Մենախօսութիւններ

Դիմատետրային իր էջին վրայ, Իվանը դրած է լուսանկարը Հանրապետութեան Հրապարակին, որ այսօր, Ուրբաթ իրիկուան այս պահուն, սարսռալի է իր դատարկութեամբ...

 

Ցնցեց զիս Իվանին այս լուսանկարը։ Ան խոր տխրութիւն է ու արցունք։ Հրապարակը պարպուած է իր ինքնութենէն։ Համավարակը դուրս վանած է ժողովուրդը իր կենսոլորտէն։ Հոն չեն Երևանի որդիներն ու դուստրերը։ Հոն չեն երեխաները։ Հոն չեն պապիկներն ու տատիկները։ Հոն չեն նաև աշխարհի հեռաւոր ծագերէն ժամանած հայերը Երևանի գիշերը վայելելու իրենց անխառն կարօտով։

Այս հրապարակը մեր տան անմիջականութեան մաս կը կազմէ։ Մենք հրապարակի ժամացոյցով է, որ կ՚ըստուգենք ժամը։ Միշտ մեր առջևն են Վարչապետարանի աշտարակն ու Մայր Եկեղեցւոյ փառահեղ գմբէթը, Արքան և Կաթողիկոսը՝ գլուխ գլխի։ Գիշերուան գինով ժամերուն, հրապարակի պոռթկուն երաժշտութիւնը կը լեցուի մեր սենեակներէն ներս և պարտադրաբար կը յիշեցնէ մեզի, թէ հիմա չէ ժամանակը առանձնանալու և քուն մտնելու…Քանի՜ անգամ նոյն կրկնուող բառերով արտայայտած ենք մեր տրտունջը։ Հոն, ուր Երևանը իր խցիկներէն յորդելով ու Աբովեանի մայթերն ի վար հոսելով կը լեցնէ խրախճանութեան իր աւազանը՝ Թամանեանական քաղաքաշինական մտածողութեան այս հրաշալի՛քը, մենք մեր տունն ենք դրեր և կը յաւակնինք անժամանակ հանգստի։ Հոն, ուր Երևանը կ՚ուզէ պոռալ, կ՚ուզէ լիահագագ ծիծաղիլ, կ՚ուզէ խենթօրէն պատռտել զինք օրն ի բուն կաշկանդող բռնաշապիկները, մենք եկեր ենք մեր քաղքենի հանգիստը յայտարարելու։ Ո՞վ զով կը խանգարէ այդ պահուն։ Ի՞նք մեզ, թէ մենք զինք։ Ի վերջոյ կը համոզուինք, որ մենք ենք ներհակը այս բոլորին։ Քաղաքը իր հարազատ, իր անկապտելի տարերքին մէջն է։ Մենք ենք հակատարերքը։ Մենք ենք ծուռը։ Մենք ենք հակաբնոյթն ու հակամշակոյթը…

 

Քանի անգամ, գիշերուան կէսին, դուրս քալած եմ տունէն և Բուզանդի ինքնաշարժներու անճոռնի դիզուածքը ճեղքելով մտած եմ հրապարակ…Մտած ու միացած եմ հրապարակի գիշերային ժխորին։ Մաս դարձած եմ այն զանգուածին, որուն ուղղուած էր իմ բողոքս դեռ քիչ առաջ…

 

Ասիկա այն կաթսան է, որ կ՚եռայ այս ուշ ժամուն։ Ամէն մարդ հոս է և չ՚ուզեր երթալ ուրիշ տեղ։ Այդպէս է ուզած Թամանեանը…Այստեղ է, որ քաղաքին բոլոր համերը կը ձուլուին իրարու և հոս է, որ կը ծնի այն արարչական սնընդաշաղախը, որ իսկական էութիւնն է մայրաքաղաքին։ Այսպէս է, որ կ՚ըստեղծուի մայրաքաղաքը։ Մա՛յրը բոլոր քաղաքներուն՝ որոնք պայմանաւորեր են կեանքդ աքսորի բոլոր խորթ շաղախումներով։ Այսինքն այն սկզբնավա՛յրը՝ որ շարունակ դէպի իրեն պիտի քաշէ բոլոր հայերը աշխարհի և ուր «ոչ-իմացեալ» զանգուածը (mass) պիտի վերածուի «իմացեալ» ուժի (energy) բոլոր Այնշթայններու երևակայութիւնները գլել-անցնելով…

Քանի անգամ մեկներ եմ երկրէն առտուան մթնշաղին մէջ վերջին աչք մը նետելով հրապարակին վրայ։ Քաջ գիտնալով, որ կրկին դառնալու եմ հոս։ Գիտեմ, թէ հոս եմ ըլլալու միշտ։

 

Կարօ Արմենեան