Օպերայում «ախպերական» մթնոլորտ է ձևավորվել, որը խանգարում է աշխատելուն

Ալ. Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնում տարօրինակ ոգևորություն է տիրում` ստորագրահավաք է Բարսեղ Թումանյանին տնօրենի պաշտոնում, Գեղամ Գրիգորյանին' գեղարվեստական խորհրդի նախագահ նշանակելու համար: Սակայն տեղեկացանք, որ ևս մեկ ստորագրահավաք էլ կազմակերպվել է գլխավոր բալետմայստեր Ռուդոլֆ Խառատյանին աշխատանքից ազատելու համար, այն էլ' պրոֆեսիոնալիզմի պակասի պատճառաբանությամբ: Թե ովքե՞ր են նրանք, որ ստորագրել են նամակը, պարզ չէ, քանի որ նամակի գոյությունը թատրոնում, բնականաբար, հերքում են: Yerkir.am-ի զրուցակիցն է Ռուդոլֆ Խառատյանը:

- Թատրոնում թվացյալ լռություն էր, բայց բավական էր մի փոքր ալիք, որ ամեն ինչ իրար խառնվեր: Փաստորեն, կուտակվա՞ծ էր այդ ամենը:

-Այո, այժմ Օպերայում տիրող մթնոլորտը պատահական չէ, այսինքն' կարծես մարդկանց առիթ էր պետք` բացվելու: Ես կասկածում եմ նաև, որ նրանց հատուկ դրդել են: Հիմա օպերայում մի տեսակ «ախպերական» միջավայր է ձևավորվել, կենցաղը մտել է Օպերա, բայց չէ՞ որ Օպերան պետք է  կենցաղից վեր լինի, այն ուրիշ գաղտնիքների մասին է պատմում: Պարողների մարմինը, մտածելակերպը, զգայական աշխարհը պետք է փոխվի, նրանք պետք է ներկայացնեն լրիվ ուրիշ աշխարհ: Եթե մենք ասում ենք հայկական բալետ, չպետք է հասկանալ հայկական ազգագրական պարեր: Բալետը պետք է հայի ոգին ներկայացնի:

-Այսինքն' բարոյահոգեբանական մթնոլորտի անկում կա նաև Օպերայո՞ւմ:

-Ոչ թե կա, այլ կար, քայլ առ քայլ փորձում էինք շրջանցել դա, բայց, փաստորեն, չստացվեց: Պետք է հասկանալ' ո՞վ ենք մենք, ի՞նչ կարող ենք ցուցադրել աշխարհին, քանի որ մենք աշխարհին ավտոմեքենա կամ հեռուստացույց սարքելով չենք կարող զարմացնել, մենք մեր հոգևոր արժեքներով պետք է աշխարհին ներկայանանք: Մի տեսակ ուղղվածություն չկա մշակույթի ոլորտում: Ասելիքը պետք է խորը լինի, իսկ մենք պրիմիտիվ հարցեր ենք փորձում տնավարի լուծել:

-Ձեր դեմ ի՞նչ ունեն, և ինչո՞ւ են ստորագրահավաք անցկացնում' Ձեզնից «ազատվելու» համար:

-Դեռ չի ձևավորվել նոր երիտասարդության մենթալիտետը: Ես 28 տարի դրսում աշխատել եմ, գիտեմ' ինչ է կատարվում, և երբ եկա այստեղ, որոշեցի միանգամից գործի անցնել, երևի չհաշվարկեցի այն պահը, որ պետք է սկզբից սկսել կամ 100 տարի հետ գնալ ու նոր սկսել: Միանգամից սկսեցի, թե' սրանք են մեր ուղղությունները լինելու, պետք է այսինչը զարգացնել, և սա բոլորի համար անակնկալ էր, մտքով պատրաստ չէին: Այն նորարարությունները, որ դրսում մտցրել էի և որի համար ես հայտնի դարձա, այստեղ չաշխատեցին: Մարդիկ սովոր չէին աշխատելու, մարզվելու, զգալու, բեմի վրա կեցվածք դրսևորելու, իրենք դեռ 19-րդ դարի մեջ են: Մի տեսակ ծույլ են, չեն ուզում ենթարկվել:  Նրանք, ովքեր չեն ուզում աշխատել, յոլա են գնում, իհարկե, չեն ուզենա, որ ես ղեկավարեմ իրենց: Գիտե՞ս' արևը կարող է կա՛մ այրել, կա՛մ կառուցել: Բալետն այն ուժն է, որը կարող է մեզ ինչ-որ կետի հասցնել, քանի որ այն թարգմանության կարիք չունի, այն անցաթուղթ կարող է լինել մեզ համար, բալետի միջոցով կարող ենք պատմել մեր ազգային հոգու մասին:

-Ձեզ աշխատանքից հանելու համար, որպես պատճառ, ստորագրողները գրել էին՝ «պրոֆեսիոնալիզմ չէ», ուրիշ պատճառ չէի՞ն կարողացել հնարել, պատճառը վիրավորական չէ՞:

-Այո, դա ամենացավալին և տխուրն է, քանի որ իրենք ինձ ճանաչում են, իմ ունակություններին ծանոթ են: Նրանց ներկայացրած պատճառն ուղղակի ծիծաղելի է: Հա, գրեցին, որ ես պրոֆեսիոնալ չեմ, և դրանից ես պակաս պրոֆեսիոնալ չդարձա: Մեզ մոտ այդ մենթալիտետը' երկիր կառուցելու և պատասխանատու լինելու, չկա, ինչի համար էլ բոլոր իրենց շատ ազատ են զգում: Զարմանալի է' ո՞նց կարող են հոգևոր արժեքների ձևավորումից խոսել, եթե սկսնակ ես, Ա-ն ու Բ-ն չգիտես արվեստի մեջ: Ես ուզում էի դրսի իմ փորձը կիսել նրանց հետ և, բնականաբար, մերը' հայկականը զարգացնել, ուզում եմ մարզել նրանց, քանի որ մեր արվեստում առաջին տեղում ֆիզիկական մարզումն է, մարմնի գերագույն հնարավորությունները զարգացնելը, իսկ իրենք չեն ուզում ոչինչ անել: Չեմ ուզում սա վերագրել ազգային մենթալիտետին, բայց վերջին 20 տարիների ընթացքում մեր ազգը մի տեսակ կոտրվել է, մենք կորցրել ենք նպատակը' ո՞ւր ենք գնում, ինչի՞ համար:  

-Միտում տեսնո՞ւմ եք, որ նրանք, ովքեր դրսում փորձ ունեն, դրսում են աշխատել կամ ապրել, այստեղ չեն ընդունվում:

-Ես դրսից չեմ, ես 25 տարի գլխավոր պարող եմ եղել այստեղ, բայց, այո, մեծ փորձ հենց դրսում եմ ստացել: Չեմ հասկանում' դրսից եկածի պարագան է, թե' չհնազանդվելու: Հիմա շատ է փոխվել ամեն ինչ, մեր և հաջորդ սերնդի կապը մի տեսակ կտրվել է, և հետո' սովորել են փափուկ կյանքին, «դե, լավ, կանենք, էլի» վիճակն է: Իսկ ես, բացի դրսում ստացած գիտելիքներից, նաև սեփական փորձս եմ նրանց հետ կիսել, փորձել եմ տեղի բալետը միացնել դրսի բալետին, քանի որ բալետը մի ընտանիք է: Այո, բավականին բաներ արել ենք, հաջողություններ ունեցել ենք, և հիմա չեմ ուզում` կանգնենք: Ինձ ցավ է պատճառում այն, որ մենք պոտենցիալ ունենք, բայց չենք կարողանում դա օգտագործել: Եթե տեսնենք' չկա, կարելի էր միջակության մեջ լողալ, բայց ունենալ հզոր պոտենցիալ և չկարողանալ դա ճիշտ չկիրառել' դա ինձ սպանում է:

-Պարո'ն Խառատյան, համաձա՞յն եք, որ այս ամենը միայն մշակութային ոլորտում չէ, հասարակությունն էլ է «խառը»:

-Այո, մեր մենթալիտետից է գալիս, սովետական ոգին դեռ մնում է մեզ մոտ: Իմաստ, կոնկրետ ուղղվածություն չկա, եթե փողոցում նայես' մարդիկ ոնց են քայլում, ավտոմեքենաները ոնց են երթևեկում, կզարմանաս' չկա մի ուղղություն, իրար չեն զիջում, բոլորը ջղային են, հարգանք չկա: Իսկ սա, այո, արտացոլվում է բոլոր բնագավառներում' քաղաքական, մշակութային: Անհանդուրժելի ենք դարձել, հասկանում եմ, որ ժամանակ է պետք, բայց մենք չունենք այդ ժամանակը, աշխարհն այնքան արագ է առաջ շարժվում, որ եթե մենք մի քիչ էլ կանգ առնենք, հետ ենք մնալու, առանց այն էլ մենք հետ ենք մնում աշխարհի վազքից:  Լավ, բա մեր երկիրը ե՞րբ պետք է կառուցվի:

-Արդեն մեկ շաբաթ է' թատրոն չեք գնում: Ի՞նչ եք մտադիր անել:

-Մեկ շաբաթ է' չեմ գնում, սպասում եմ մինչև մեր նոր տնօրենը գա, նոր միայն գնամ, խոսեմ: Ախր, գնամ, ի՞նչ անեմ այդ մթնոլորտում: Այդ ստորագրահավաքները...  Դա քայլ անելու հին ու ծեծված ձև է: Կարծում եմ' մեր նոր տնօրենը հստակ, միգուցե մի քիչ չոր կարգ ու կանոն պետք է հաստատի: Պետք է ուղղակի ասել' սա է քո աշխատանքը, քո մարմինը պետք է ենթարկես քո գործին, որի համար, ի դեպ, մենք քեզ վճարում ենք: Ճիշտ կլիներ մշակվեր կոնկրետ ուղղվածություն' ի՞նչ ենք ուզում ասել, և մեր տեղը, նշանակությունն ինչո՞ւմն է կայանում: Որ հեռվից եմ նայում' հասկանում եմ, որ մենք ժամանակ ենք կորցնում, այն էլ ինչի՞ համար, որ հարմար ապրենք, բայց հարմարվելն ու բարեկեցությունը տարբեր բաներ են: Մեր հարևան երկրները չեղած տեղից են փորձում ներկայանալի դառնալ, իսկ մենք, ունենալով պոտենցիալ, չենք կարողանում դա կիրառել:

Կարինե Հարությունյան