Համաձայնագրերի խախտումը կընկալվի որպես մարտահրավեր Ռուսաստանի համանախագահությանը. Տարասով

Իրանը, ինչպես Ռուսաստանը, փորձում է Թուրքիային սիրիական կարգավորման հարցում պահել Աստանայի ձևաչափի մեջ՝ ցույց տալով, որ նա անելիք չունի Անդրկովկասում: Եվ Ադրբեջանը, կարծես, հետևելով ԼՂ հակամարտության վերաբերյալ մոսկովյան պայմանավորվածություններին, որոշեց կանգ առնել վտանգավոր «կարմիր գծի» մոտ.  գրում է ռուս փորձագետ Ստանիսլավ Տարասովը:

«ՌԴ նախագահի մամուլի ծառայության հաղորդմամբ՝ իրանական կողմի նախաձեռնությամբ, Վլադիմիր Պուտինը հեռախոսազրույց է ունեցել Իրանի նախագահ Հասան Ռոհանիի հետ: Դրա ընթացքում քննարկվել են տարածաշրջանի խնդիրները, իրանական միջուկային համապարփակ ծրագրի իրականացման հետ կապված իրավիճակը: Միևնույն ժամանակ, իհարկե, մեծ ուշադրություն է դարձվել Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմին: «Մտքերի մանրակրկիտ փոխանակություն է տեղի ունեցել Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության գոտում տիրող իրավիճակի վերաբերյալ: Վլադիմիր Պուտինն իր իրանցի գործընկերոջը մանրամասն տեղեկացրել է տարածաշրջանում լարվածությունը թուլացնելու ուղղությամբ Ռուսաստանի միջնորդությամբ ձեռնարկվող ջանքերի մասին: «Իրանի նախագահը աջակցություն է հայտնել Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարների եռակողմ խորհրդատվությունների արդյունքում մարդասիրական նպատակներով հրադադարի հաստատման, ինչպես նաև առարկայական բանակցությունների մեկնարկին՝ խաղաղ կարգավորման շուտափույթ ձեռք բերման համար»:

Թեհրանը մեծ ուշադրություն է դարձրել և ավելի մեծ ուշադրություն է դարձնում Արաքսի հյուսիսում տեղի ունեցող իրադարձություններին, քանի որ միակ պետությունն է, որը սահմաններ ունի Ղարաբաղյան հակամարտության բոլոր երեք կողմերի`Հայաստանի, Ադրբեջանի և Լեռնային Ղարաբաղի հետ: Ինչ վերաբերում է հակամարտությանը, Իրանը, Ռուսաստանի նման, հավատարիմ է հավասարության սկզբունքին և երբեք չի միացել Հայաստանի շրջափակմանը՝ չնայած Բաքվի մեղադրանքներին, որ «իսլամական համերաշխություն» չկա: Դա մի քանի պատճառ ունի: Առաջին՝ Թեհրանը միշտ զգուշացել է Բաքվի և Անկարայի միջև ընդլայնվող ռազմաքաղաքական դաշինքից, որը նրանք օգտագործում են «Մեկ ազգ՝ երկու պետություն» սկզբունքով, քանի որ այն կարող է տարածվել նաև Իրանի հյուսիսային նահանգներում բնակվող ադրբեջանցիների վրա: Ի դեպ, թուրքական «Անադոլու» գործակալությունը Լեռնային Ղարաբաղում ռազմական գործողությունների թեժ պահին ցույց էր տալիս Իրանում հակահայկական ցույցերի կտրուկ աճը տեղի ադրբեջանցիների շրջանում, որոնք պահանջում էին, որ Թեհրանը բացառիկ աջակցող դիրք ստանձնի Ադրբեջանի նկատմամբ: Ի պատասխան, գործակալության հաղորդմամբ, «ոստիկանությունը պլաստիկ փամփուշտներ կիրառեց այս գործողությունների մասնակիցների դեմ»՝ իրավիճակի ապակայունացումը կանխելու համար: Միևնույն ժամանակ, ֆրանսիական Le Figaro թերթը նշում էր. «Իրանի և Ռուսաստանի դեմ Անդրկովկասում, իրոք, հայտնվել է թուրք-ադրբեջանական առանցք, հնարավորություն պրոթուրքական դաշտի ձևավորման համար, որը կուրվագծի սահմանների ազդեցությունը Մոսկվայի հետ հյուսիսում և Թեհրանի հետ հարավում՝ ավելի քան 200 տարվա կայունությունից հետո:  

Երկրորդ պատճառը մատնանշեց թուրքական Cumhuriyet հրատարակությունը: Խոսելով Անդրկովկասում Թուրքիայի ներթափանցման «խորության» մասին՝ նա կոչ է անում «չչափազանցնել առկա թուրք-ամերիկյան հակասությունների նշանակությունը և հասկանալ, որ ԱՄՆ-ը համարում է, որ տարածաշրջանում Ադրբեջանն իր խաղաքարտերից է, և այս համատեքստում է Իրանն ընկալում տարածաշրջանում առկա աշխարհաքաղաքական իրավիճակը»: Իր հերթին, The National Interest ամերիկյան հրատարակությունը նախընտրեց չդիտարկել իրավիճակը չափազանց պարզեցված՝ նշելով, որ այսօր Բաքուն լավ հարաբերություններ ունի Իսրայելի հետ, իսկ Թուրքիան՝ Իսրայելի հետ նախկինում: Բայց սա այսօր է, և վաղը ամեն ինչ կարող է փոխվել: Հետևաբար, Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրը վաղուց ձեռք է բերել լայն աշխարհաքաղաքական հարթություն, և Ադրբեջանի փորձը՝ անիվ Թուրքիայի անդրկովկասյան սայլին, միայն սրում է իրավիճակը: Պատահական չէ, որ Ռոհանին մեծ վտանգ է տեսնում Ղարաբաղյան պատերազմի սրման մեջ՝ լայնամասշտաբ տարածաշրջանային զինված հակամարտություն դառնալու վերաբերյալ: Ավելին՝ Իրանը ծայրաստիճան անհանգստացած է իր ազգային հետախուզության կողմից հաստատված փաստից, որ Թուրքիան իր տարածքով  զինյալներին Սիրիայից Ադրբեջան է անցկացնում:

Արևմտյան լրատվամիջոցները չեն հապաղում այս տեղեկատվությունը որպես փաստ հաղորդել: Անկարան հերքում է այս մեղադրանքները, թեև նախկինում դա փորձել էր Լիբիայի վերջին պատերազմում: Դա կարող է հանգեցնել նրան, որ Ռուսաստանը և Իրանը ստիպված կլինեն միջամտել իրադարձությունների ընթացքին ոչ միայն դիվանագիտական ճանապարհով: Ինչպես շեշտում է իսրայելական The Jerusalem Post հրատարակությունը, համաշխարհային հանրությունը տագնապ է հայտնում այն մասին, որ «այս տարի Թուրքիան արդեն բորբոքել է մի շարք ճգնաժամեր. Իդլիբում՝ փետրվարին և մարտին, Լիբիայում՝ ապրիլին և մայիսին, այնուհետեւ ռմբակոծել էր Իրաքը՝հունիսին և հուլիսին, ապա Հունաստանի համար վերածվել սպառնալիքի Արևելյան Միջերկրական ծովում՝ օգոստոսին և սեպտեմբերին, իսկ հիմա՝ ղարաբաղյան պատերազմը: Թուրքիան պատմական հայտարարություններ է անում՝ ի պաշտպանություն իր արշավների: Այսպիսով՝ սեփական ներգրավվածությունն արդարացնելու համար նա պնդել է, որ Լիբիայում կան նաև «թուրքեր», իսկ «ադրբեջանցիները իրենց հետ մեկ ազգ են»: Այսպիսով՝ մենք ունենք բազմաշերտ քաղաքական բուտերբրոդ: Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը չի կարող չտեսնել, որ Միջերկրական ծովում Անկարայի ստեղծած սպառնալիքները Հունաստանին, Կիպրոսին, Իսրայելին, Եգիպտոսին, Ֆրանսիային և Արաբական Միացյալ Էմիրություններին դրդել են ավելի սերտ համագործակցել: Իրական վտանգ կա նաև, որ Անդրկովկասի գործերին միջամտելու՝ Անկարայի որոշումը կդառնա նոր դաշինքներ կազմելու նման խթան:

Թեհրանն ու Մոսկվան փորձում են Թուրքիային պահել սիրիական կարգավորման հարցում Աստանայի ձևաչափի մեջ, բայց միևնույն ժամանակ, Անկարային ակնարկում են, որ այն անելիք չունի Անդրկովկասում: Այո, և, կարծես, Բաքուն, գնալով հակամարտության վերաբերյալ մոսկովյան համաձայնագրերին, որոշեց կանգ առնել վտանգավոր «կարմիր գծի» մոտ: Ըստ ՀՀ արտգործնախարարության մամուլի քարտուղար Աննա Նաղդալյանի՝ այժմ ակտիվ աշխատանքներ են տարվում բոլոր դիվանագիտական ուղիներով մարդասիրական նպատակներով հրադադարի մասին համաձայնագրի իրագործման ուղղությամբ, որը ձեռք է բերվել Ռուսաստանի մայրաքաղաքում Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների խորհրդակցություններից հետո: Իրանը ողջունում է իրադարձությունների նման ընթացքը: Համաձայնագրերի խախտումը կընկալվի որպես մարտահրավեր Ռուսաստանի համանախագահությանը»,- գրել է Տարասովը: