Չինաստանի եւ Եվրոպայի միջեւ. Բաքվի նավահանգիստը՝ որպես Միջին միջանցքի առանցքային տարր

«Տրանսպորտի եւ հաղորդակցության ոլորտում ձեռքբերումները, նորակառույց երկաթուղիներն ու նավահանգիստները սիներգետիկ էֆեկտ ստեղծեցին ինչպես Ադրբեջանում, այնպես էլ Վրաստանում եւ, փաստորեն, դարձան Միջին միջանցքի անբաժանելի մասը», – ապրիլի կեսերին արձանագրեց Ալիեւը Վրաստանի նախագահ Միխայիլ Կավելաշվիլիի հետ բանակցությունների արդյունքում: Ավելի վաղ՝ 2024ի դեկտեմբերին, ալիեւը կարգադրել էր 12 միլիոն դոլար հատկացնել Բաքվի նավահանգստի ընդլայնման երկրորդ փուլի համար, որն ուղղված է դրա տարեկան բեռնունակությունը 15-ից 25 միլիոն տոննայի հասցնելուն։ Վերջին տարիների աշխարհաքաղաքական ցնցումները մեծ ուշադրություն են դարձրել Միջին միջանցքին (նույն ինքը՝ Տրանսկասպյան միջազգային տրանսպորտային երթուղին), որը հայտնի է որպես Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության (ՉԺՀ) եւ Եվրոպայի միջեւ միակ կենսունակ ցամաքային առեւտրային երթուղին՝ շրջանցելով Ռուսաստանը։

Տարածաշրջանային եւ գլոբալ գործընկերների հետ միասին Ադրբեջանը Բաքվի նավահանգիստը վերածում է կայուն տրանսպորտային մայրուղու: 2010-ական թվականներին ադրբեջանի կառավարությունն արդեն իրականացրել է նավահանգստի տեղափոխման եւ զարգացման խոշոր նախագիծ։ Քաղաքի կենտրոնում հնացած նավահանգստային կառույցները փոխարինվել են Ալյաթում գտնվող նոր նավահանգստային համալիրով՝ մայրաքաղաքից մոտ 70 կմ հարավ, ինչը թույլ է տվել ընդլայնել տարածքը: 2018-ի մայիսին ալիեւը բացեց Ալյաթեի նոր նավահանգիստը՝ 400 հեկտար տարածքով։ Զարգացման առաջին փուլում Բաքվի բեռնաշրջանառությունն աճել է տարեկան մինչեւ 15 միլիոն տոննա։ Կառուցվել են նաեւ ժամանակակից լաստանավային տերմինալներ, երկաթուղային գծեր, պահեստային տարածքներ եւ ազտ առեւտրի գոտի՝ այն վերածելով լիարժեք լոգիստիկ կենտրոնի: Նշված ընդլայնման երկրորդ փուլը ուղղված է բարձրացնել նավահանգստի տարեկան հզորությունը մինչեւ 25 միլիոն տոննա բեռ եւ 500,000 TEU՝ այս ապագա զարգացման համար նախագծերի կառավարման եւ ֆինանսական պլանավորման շարունակական ջանքերով: Ընդլայնման ծրագիրը ներառում է նոր բեռնարկղային տերմինալների, լրացուցիչ նավահանգիստների կառուցում եւ երկաթուղային միջմոդալային օբյեկտների բարելավում՝ առեւտրի աճող ծավալները սպասարկելու համար: Լոգիստիկայի «խոչընդոտների» վերացման դեպքում հետագա ընդլայնումը թույլ կտա մինչեւ 2035ը եռապատկել նավահանգստի կոնտեյներային թողունակությունը։

Կասպից ծովի լաստանավային ցանցը կարեւոր դեր է խաղում տարածաշրջանային առեւտրի եւ տարանցման զարգացման գործում. Կասպյան լաստանավերի տարեկան թողունակությունը գնահատվում է մոտ 95,000 երկաթուղային վագոն կամ 4,5 միլիոն տոննա բեռ: Վերջին տվյալների համաձայն՝ Միջին միջանցքի երթուղու վրա գործում են 25 երկաթուղային լաստանավեր, որոնք նախատեսված են երկաթուղային տրանսպորտի եւ 10 ro-Pax նավերի տեղափոխման համար (ուղեւորների լաստանավեր՝ խցիկներով եւ տրանսպորտային միջոցների բեռնման / բեռնաթափման հնարավորությամբ): 2024-ին նավահանգստով անցել է 76,775 TEU, ինչը 73% - ով ավելի է, քան 2023-ին, ինչը վկայում է բեռնափոխադրումների հզորության աճի մասին, որը պայմանավորված է գործառնական արդյունավետության բարձրացմամբ եւ նավահանգստի ենթակառուցվածքների արդիկանացմամբ: Բացի բեռնարկղային փոխադրումներից, աճում են անիվային տրանսպորտային միջոցների, երկաթուղային վագոնների եւ չոր բեռների վերամշակման ծավալները: 2024ին ստացված եւ առաքված անիվային տրանսպորտային միջոցների ընդհանուր թիվը կազմել է 58,169 միավոր՝ 2023ի համեմատ աճելով 7,2% - ով, ինչը ցույց է տալիս հորիզոնական բեռնման / բեռնաթափման (Ro-Ro) տրանսպորտային միջոցների փոխադրման ծառայությունների պահանջարկի աճը, որը կարեւոր նշանաություն ունի ավտոմոբիլային ապրանքների եւ սարքավորումների առեւտուրը հեշտացնելու համար: Միեւնույն ժամանակ, 2024ին մշակված չոր բեռների ծավալը գերազանցել է 1,044,000 տոննան, իսկ մշակված վագոնների քանակը գերազանցել է 37,515 միավորը:

Ակնկալվում է՝ Ադրբեջանում, Ղազախստանում եւ այլ առանցքային տարանցիկ երկրներում նավահանգիստների, երկաթուղային ցանցերի եւ լոգիստիկ կենտրոնների արդիականացման ուղղությամբ ներդրումներն առաջիկա տարիներին էլ ավելի կբարձրացնեն միջանցքի արդյունավետությունն ու թողունակությունը: Համաշխարհային բանկի եւ վերակառուցման եւ զարգացման միջազգային բանկի կանխատեսումներով՝ մինչեւ 2030ը Տրանսկասպյան երթուղով փոխադրվող բեռների ծավալը կարող է աճել մինչեւ 11 միլիոն տոննա, ինչը վկայում է տարածաշրջանային եւ միջմայրցամաքային առեւտրում այդ երթուղու դերի երկարաժամկետ ընդլայնման մասին:

Արեւելքից արեւմուտք առեւտրային հոսքերը պահպանելու ունակությունը մերձկասպյան երկիրը ռազմավարական գործընկեր է դարձնում Եվրամիությունից մինչեւ ՉԺՀ խոշոր խաղացողների համար: Ի թիվս այլ բաների, այդ մասին է վկայում Եվրոպական Միության Global Gateway նախաձեռնությունը՝ Մջին միջանցքի ենթակառուցվածքներում ներդրումներ կատարելու եւ տարանցման ստանդարտների թվայնացման ուղղությամբ: 2024ին չինական China Railway Container Transport Corp. Ltd. (CRTC) միավորվել է Middle Corridor Multimodal LLC – ին, որը համատեղ ձեռնարկություն է, որը ստեղծվել է Ադրբեջանի, Վրաստանի եւ Ղազախստանի կողմից: CRTC-ի համաձայն՝ համատեղ ձեռնարկությանը միացումը «կնպաստի Միջին միջանցքով բեռնափոխադրումների ծավալի ավելացմանը»:

Բաքվի նավահանգստում գործունեության զարգացմանը ՉԺՀ-ի մասնակցությունը վերջին տարիների կայուն միտում է։ Պեկինն արդեն շուրջ 70 միլիոն դոլարի դրամաշնորհներ է տրամադրել Բաքվին եւ մոտ 2 միլիոն դոլարի տեխնիկական սարքավորումներ է տրամադրել: 2018ին ՉԺՀ-ի հիմնական միջազգային ծովային նավհանգիստները, այդ թվում՝ Գուանչժոուում եւ Լյանյունգանում, ինչպես նաեւ անդրազգային նավագնացային կոնգլոմերատ COSCO Shipping-ը համագործակցության համաձայնագրեր են ստորագրել Բաքվի նավահանգստի հետ, որի աշխատակիցները մասնակցել են ՉԺՀ-ի տարբեր քաղաքներում պետության կողմից ֆինանսավորվող վերապատրաստման ծրագրերին՝ ավելի լայն միջպորտային համաձայնագրերի շրջանակներում:

2023 թ-ի ապրիլին Բաքվի նավահանգիստը եւ Ցինդաո նավահանգիստը, որը Չինաստանի խոշորագույն նավահանգիստներից մեկն է, պայմանավորվել են համագործակցել առաջադեմ թվային լուծումների եւ նոր տեխնոլոգիաների ներդրման ոլորտում՝ տեխնոլոգիական աճը խթանելու եւ նավահանգտային գործողությունների արդյունավետությունը, անվտանգությունն ու մրցունակությունը բարձրացնելու համար: Փաստաթուղթը ներառում է նաեւ դրույթներ փոխադարձ այցելությունների եւ փոխանակման ծրագրերի վերաբերյալ՝ գիտելիքների փոխանակմանը նպաստելու համար: Պակաս կարեւոր չէ, որ համաձայնագիրը թույլ է տալիս բեռներ տեղափոխել Ճապոնիայից եւ Հարավային Կորեայից Ցինդաո նավահանգստով Բաքվի նավահանգստով Միջին միջանցքով։

Ռազմավարական ներդրումների, բեռնափոխադրումների աճող ծավալների եւ միջազգային գործընկերության ընդլայնման շնորհիվ Բաքվի նավահանգիստը հիմնովին հավակնում է դառնալ Արեւելքի եւ Արեւմուտքի միջեւ առեւտրի առանցքային կենտրոն։ Քանի որ Միջին միջանցքը գնալով ավելի մեծ նշանակություն է ստանում տարածաշրջանում այլընտրանքային առեւտրային ուղիների զարգացման հետ կապված, Բաքուն շարունակում է ընդլայնել իր տրանսպորտային ենթակառուցվածքը, ինչը նրան դարձնում է կենսական կապող օղակ Եվրասիայում:

 

Ալեքսանդր Գրիգորեւ

Աղբյուրը՝ iarex.ru-ի

Թարգմանությունը՝ Գայանե Մանուկյանի