Հայերից խլում էին փոխադրամիջոցները, որ ոտքով գաղթեն

Աղբյուրը՝ armeniangenocide100

Խաչիկ Նետյուրյանի վկայությունը

Մալաթիա

Մալաթիայի հայերին մեծ խմբերով աքսորում էին դեպի հարավ՝  ճանապարհին կոտորելով: Քարավանները հիմնականում կանանցից և երեխաներից էին բաղկացած: Մալաթիայում նրանցից փոխադրամիջոցները խլում էին, որ ճանապարհը հետիոտն շարունակեն: Բռնագրավված կառքերն ու անասունները քաղաք տեղափոխելու համար քարավաններից զատում էին պատանիներին՝ նրանց որպես կառապան աշխատեցնելով: Քաղաք հասնելուն պես նրանց թալանում էին ու ձերբակալում: Խաչիկ Նետյուրյանն այդ պատանիներից մեկն էր:

22 Յունիս1915-ին երբ Խաչիկ Նետիւրեանը Մալաթիա կը հասնի,Ֆըրընճըլարի մեծ գաղթակայանէն ահւսւոր լուրեր կը հասնին անոր ականջին։ Հայերը մեծ խամբերով դէպի հարաւ կ՚աքսորուէին ու ճամբան կը կոտորուէին։ Մեծ մասամբ կիներ ու երեխաներ էին անոնք։ Մալաթիոյ մէջ անոնց փոխադրական միջոցները կը գրաւուէին, որպէսզի անոնք հետիոտն շարունակէին իրենց ճամբան։ Բռնագրաւուած կառքերն ու անասունները քաղաք փոխադրելու համար, կարաւաններուն մէջէն պատանիները կը զատէին՝ գանոնք որպէս կառապան կամ իշապան գործածելու համար։ Տեղ հասնելէ ետք, այդ պատանիները կը բանտարկէին։ Ահա՝ այդ պատանիներէն մէկն էր  Խ. Ն. Գաւառը։ Թուրքերը Խաչիկէն ամէն բան կը կողոպտեն։ Ան կը մնայ շապիկով ու վարտիկով։ Ապա զայն իրեն նման պատանիներու հետ խուցը կը նետեն։ Հայ պատանիները խուցին երկաթէ ճաղերէն դուրս՝ արեւին եւ ագատութեան նայելով «Անօթի~ ենք, ծարա~ւ» կը պոռան։ Աոաջին երկու օրերը անոնց երեսը նայող չըլլար։ Երրորդ օրը երբ խուցին դուռը կը բացուի, հայ պատանիները դէպի ջուրին աղբիւրը կը վազեն։

Խաչիկ Նետիւրեանը իր հօրմէն լսած ըլլալով որ ան Մալաթիոյ մէջ երեսուն տարի խանութ ու գրասենեակ ունեցած էր եւ քաղաքին մէջ բոլորն ալ կը ճանչնային զայն, կը մտածէ բանտապետին հետ խօսիլ։ Շարունակ կրկնելով ու պնդելով, որ բանտապետին ըսելիք ունի, Խաչիկ կը յաջողի ներկայանալ անոր ու իր ինքնութիւնը յայտնել։ Բանտապետը կը ճանչնար անոր հայրը եւ կը խոստանայ զայն ազատելու միջոց մը գտնել։ Բանտապետը, որ այդ շրջանի միւտիրն էր նաեւ, կը թելադրէ ինքզինք ուշաթափած ցոյց տալ երբ ծեծի ենթարկուի։

Խաչիկ երբ բանտին բակը կը վերադառնայ՝ իր ընկերները եւ հայրենակիցները վիրաւոր վիճակի մէջ կը գտնէ։ Ոստիկանները ծեծած էին զանոնք։ Խաչիկն ալ կը ծեծեն, սակայն ան միւտիրին տուած թելադրանքին համաձայն ինքզինք ուշաթափ եղած ըլլալ կը ձեւացնէ։ Այդ օրը անոր ընկերները կը տանին եւ բոլորն ալ անհետ կը կորսոփն։ Թուրքերը Խաչիկը բանտին խուցը կը նետեն։ Առտուն, ոստիկանները զայն մ միւտիրին մօտ կը տանին։

Միւտիրը իր արաբկիրցի Շիւքրիւ Չաւուշին ուղղելով խօսքը կ՚ըսէ, թէ Խաչիկին պէս պատանի մը պէտք է իբր սուրճ պատրաստող իր գրասենեակին հիւրերուն համար։ Շիւքրիւ Չաւուշ իր գրասենեակին մօտ, քանի մը քայլ անդին քուրջէ վրան մը շինել կու տայ, տուփ մը սուրճ ու տոպրակ մը շաքար կը յանձնէ պատանի Խաչիկ Նետիւրեանին, որ հիւրերուն համար սուրճ պատրաստէ: Այսպիսով ան ստոյգ մահէ կազատի եւ ականատես կ՚ըլլայ հոն հասնող հայ պատանիներու չարչարանքներուն եւ սպանութեան։

Խ. Ն. Գաւառ (Խաչիկ Ն. Նետիւրեան), «Հին Կարօտներու ճամբով», տպ. «Մշակ» (Պէյրութ), Նիւ Ճըրզի, 1973, 696 էջ։  (Տե՛ս Վկայարան Հայկական ցեղասպանութեան, գիրք Գ., պատրաստեց` Յարութիւն Իսկահատեան, Պէյրութ, 2011, էջ 182 -183)