ԱՄՆ Կոնգրեսում հայկական լոբբին շահեկան դիրքերում է՝ շնորհիվ Հայ դատի Ամերիկայի հանձնախմբի և Հայ դատի գրասենյակների․ Գևորգ Ղուկասյան

ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի անդամ Ֆրենկ Փալոնեն հայտնել է, որ Պետքարտուղարությունից ստացել է պատասխան, որը, ըստ նրա, քայլ է ճիշտ ուղղությամբ։ Նշենք, որ այն վերաբերվում է Արցախի հայերի վերադարձի իրավունքին։  

Թեմայի շուրջ Yerkir.am-ը զրուցել է ՀՅԴ Հայ դատի Կենտրոնական գրասենյակի հատուկ ծրագրերի պատասխանատու Գևորգ Ղուկասյանի հետ՝ հետաքրքրվելով, թե՝ ի՞նչ քայլեր են նախորդել դրան, և, հատկապես,  ՀՅԴ Հայ դատի Ամերիկայի հանձնախումբն ի՞նչ դեր է ունեցել այս հարցում, քանի որ, փաստացի, կա առաջընթաց։

- Այս առաջընթացը, իհարկե, երկարատև աշխատանքի արդյունք է, բայց դա ինքնին նոր, ավելի երկար, ավելի բարդ աշխատանքի համար ճանապարհ է բացում, բայց,  այդ աշխատանքը պիտի իրականացվի հանուն հայկական շահերի պաշտպանության։

Այն, ինչ մենք գիտենք հետևյալն է, որ Կոնգրեսի հայկական հարցերով հանձնախմբի համանախագահ Ֆրենկ Փալոնեն պատասխան գրություն է ստացել Պետքարտուղարությունից, որտեղ, ինչպես ձևակերպել է կոնգրեսականը,  խոսվում է ճիշտ ուղղությամբ Վաշինգտոնի քայլերի մասին, իսկ այդ ուղղությունները վերաբերում են Արցախյան հիմնախնդրին, ուղղակիորեն առնչվող վերադարձի իրավունքին, հայկական մշակութային ժառանգության պաշտպանությանն ու ռազմագերիների վերադարձին, այլ մանրամասներ չեն նշվում։  Ենթադրում եմ, որ այդ փաստաթուղթն ավելի տարողունակ է, բայց դեռևս չի հրապարակվում բովանդակությունը։

Դրան, իհարկե, նախորդել են հսկայական լոբբիստական աշխատանք, տասնյակ  հազարավոր մեր հայրենակիցների ներգրավմամբ ԱՄՆ օրենսդիրների վրա համայնքային ճնշման ապահովում, գործադիր իշխանության վրա համայնքային ճնշման ապահովում, Կոնգրեսում բազմաթիվ, այսպես ասած, հայկական շահերի պաշտպանության օրերի կազմակերպում։ Նաև Կոնգրեսի ավելի քան 400 գրասենյակներում Հայ դատի համակարգի ներկայացուցիչները, որոնք հավաքվել էին Վաշինգտոնում ԱՄՆ-ի տարբեր կողմերից, իրականացնում էին լոբբիստական աշխատանքներ։ Բնականաբար այս բոլոր խնդիրները Հայ դատի Ամերիկայի հանձնախմբի քաղաքական առաջնահերթությունների շրջանակում են արդեն տարիներ շարունակ, և  հանձնախումբն ակտիվորեն գնում է այդ ուղղությամբ։
 

 -Իսկ առհասարակ Հայ դատի ԱՄՆ հանձնախումբը հեշտությա՞մբ է աշխատում Թրամփի վարչակազմի հետ։

-Թրամփի վարչակազմի հետ աշխատելու մասով կան դժվարություններ, բայց Ամերիկայում հայկական շահերի պաշտպանությունը միայն Թրամփի վարչակազմի աշխատանքների շրջանակում չէ, Կոնգրեսի հետ աշխատանքն էլ բազմակողմ է։ 

Ինչ վերաբերում է բուն Թրամփի աշխատակազմին, ապա այնտեղ կան մարդիկ, որոնք չափազանց լավ են տիրապետում հայկական հարցերին։ Նախ կցանկանամ առանձնացնել պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոյին, որովհետև Մարկո Ռուբիոն այն միակ Հանրապետականն էր ԱՄՆ սենատում, որ 2023 թվականին համահեղինակեց S 3000 բանաձևը, որով առաջարկում էր ԱՄՆ նախագահից վերցնել` 907-րդ բանաձևը չեղարկելու նախագահական իրավասությունը։ Նա միշտ ու հանդես է եկել հայկական շահերի պաշտպանության դիրքերից, վայելել է Հայ դատի Ամերիկայի հանձնախմբի վստահությունը և շատ լավ է տիրապետում հայկական հարցերին։

Երկրորդը՝ հետախուզության պետ Թուլսի Գաբբարդն է, ով 2017 թվականին նույնիսկ Արցախում էր, կրկին շատ լավ է տիրապետում հայկական հարցերին, նաև՝ առողջապահության դեպարտամենտի ղեկավար Ռոբերտ Քենեդի կրտսերը, այս մարդիկ բավական լավ են տիրապետում հայկական հարցերին, բայց դա չի նշանակում, որ նրանց ներկայությունը Թրամփի վարչակազմում ինքնին լուծում է բոլոր խնդիրները, հատկապես, երբ թուրքական և ադրբեջանական լոբբին բավական ակտիվ է աշխատում։

Ամեն դեպքում, Կոնգրեսում ադրբեջանա-թուրքական լոբբին չի հաջողվում էական առավելություն ստանալ, հայկական լոբբին ավելի շահեկան դիրքերում է, որովհետև այն հիմնված է ամերիկահայության, ԱՄՆ օրինավոր քաղաքացիների վրա, իսկ Թուրքիան և Ադրբեջանը հիմնականում օգտվում են վարձու լոբբիստական կառույցների աշխատանքներից։ Մեծ հաշվով, լոբբինգի լեգիտիմությունն էականորեն ճնշվում է, երբ իրականացվում է ոչ թե համայնքի, այդ երկրի քաղաքացիների միջոցով, այլ՝ հատուկ լոգիստական կազմակերպությունների, վարձու կազմակերպությունների միջոցով։

-Պարոն Ղուկասյան, երկու օր առաջ քաղաքագիտական շրջանակները, վկայակոչելով Թրամփի հատուկ ներկայացուցիչ Սթիվ Վիտկոֆի հայտարարությունը, ահազանգում էին, որ Թուրքիայում ԱՄՆ դեսպանի հետ շատ ակտիվ աշխատում են թուրքական հետախուզության նախկին ու ներկա ղեկավարները, նույնիսկ հայ-ադրբեջանական «խաղաղության» գործընթացի վերաբերյալ խորհրդատվություն են տրամադրում՝ այդ կերպ նպաստելով Թրամփի պրոադրբեջանական դիրքորոշմանը։ Նման պայմաններւմ, երբ գործի են լծվել թուրքական հետախուզության նախկին ու ներկա ղեկավարները, արդյո՞ք սա լրացուցիչ դժվարություններ չի առաջացնում Հայ դատի Ամերիայի հանձնախմբի, կամ, առհասարակ, ՀՅԴ Հայ դատի գրասենյակների համար։

-Որքան էլ Թուրքիայում ԱՄՆ դեսպան Թոմ Բարաքը զբաղեցնում է այդ պաշտոնը, բայց նա այն առանցքային գործիչը չէ, որ կարող է նշանակալի դեր ունենալ ամերիկա-թուրքական հարաբերություններում։ Թեև թուրքական, ամերիկյան որոշ շրջանակների թեկուզ լատենտ հարաբերությունները, բնականաբար, որոշակի  խնդիրներ ստեղծում են Հայ դատի Ամերիկայի հանձնախմբի համար, բայց այդ խնդիրները հաճախ հաջողությամբ նաև լուծվում են։

Մի դեպք հիշեցնեմ․ երբ Փենսիլվանիայում սենատոր էր ուզում ընտրվեր թուրքական բանակի կապիտան, Թուրքիայի Հանրապետության քաղաքացիությունը պահած Էրդողանի մտերիմ բժիշկ Մեհմեթ Օզը, Հայ դատի Ամերիկայի հանձնախմբի հետևողական աշխատանքի արդյունքում դա ձախողվեց։

-Պարոն Ղուկասյան, Հայ դատի ԱՄՆ հանձնախմբին, և ընդհանրապես Հայ դատի գրասենյակներին միշտ հաջողվել է արդյունավետ հակազդել ադրբեջանական և թուրքական լոբբինգին։ Նկատի առնելով, որ Հայաստանի օրվա իշխանությունը մեծ ձգտում ունի բարեկամանալու թշնամի երկրների հետ, սա որքանո՞վ է դժվարացնում է Հայ դատի գրասենյակների աշխատանքը։

-Իհարկե որոշակիորեն ազդում են Հայ դատի համակարգի աշխատանքների վրա, բայց ընկճել էդ աշխատանքները, փոխել էդ աշխատանքների քաղաքական առաջնահերթությունները, բնականաբար, հնարավոր չէ։

-ԱՄՆ կոնգրեսում նաև «Ադրբեջանի պատժամիջոցների վերանայման մասին» օրինագիծ է ներկայացվել, դեռ սեպտեմբերի 18-ին այս մասին հայտարարություն արվեց։ Ի՞նչ ընթացքի մեջ է օրինագիծը, ի՞նչ կարելի է սպասել դրանից, հատկապես, որ այն պարտավորեցնում է Թրամփին 180 օրվա ընթացքում որոշել՝ արդյո՞ք ավելի քան 50 ադրբեջանցի պաշտոնյաներ համապատասխանում են «Գլոբալ Մագնիցսկու» օրենքի կամ պետդեպարտամենտի ֆինանսավորման մասին օրենքի 7031(c) հոդվածի պատժամիջոցների չափանիշներին։

-ԱՄՆ Կոնգրեսում պարբերաբար ներկայացվում են օրինագծեր, որոնց նպատակն է պատերազմական հանցագործությունների մեջ ներառված ադրբեջանցի պաշտոնյաների նկատմամբ գործադրել պատժամիջոցներ։ Սա կարևոր է, քանի որ հետագայում  հիմք կհանդիսանա արդեն Ադրբեջանի նկատմամբ պատժամիջոցներ կիրառելու համար։ Մի քանի ուղղությամբ է աշխատանք իրականացվում։ Ամերիկայի հանձնախումբն իր հերթին, Վաշինգտոնում Հայ դատի համակարգում գործող հայկական իրավական կենտրոնը մյուս կողմից իրավական ճանապարհներով հետապնդում են այս հարցի լուծումը։

Նախորդ տարի իրավական կենտրոնը համապատասխան թղթածրար է ներկայացրել կոնկրետ պատերազմական հանցագործությունների փաստերով, հանցագործների նույնականացմամբ Պետդեպարտամենտ, սակայն Պետդեպարտամենտը պարտավոր է քննության առնել, երբ կա Կոնգրեսի համապատասխան որոշում՝ բանաձև։ Դրա համար է կարևոր, որ Հայ դատի Ամերիկայի հանձնախումբն անընդհատ փորձում է ստանալ Կոնգրեսի այդ քաղաքական մեսիջը, ինչն արդեն Պետդեպարտամենտին կպարտավորեցնի ուսումնասիրելու թղթածրարները, ինչի արդյունքում ադրբեջանցիների նկատմամբ կկիրառվեն «Գլոբալ Մագնիցսկու» ակտով նախտեսված պատժամիջոցները։

Հերմինե Զեյնալյան