«Շատ խնդիրներ հարևանների հետ». ինչո՞ւ է Թուրքիան ներգրավված բազմաթիվ հակամարտությունների մեջ

Անկարան զգալի տնտեսական կորուստներ է կրում տեղական մի շարք հակամարտությունների ստեղծման մեջ, բայց միջազգային հանրությունը, որը մտահոգված է մարդու իրավունքներով, կեղծված ընտրություններով և պատրաստ է Սիրիայի նախագահ Բաշար ալ Ասադին տրիբունալ ուղարկել հակակառավարական բողոքները ցրելու դաժան գործողությունների համար, ներկայումս ոչինչ չի ձեռնարկում, բացի «մտահոգություն» արտահայտելուց և «խաղաղության կոչերից». գրում է քաղաքագետ Ռոման Շահվերդովը:

«Ռեջեփ Էրդողանն իրեն լիարժեք սուլթան է համարում: 2017-ի սահմանադրական բարեփոխումներից և Թուրքիայում 2018-ի նախագահական ընտրություններից հետո Թուրքիայի ներկայիս տիրակալը, որպես իր ռազմավարություն, նախընտրել է պանթյուրքիզմը՝ մերժելով նախկին արտգործնախարար Ահմեդ Դավութօղլուի՝ «Զրո խնդիր հարևանների հետ» դոկտրինը:

Իսկապես, 2020-ի հոկտեմբերի սկզբին Էրդողանի գործողությունները հանգեցրին մի շարք «խնդիրների հարևանների հետ»՝ տարածաշրջանային բոլոր հակամարտություններին ակտիվ միջամտության պատճառով: Միևնույն ժամանակ, թուրքական ազդեցության տիրույթը, ըստ թուրքական հանրապետության ղեկավարի, տարածվում է բոլոր այն տարածքների վրա, որտեղ ժամանակին գտնվում էր Օսմանյան կայսրությունը:

«Օսմանյան բռունցքը», որի մասին Էրդողանը բազմիցս հայտարարել է, հանգեցրել է Սիրիայում, Լիբիայում, Արցախում միջամտությանը և առաջացրել է Հունաստանի ու Կիպրոսի հետ մի շարք խնդիրներ Միջերկրական ծովի շրջանում՝ թուրքական զինված ուժերի սադրանքների պատճառով: Դրան կարելի է գումարել հենց Էրդողանի խոսքերը այն մասին, որ Իսրայելը, պարզվում է, օսմանցիների երկիրն է: Թվում է, թե նման մի շարք ճակատներում հարձակումներ իրականացնելու համար Թուրքիան պետք է ունենա միջազգային նշանակալի հեղինակություն և ուժեղ տնտեսություն, որը թույլ կտա վարել այդպիսի ակտիվ արտաքին քաղաքականություն:

Այնուամենայնիվ, իրականում թուրքական լիրան տպավորիչ անկում է գրանցում (դոլարի նկատմամբ ամենաուժեղ անկումը բոլոր համաշխարհային արժույթների շրջանում`սկսած 2020 թվականի սկզբից), մինչդեռ ռազմական գործողությունների ակտիվացումը և աջակցությունը ահաբեկչական խմբավորումներին, որոնք մասնակցում են հենց հիմա Արցախի, Սիրիայի և Լիբիայի մարտերում, պահանջում են հսկայական տնտեսական ծախսեր: Դրան կարելի է գումարել բուն Թուրքիայում իրական տնտեսական աճի բացակայությունը:

Թուրքիան զգալի տնտեսական կորուստներ է կրում տեղական մի շարք հակամարտությունների ստեղծման գործում, բայց միջազգային հանրությունը, որը մտահոգված է մարդու իրավունքներով, կեղծ ընտրություններով և պատրաստ է Սիրիայի  նախագահ Բաշար ալ Ասադին ուղարկել տրիբունալ՝ հակակառավարական ցույցերը ցրելու դաժան գործողությունների համար, ներկայումս ոչինչ չի ձեռնարկում, բացի «մտահոգություն» արտահայտելուց և «խաղաղության կոչերից»: Օբյեկտիվ հարց է առաջանում՝ ինչպե՞ս է Թուրքիային դեռ հաջողվում բացահայտորեն մասնակցել մի շարք հակամարտությունների և չհայտնվել պատժամիջոցների տակ, ՆԱՏՕ-ից վտարվելու սպառնալիքների տակ, մինչդեռ «մեծ տերությունները», կարծես, անտեսում են «նոր սուլթանի» ագրեսիվ մտադրությունները:

Նախ՝ Թուրքիան ներառում է մի շարք աշխարհագրական մայրուղիներ, որոնք կարևոր են համաշխարհային տնտեսության և քաղաքականության համար: Բոսֆորը և Դարդանելը Ռուսաստանի՝ Մերձավոր Արևելք և Միջերկրական ծով մուտքի կարևոր կետերն են, ուստի այժմ Կրեմլը կարիք չունի վիճաբանելու Անկարայի հետ:

Երկրորդ հարցն այն է, որ Էրդողանը ցանկացած պահի կարող է Եվրոպայում միգրացիոն նոր ճգնաժամ հրահրել, եթե Թուրքիայից մի քանի միլիոն փախստական ազատի:

Երրորդ՝ Թուրքիան բացահայտ և հստակ ցույց տվեց իր վերաբերմունքը ռազմավարական շահերը պաշտպանելու հարցում. Անկարան իսկապես պատրաստ է բաց հակամարտությունների: Աշխարհի խոշոր տերություններից ոչ մեկն այժմ պատրաստ չէ ներքաշվել Էրդողանի հետ արյունալի ու ծախսատար հակամարտությունների մեջ:

Ուժերի հավասարակշռության գաղափարը զգալի փոփոխությունների է ենթարկվել: Ցավոք, մարդկային կյանքի արժեքի աճը չի համընկել այդ արժեքը պաշտպանելու՝ աշխարհի առաջատար երկրների իրական քաղաքական հավակնությունների հետ: Այսպիսով՝ միջազգային հարաբերությունների ապակայունացումն արդեն նոր փուլում է`արյունոտ և ծայրաստիճան ցինիկ»։