Իրեն հարգող ցանկացած պետություն հաճախ մի կողմ է նետել գաղափարական, բարոյական կամ այլ նկատառումներ, եթե դրանք չեն համապատասխանել իր ազգային շահերին

Ժամանակակից պետության արտաքին քաղաքականությունը որոշվում է երկրի ներսում եւ դրսում գործող բազմաթիվ գործոններով ։ Ընդ որում՝ որոշիչ նշանակություն ունեն ներքին գործոնները , իսկ դրանց թվում՝ ազգային շահերը ։ Հենց դրանք են պետության արտաքին քաղաքական կուրսի ՝ միջազգային հարաբերությունների գլխավոր սուբյեկտի ձևավորման հիմքը։

Միևնույն ժամանակ, հայեցակարգի վերաբերյալ դեռևս չկա ամբողջական հասկացություն։ Տարբեր երկրներում, տարբեր լեզուներով և տարբեր  պատմական պայմաններում դա ընկալվում և հասկացվում էր կա՛մ որպես բացառապես էթնիկական, կա՛մ որպես զուտ պետական կատեգորիա: Դժվար է արդարացնել, գնահատել ազգի, այսինքն ՝ պատմականորեն ձևավորված բազմարժեք համայնքի շահերը ՝ միայն դրա հատկությունների տեսանկյունից:Համազգայինի բովանդակության եւ առաջնահերթությունների համարժեք արտացոլումը, շահերի համալիր հաշվառումը պահանջում է դրանց բոլոր բաղադրիչների, այդ թվում ՝ սոցիալական, տնտեսական, քաղաքական, մշակութային, կրոնական, հոգեբանական, վերլուծություն։ Չհիմնավորված է նաև պետական շահերի փոխարինումը ազգային շահերով: Ազգային շահերն արտահայտում են առավել ընդհանուր, կենսական կարիքները, ինչպես հասարակությունն ու պետությունը, որոնց բավարարումը ապահովում է ազգի գոյությունը և  զարգացումը: Թե՛ ազգային, թե՛ պետական շահերը համատեղ որոշում են երկրի ներքին և արտաքին քաղաքականությունը:

Ազգն անմիջականորեն ներկա չէ միջազգային ասպարեզում։ Նրա անունից դրսում հանդես է գալիս պետությունը, իսկ նրա արտահայտած շահերն ընկալվում են որպես ազգային։ Երբեմն այդպես էլ կա, բայց արտաքին քաղաքականությունը ձևավորում և իրականացնում է ոչ թե ազգը, այլ նրա իշխող վերնախավը՝ ընդհանուր և մասնավոր շահերի՝ իր ընկալումով, ընդ որում ՝ միշտ չէ, որ անսխալ է և ոչ ամեն ինչում անշահախնդիր։

Ազգային շահերը ցանկացած պետության արտաքին քաղաքական ռազմավարության ալֆան և օմեգան են: Ճիշտ է ասվում, որ պետությունն ընկերներ ու թշնամիներ չունի, ունի շահեր, որոնց համաձայն՝ ընտրվում են ընկերներ ու թշնամիներ: Կարելի է համաձայնել քաղաքական ռեալիզմի ներկայացուցիչների հետ, որոնք ազգային շահը համարում են ցանկացած պետության արտաքին քաղաքականության հիմնաքար: Իրոք, հիմնական կետը, որը թույլ է տալիս գտնել ճիշտ ուղի միջազգային քաղաքականությունում, ազգային շահ հասկացությունն է: Միջազգային ասպարեզում իրեն հարգող ցանկացած պետություն հաճախ մի կողմ է նետել գաղափարական, բարոյական կամ այլ նկատառումներ, եթե դրանք չեն համապատասխանել իր ազգային շահերին։

Ի՞նչ է ազգային շահը։

ՀՀ-ի ազգային շահերը անհատի, հասարակության և պետության՝ օբյեկտիվորեն կարևոր կարիքներն են նրանց անվտանգությունն ու կայուն զարգացումը ապահովելու գործում։

ՀՀ -ի ազգային շահերն ընդգրկում են անձի, հասարակության եւ պետության կենսագործունեության բոլոր ոլորտները, սերտորեն փոխկապակցված են եւ նրա երկարաժամկետ զարգացման հայեցակարգային ուղենիշներն են:

Ռազմավարական ազգային շահերն են՝

-անկախության, տարածքային ամբողջականության, ինքնիշխանության, սահմանադրական կարգի անսասանության ապահովումը, կայուն տնտեսական զարգացումը եւ տնտեսության բարձր մրցունակությունը, քաղաքացիների կյանքի բարձր մակարդակի եւ որակի ապահովումը,

-մարդու սահմանադրական իրավունքների և ազատությունների պահպանումը,

-ժողովրդավարական, իրավական, սոցիալապես պատասխանատու պետության կայուն զարգացումը,

-պետական ինստիտուտների արդյունավետ գործունեության ապահովումը ՝ ի շահ հասարակության,

-կոռուպցիային արդյունավետ հակազդեցությունը,

-ՀՀ-ի զարգացման առանցքային հարցերի շուրջ քաղաքացիների, հասարակական միավորումների և պետության քաղաքական շահերի հավասարակշռվածության, հասարակական կոնսենսուսի ձեռք բերումը,

-բազմաբևեռ աշխարհի և միջազգային հարաբերությունների համակարգի ձևավորումը ՝ հիմնված միջազգային իրավունքի նորմերի գերակայության և բազմակողմ համագործակցության վրա, որոնք ապահովում են ՀՀ-ի մասնակցությունը նրա շահերին առնչվող հարցերի լուծմանը,

- հայրենակիցների իրավունքների պաշտպանությունն ու հայերի համերաշխությունն ամբողջ աշխարհում՝ հանուն ուժեղ, բարեկեցիկ Հայաստանի,

-ազգային ֆինանսական և դրամավարկային համակարգերի կայունության պահպանումը,

-էներգետիկ անվտանգության մակարդակը, որը բավարար է էներգիայի մատակարարումներից արտաքին կախվածությունը չեզոքացնելու համար,

-սննդամթերքի անվտանգության երաշխավորված մակարդակի պահպանումը,

-գիտելիքի վրա հիմնված տնտեսության ձևավորումը`ապահովելով գիտության և տեխնոլոգիայի զարգացումը` որպես ՀՀ-ի կայուն նորարարական զարգացման հիմք,

-տնտեսության հիմնական ճյուղերի ինտենսիվ տեխնոլոգիական նորացումը և հասարակության բոլոր ոլորտներում առաջադեմ տեխնոլոգիաների ներդրումը

-ապրանքների եւ ծառայությունների, հումքային եւ էներգետիկ ռեսուրսների համաշխարհային շուկաներ ոչ խտրական մուտքի ապահովումը,

-առաջավոր տեխնոլոգիաների ներդրումը հասարակության կենսագործունեության բոլոր ոլորտներում,

-մտավոր արտադրանքի, գիտությանը խթանող ապրանքների և ծառայությունների համաշխարհային շուկայում ՀՀ-ի ներկայության ընդլայնումը,

-քաղաքացիների հիմնական սոցիալական կարիքների բավարարումը, հասարակության մեջ սոցիալական տարբերակման եւ սոցիալական լարվածության բացասական հետեւանքների նվազեցումը,

-հանրային անվտանգության և բնակչության կենսագործունեության անվտանգության ապահովումը, հանցավորության մակարդակի նվազեցումը,

-աշխատունակ քաղաքացիների զբաղվածության եւ աշխատանքի վարձատրության արժանապատիվ մակարդակի ապահովումը,

-հասարակության մտավոր, հոգևոր և բարոյական ներուժի զարգացումը, դրա մշակութային ժառանգության պահպանումը և ընդլայնումը, հայրենասիրության ոգու ուժեղացումը,

-բնակչության առողջության ընդհանուր մակարդակի բարձրացումը, մոր և մանկան առողջության պահպանումը,

-ախտորոշման, կանխարգելման և բուժման նորարարական մեթոդների մշակումը և ներդրումը,

-բնակչության կայուն աճը՝ հիմնված ծնելիության հետեւողական աճի վրա,

-հասարակության մեջ հայրենասիրական զգացումի, ՀՀ- ի ազգային շահերի պաշտպանության պատրաստակամության ամրապնդումը,

-ՀՀ-ի  անկախության, տարածքային ամբողջականության, ինքնիշխանության պաշտպանության ապահովումը նրա դեմ ռազմական ուժ կիրառելու կամ ուժի սպառնալիքի դեպքում,

-ռազմական անվտանգության, գործընկերության եւ վստահության ապահովման միջազգային եւ տարածաշրջանային մեխանիզմների ամրապնդումը,

-քաղաքացիների կենսագործունեության՝ էկոլոգիապես բարենպաստ պայմանների ապահովումը,

-մշակույթի առաջնային դերի ճանաչումը հայկական ավանդական հոգևոր-բարոյական և մշակութային արժեքների պահպանման և բազմապատկման գործում,

-ՀՀ-ի մշակութային ինքնիշխանության ապահովումը։

Իմ կարծիքով՝ սույն կետերի իրականացումը կոչված է նպաստելու ազգային տնտեսության զարգացմանը, քաղաքացիների կյանքի որակի բարելավմանը, հասարակության մեջ քաղաքական կայունության ամրապնդմանը, երկրի պաշտպանության ապահովմանը, պետական եւ հասարակական անվտանգության ապահովմանը, ՀՀ-ի մրցունակության եւ միջազգային հեղինակության բարձրացմանը:

 Մհեր Մելքոնյան