Ոչ մի զիջում. Հայաստանի պատասխանը` Լավրովին

ՀՀ փոխարտգործնախարար Շավարշ Քոչարյանը, անդրադառնալով ԼՂ հիմնախնդրի շուրջ բանակցային գործընթացի ներկայիս ակտիվացմանը, այսօր ասել է․ «Չի կարելի հաշվի չառնել Ադրբեջանի ագրեսիվ պահվածքը, որն արդեն երեք եռակողմ պայմանագիր է խախտել։ Ապագա բանակցային գործընթացը, որպես մեկնակետ, կունենա հետեւյալ դրույթները` նախ` անհրաժեշտ է դադարեցնել կրակը, որովհետեւ երբ կրակում են, անհնար է բանակցություններ վարել: Երկրորդ` անհրաժեշտ է հաշվի առնել, որ մենք գործ ունենք մի սուբյեկտի հետ, որը հրաժարվում է սեփական միջազգային պարտավորություններից: Նշանակում է` ապագայում եւս որեւէ փուլում նրանք կարող են հրաժարվել իրենց ստորագրություններից»։

Քոչարյանն, այսպիսով, ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի՝ Երևան կատարելիք երկօրյա այցին ընդառաջ հստակեցնում է բանակցությունների շարունակման հետ կապված` հայկական կողմի դիրքորոշումը, ըստ որի` փաստորեն, այս պահին կարգավորման սկզբունքների, մեխանիզմների շուրջ բանակություններն անհնարին են: Այսինքն` հայկական կողմը մերժում է այս փուլում իր կողմից որևէ զիջման ակնկալիքի վրա հիմնված հնարավոր առաջարկ։

Երևանի դիրքորոշումը կառուցվում է երեք կոնցեպտուալ կետերի վրա։ Առաջին՝ ապրիլի քառօրյա պատերազմը ոչ միայն ռազմական, այլ նաև քաղաքական առումով իրավիճակ է փոխել՝ անկախ այն հանգամանքից, որ ադրբեջանական ագրեսիայի հետևանքով բնագծերը փոփոխության չեն ենթարկվել։ Եվ իրավիճակի այդ փոփոխությունը չի կարող հաշվի չառնվել հետագա բանակցություններում։

Երկրորդ՝ հայկական կողմը կարգավորման շուրջ բանակցությունների մեջ չի ուզում մտնել, քանի դեռ հրադադարի ռեժիմն ամբողջությամբ վերականգնված չէ։ Պետք է ենթադրել, որ Երևանի հիմնական ակնկալիքը Ադրբեջանի կողմից ծանր հրետանին, զրահամեքենաները և պահեստային ուժերն առաջնագծից ետ քաշելն է։ Երևանը հասկացնում է, որ չի պատրաստվում բանակցել հրանոթների փողերի ճնշման և նոր ագրեսիայի սպառնալիքի ներքո, ինչը Բաքուն ակնհայտորեն կիրառում է որպես  բանակցությունների վրա ներգործելու դիվանագիտական-հոգեբանական միջոց։

Երրորդ՝ որևէ բանակցություն անիմաստ է, քանի որ Բաքուն իր ստանձնած պայմանագրային պարտավորությունները չի կատարում։ Որևէ երաշխիք չի կարող լինել, որ կարգավորման որևէ փուլում, ընդհուպ` խաղաղության պայմանագիրը ստորագրելուց հետո, Բաքուն կրկին չի հրաժարվելու իր պարտավորություններից և նոր ռազմական ագրեսիայի չի դիմելու` ներկայացնելով այլ պահանջներ։ Այս կետով հայկական կողմը նաև կասկածի տակ է դնում հաստատվելիք խաղաղությունը երաշխավորելու, միջազգային իրավունքի շրջանակներում ապահովագրելու` միջազգային հանրության և Ռուսաստանի կարողությունը։ Շավարշ Քոչարյանի ուղերձի ենթատեքստն այս առումով հետևյալն է` մինչև Ադրբեջանի սանձերը չքաշեք, հայկական կողմը ներկայիս ստատուս քվոյից շեղման որևէ քայլի չի գնալու։

Փաստորեն, Լավրովի այցից առաջ Երևանը զգալիորեն և կտրուկ կոշտացնում է իր դիրքորոշումները։ Դեռ ապրիլի 8-ին, երբ ղարաբաղյան արյունալի էսկալացիայից հետո առաջին անգամ Լավրովը Բաքվում հայտարարեց կարգավորման չափազանց մոտ լինելու, սեղանին գտնվող կարգավորման մի քանի տարբերակների և կողմերի միջև բանակցային նոր գործընթաց սկսելու մասին, ՀՀ արտգործնախարարության խոսնակ Տիգրան Բալայանը արձագանքեց, որ հայկական կողմը պատրաստ է բանակցությունները շարունակել մադրիդյան սկզբունքների՝ 2011թ․ մոդիֆիկացված «կազանյան փաստաթղթի» համատեքստում։ Օրեր անց այս միտքը Հանրային հեռուստաընկերությամբ կրկնեց նաև ՀՀ արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանը՝ նշելով, որ, բացի կազանյան փաստաթղթից, մնացած բոլոր տարբերակները, որպես մերժված կամ ձախողված, ի պահ են տրվել ԵԱՀԿ Վիեննայի գրասենյակին։ Հիմա, փաստորեն, Երևանը հասկացնում է, որ անգամ դա քննարկելն է համարում ժամանակավրեպ։

Պետք է ենթադրել, որ հայկական կողմի դիրքորոշման այսպիսի կտրուկ շրջադարձի վրա ազդել են մի քանի գործոնները։ Առաջինը, բնականաբար, զորքերն առաջնագծից չհեռացնելու` Ադրբեջանի համառությունն է։ Պատերազմի սպառնալիքի տակ բանակցությունները կարող են լինել ոչ թե փոխզիջումների,  այլ միակողմանի զիջումների տրամաբանության մեջ, որին հարմարվելը հայկական կողմի համար ինքնասպանություն է։

Երկրորդ՝ Լավրովի այցից առաջ Կրեմլն իսկական տեղակատվական-քարոզչական հարձակում սկսեց Երևանի ուղղությամբ՝ տեղեկատվական արտահոսքի մեթոդով շրջանառության մեջ դնելով ԼՂ հիմնահարցի կարգավորման Մոսկվայի պլանը, որի ողջ իմաստը երերուն խաղաղության խոստման դիմաց այս փուլում հայկական կողմից նախկին ԼՂԻՄ-ին հարակից շրջանների մի մասը Ադրբեջանին հանձնելն էր՝ ԼՂ կարգավիճակի որոշման հարցը փաստացի լղոզելու միջոցով։ Մոսկվան, այդպիսով, փորձեց Երևանին նախապատրաստել Լավրովի այցով պայմանավորված ճնշումներին՝ թերևս ակնկալելով, որ ՀՀ իշխանությունները կսկսեն իրենց հերթին հայաստանյան և ղարաբաղյան հասարակությանը նախապատրաստել տարածքային զիջումների անխուսափելիությանը։ Նման բան, սակայն, տեղի չունեցավ։ Հակառակը՝ Երևանը պաշտոնապես հաստատեց, որ պատրաստվում է ոչ թե գլուխը կախ լսել ՌԴ արտգործնախարարին, այլ նրանից բացատրություններ ստանալ ԼՂ հարցում և հատկապես ապրիլյան պատերազմի շրջանում Մոսկվայի դրսևորած՝ դաշնակցային հարաբերությունների տրամաբանության մեջ չտեղավորվող, ընդհուպ` դավադրական վարքագծի կապակցությամբ։  

Երկու օր առաջ ռուսական ՌԻԱ «Նովոստի» գործակալության հետ զրույցում ՀՀ նախագահի մամուլի քարտուղար Վլադիմիր Հակոբյանը նշել էր. «Սերգեյ Լավրովի այցը Հայաստան լավ առիթ կհանդիսանա` շարունակելու ապրիլի սկզբին ԼՂ-ի դեմ Ադրբեջանի սանձազերծած լայնամասշտաբ ագրեսիվ գործողությունների, Ադրբեջանի ռազմական հանցագործությունների, խաղաղ բնակչության դեմ հանցագործությունների առնչությամբ ՌԴ մոտեցումների վերաբերյալ քննարկումները, ինչպես նաև բանակցային գործընթացի հեռանկարների դիտարկումը, որի էությունը, անկասկած, ԼՂ ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրացումն է»։ Հակոբյանը նաև նշել էր, որ Երևանը և Ստեփանակերտը մշտապես աջակցություն են հայտնել ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների դիրքորոշումներին, ինչով դժգոհություն է հայտնել բանակցություններն առանձին տնօրինելու և ուղղորդելու, դրանով ՄԽ եռանախագահության ֆորմատն արժեզրկելու` Մոսկվայի ներկայիս ուղեգծի կապակցությամբ։

Մոսկվա-Երևան տեղեկատվական-քարոզչական այս փոխհրաձգությունը ցույց է տալիս, որ Երևանում չափազանց դժվար խոսակցություն է սպասվում Լավրովի հետ։ Ողջ հարցն այն է՝ արդյո՞ք հայկական կողմը փակ դռների ետևում էլ կգործի` իր հրապարակային կոշտ մոտեցումներին համապատասխան:

Գևորգ Դարբինյան