելու նպատակով Ադրբեջանի ներկայացրած հայտին և հանում է իր թեկնածությունը, իսկ Ադրբեջանն իր աջակցությունն է հայտնում Արևել յան Եվրոպայի խմբի «COP»-ի բյուրոյին անդամակցելու համար առաջադրված ՀՀ թեկնածությանը»:
«Մեզ սա ոչինչ չի տալիս, մինչդեռ Ադրբեջանին տալիս է հնարավորություն՝ ներկայանալ միջազգային հանրությանն իբրև կառուցողական կողմ: Տարբեր միջազգային կառույցների, այդ թվում՝ ԱՄՆ-ի, Ֆրանսիայի կողմից ճնշումների ֆոնին է Ադրբեջանը հարաբերվելու պատրաստակամություն հայտնում: Սա նշանակո՞ւմ է, որ այսօր, վաղը կամ մինչև տարեվերջ, ինչպես կարծում են ՀՀ իշխանությունները, կկնքվի պայմանագիր: Կարծում եմ, որ չի կնքվի, Ադրբեջանը սա օգտագործելու է՝ ցույց տալու համար, որ նա չէ այն կողմը, որը խուսափում է բանակցություններից, պայմանագիր կնքելուց: Օրեր առաջ Բաքվի նախագահն ասում էր, որ իրենք պատրաստ էին, Հայաստանը հրաժարվեց և այլն: Փորձում են ամբողջ մեղքը բարդել Հայաստանի վրա: Իր խոսքում Բաքվի նախագահը պահանջում էր վստահելի երաշխիքներ, որ Հայաստանում ռևանշիստական ուժեր չեն լինի, կամ Հայաստանում երբեք ռևանշի մասին չեն մտածի:
Ըստ իրենց, սա ի՞նչ գործիքակազմ է ենթադրում: Քանի դեռ սա չեն ամրագրել, վստահ եմ, որ որևէ պայմանագիր չի կնքվելու: Բացի դա, այժմ ռեսուրս չկա պայմանագիր կնքելու թե՛ մեր, թե՛ Ադրբեջանի կողմից: Վերջինս ավելի մեծ հավակնություններ ունի: Բաքվի նախագահն ասում է՝ իրենց իրավունքն է Հայաստանի տարածքով ստանալ անխոչընդոտ երթևեկություն դեպի Նախիջևան, հավելում են, որ այն չպետք է ունենա մաքսային ընթացակարգեր և ճանապարհային այլ խոչընդոտներ: Սա, ըստ էության, դառնում է էքստերիտորիալ միջանցքի գաղափար, դրանք անցնում են ՀՀ տարածքով առանց մաքսային ձևակերպումների և հսկողության: Սա հանգում է այն նպատակին, որի անունը դրել էին «Զանգեզուրյան միջանցք»:
Ինչպե՞ս են սա ամրագրելու, ի՞նչ գործիքներով են սրան հասնելու: Կարծում եմ, որ առաջին հերթին փորձելով Հայաստանից ստանալ «կազուս բելլի» կամ դրա նման մի բան՝ ցույց տալով, որ իրենք ավելի կառուցողական են, իսկ Հայաստանն իրենց ճանապարհ չի տալիս, նոյեմբերի 9-ի հայտարարության 9-րդ կետը չի կատարում և այլն: Այսպիսի գործիքակազմ է փորձում ամրագրել Բաքուն, որ հետագայում ավելի մեծ հնարավորությամբ ձեռք բերի միջազգային հանրության առնվազն պասիվ դիրքորոշում և իր նպատակներին հասնի ուժի կիրառման կամ ուժի կիրառման սպառնալիքի միջոցով: Այս մասին ուղիղ ասում է իր խոսքում՝ ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահող երկրները սխալվում էին, երբ կարծում էին, որ Ղարաբաղյան հիմնահարցը չունի ուժային լուծում, ցույց տվեցինք, որ այն ունի ուժային լուծում, և սա կարող է այլ հակամարտությունների համար օրինակելի լինել»,-ընդգծում է քաղաքագետը:
Պողոսյանն արձագանքում է նաև այն դիտարկմանը, որ այս պարագայում ունենք բացառապես Հայաստանի և Ադրբեջանի երկու պետական գերատեսչությունների՝ առանց միջնորդների ներգրավվածության հայտարարությունը: «Բաքուն հրաժարվում էր արևմտյան, իսկ Հայաստանը՝ ռուսական հարթակներում հանդիպումներից, Բաքուն պարբերաբար խոսում էր երկկողմ հարաբերությունների և երկկողմ ձևաչափով տարածաշրջանային խնդիրները լուծելու մասին: Առաջին փորձը Վրաստանին համոզելն էր, որ միջնորդ դառնա, և նրա միջնորդությամբ կնքվի պայմանագիրը: Բնականաբար, Վրաստանը չուներ այդպիսի ռեսուրս, հեղինակություն, ուժ՝ երաշխավոր դառնալու որևէ փաստաթղթի:
Բաքուն փորձեց նաև «3+3» ձևաչափում այդ խնդիրը տեղափոխել, որը ևս չստացվեց: Հիմա հակված է երկկողմ ձևաչափին: Որպեսզի երկկողմ ձևաչափ ամրագրվի, միջազգային միջնորդները պետք է իրենց համաձայնությունը տան, այն կլինի, եթե և՛ Հայաստանը, և՛ Ադրբեջանը համաձայնեն երկկողմ ձևաչափով քննարկումների և պայմանագիր ստորագրելու: Ահա այստեղ Բաքուն փորձում է խաղարկել Հայաստանին սիրաշահելու քաղաքականություն՝ երկկողմ մակարդակում առանց միջնորդների կարող ենք հասնել ինչ-որ պայմանավորվածությունների: Ընդ որում, պայմանավորվածությունները կրելու են դեկլարատիվ կամ ոչ էական բնույթ: Ինչ-որ կազմակերպությանն անդամակցել կամ չանդամակցելը մեզ էական բան չի տալիս: Մեզ ավելի մեծ վնաս է տալիս այն, որ մարդասպաններին և հանցագործներին համեմատում ենք ռազմագերիների հետ և նրանց միևնույն հարթակում ենք դիտարկում: Էմոցիոնալ մակարդակում, այո, կարող ենք ասել, որ մեր հայրենակիցները պետք է ամեն գնով վերադառնան, բայց քաղաքական գործիչները իրավունք չունեն զգացմունքներով առաջնորդվել և էմոցիաները բերել քաղաքական դաշտ: Քաղաքականությունը չոր, երկարատև հաշվարկներ է և դրանց ռետրոակտիվ էֆեկտներ թե՛ պետության, թե՛ պետական քաղաքականության վրա»,-շեշտում է նա:
Բաքուն, ըստ քաղաքագետի, փորձում է ցույց տալ, որ երկկողմ մակարդակում հնարավոր է ինչ-որ բանի հասնել: «Բայց, կարծում եմ, դա Հայաստանի համար աղետ կլինի այն իմաստով, որ ՀՀ-ն չունի ռազմական այնպիսի բալանս, որ դիմակայի Ադրբեջանի կողմից ուժի կամ ուժի կիրառման սպառնալիքին: Ադրբեջանի համար սա գործիք է, որով իր հարցերը մինչև օրս փորձել է լուծել և արդեն բացահայտ ասում է, որ ուժի միջոցով հնարավոր է լուծել կոնֆլիկտներ: Որպեսզի Հայաստանը երկկողմ մակարդակում որևէ պայմանավորվածության հասնի և դա լինի իրական, պետք է ունենա ռազմաքաղաքական բալանս, եթե այն չկա երկու երկրների միջև, ապա մի երկիրը ձեռք է բերում հեգեմոնի կարգավիճակ, ինքը կարող է բոլոր հարցերը լուծել ռազմական, ռազմատնտեսական, ռազմաքաղաքական գործիքների միջոցով, իսկ մյուս երկիրը չի կարող և լինելու է միայն պաշտպանվողի դերում: Սա Հայաստանի համար վատագույն սցենարն է:
Ռուսակա՞ն, թե՞ արևմտյան հարթակներ:Գործնականում կարևորն այն է, թե ձեռք բերված պայմանավորվածությունը որքանո՞վ պաշտպանված կլինի, ինչպիսի՞ մեխանիզմներ կլինեն, Ադրբեջանի կողմից պայմանավորվածությունների խախտման դեպքում ինչպիսի՞ սանկցիաներ կկիրառի երաշխավոր կողմը: Ինչո՞ւ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը հանգեց մի իրավիճակի, որ այլևս չի գործում, որովհետև երաշխավոր կողմը չկարողացավ երաշխավորել հայտարարության կետերի լիակատար, ամբողջական ու ժամանակին կատարումը: Հայկական կողմն իրականացրեց իր բաժինը, իսկ ադրբեջանական կողմն օգտագործում էր հղումներ հայտարարության այն կետերի վրա, որոնք բխում էին իր սեփական շահերից»,-ասում է մեր զրուցակիցը:
Ներքաղաքական կյանքում ևս վայրիվերումներ են. գործող իշխանությունները ցանկանում են լինել ամենուր: Որպես օրինակ՝ Ալավերդու քաղաքապետի շուրջ ստեղծված իրավիճակն է, երբ ՔՊ-ն առանց սեթևեթանքի գրավեց համայնքի ղեկավարի պաշտոնը: Օրերս էլ պարզ դարձավ, որ Գյումրու ավագանիում ՔՊ-ն դադարեցնում է համագործակցությունը «Բալասանյան» դաշինքի հետ: Մինչդեռ հանրությանն ասում էին՝ կհեռանանք, երբ ժողովուրդն այլևս չի ցանկանա մեզ տեսնել իշխանության ղեկին: «Ամբոխահաճ քաղաքական խոսույթը մեկ բան է, կիրառական քաղաքականությունը՝ մեկ այլ բան: Ակնհայտ է, որ կա ամբոխահաճ կամ պոպուլիստական խոսույթ, որի նպատակը կառավարելի հասարակություն կամ ընտրազանգված ունենալն է:
Ինչքանո՞վ է իրացվում քաղաքական խոսույթը, տեսնում ենք: Այս պահին գործ ունենք տոտալ իշխանության հաստատման հետ, որը, կարծում եմ, կապ ունի նաև արտաքին որոշակի ազդակների հետ: Օրվա իշխանության ձգտումը տոտալ վերահսկողության տակ պահել պետության բոլոր՝ քաղաքական, մշակութային և մյուս ոլորտները, վկայում է այն մասին, որ վատասերվել է տվյալ իշխանությունը, այն այլևս ի զորու չէ ապահովել ժողովրդավարական գործիքների միջոցով պետության կառավարումը և միասնականությունը: Ներքաղաքական խնդիրներին անդրադառնալիս առաջին հերթին պետք է փաստենք, թե տվյալ իշխանությունը որքա՞ն արդյունավետությամբ է օգտագործում իր հնարավորությունները ժողովրդին համախմբելու հարցում:
Պետության համար, որն ունի արտաքին այսպիսի խնդիրներ, արտաքին ճակատում հաջողությունների հասնելու միակ երաշխիքն այն է, որ ունենա ներքին կայունություն և առնվազն ժողովրդի մեծամասնության կողմից համախոհություն: Զուգահեռ անցկացնենք Իսրայելի հետ, երբ սկսվեցին ռազմական գործողությունները, Իսրայելի վարչապետը հայտարարեց ընդդիմության հետ միասնական կառավարություն ձևավորելու ցանկության մասին: Սա նշանակում էր, որ պետությունը պատրաստվում է դիմագրավել արտաքին և ներքին հիմնախնդիրներին: Սու Ցզին ասում էր՝ այն պետությանը, որի ժողովրդի և տիրակալի ցանկությունները ներդաշնակ են, հնարավոր չէ հաղթել: Արդյոք մեր հասարակության և իշխանությունների կամքն ու ցանկությունները ներդաշնա՞կ են: Բնականաբար՝ ոչ, ինչն էլ ստիպում է նրանց գնալ ուժային մեթոդներով հարցերի լուծման: Ամբողջական պատկեր ունենալու համար պետք է դիտարկել ամբողջ պետության կառուցվածքում տեղի ունեցող կերպափոխումները, դրանց ընթացքն է ցույց տալիս, թե հետագա ինչպիսի զարգացումներ կլինեն, օրինակ՝ համայնքապետերի ընտրության կամ ավելի ցածր ու բարձր մակարդակներում»,-եզրափակում է քաղաքագետ Արա Պողոսյանը:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում