Ի՞նչը կարող է հանգեցնել Հայաստանի դիրքերի ամրապնդման և տարածաշրջանում ուժերի հավասարակշռության փոփոխության․ «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

infoteka24.ru-ն «Էրդողան vs Քըլըչդարօղլու. ո՞ր թեկնածուն է Հայաստանի համար ցանկալի» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Թուրքիայում ավարտվել է նախագահական ընտրությունների առաջին փուլը։ Թուրքիայի ԿԸՀ-ի տվյալներով, գործող նախագահ Ռեջեփ Էրդողանի օգտին քվեարկել է ընտրողների 49,4 %-ը, իսկ նրա հիմնական մրցակցի՝ Քեմալ Քըլըչդարօղլուի օգտին՝ 45 %-ը: Երրորդ տեղում Սինան Օգանն է՝ ձայների 5,2 %-ով։ Քվեարկության ընթացքում փորձեր են եղել ազդելու ընտրությունների ընթացքի վրա։ Այսպիսով, Էրդողանի կողմնակիցները մեկ ընտրատեղամասում իշխող կուսակցության տարբերանշանով գրիչներ են բաժանել, Գիրեսունում հայտնաբերվել են Էրդողանի օգտին քվեարկված քվեաթերթիկներ, իսկ Էրդողանն ինքը գումար է բաժանել երեխաներին։

Սակայն, ընդհանուր առմամբ, ընտրություններն անցել են առանց լուրջ խախտումների, ինչի մասին հայտարարել են ոչ միայն իշխանությունները, այլ նաև ընդդիմությունը։ Անկախ տարածաշրջանում տիրող իրավիճակից և Թուրքիայի հետ հարաբերություններից, Հայաստանը չի կարող անտեսել հարևան երկրում տեղի ունեցող նման կարևոր իրադարձությունը։ Հայ փորձագետները տարբեր կանխատեսումներ են անում, թե որ թեկնածուի հաղթանակն ավելի լավ կլինի Հայաստանի համար։ Էրդողանի կառավարման տարիները չի կարելի բարենպաստ անվանել Հայաստանի ու Թուրքիայի մյուս հարևանների համար։ Էրդողանը, մեղմ ասած, ազգայնական իմպերիալիստ է, ակնհայտ օսմանյան բարքերով և «Մեծ Թուրանի» քարտեզը, հավանաբար, բարձի տակ ինչ-որ տեղ թաքցրած: Բայց դա Թուրքիայի վրա թանկ է նստում թե՛ քաղաքական, թե՛ տնտեսական տեսակետներից:

Էրդողանի կառավարման ավտորիտար ոճը և նրա ազգայնական հայացքները որոշակի լարվածություն են առաջացնում հարևանների հետ հարաբերություններում (հատկապես Հունաստանի, Կիպրոսի և Հայաստանի): Իսրայելի, Եվրոպայի և Միացյալ Նահանգների դեմ պարբերական հարձակումները նաև սահմանափակում են համագործակցության և գործընկերության զարգացման հնարավորությունները, ներառյալ ՆԱՏՕ-ի բլոկի շրջանակներում: Էրդողանի իշխանությունը ուղեկցվել է նաև տնտեսական որոշ խնդիրներով, որոնցից ամենաակնառուներն են բարձր գնաճը և ֆինանսական շուկաների անկայունությունը։ Փորձագետները Թուրքիայի ազատականացումն ակնկալում են Էրդողանին հակադրվող Քեմալ Քըլըչդարօղլուից։ Դա կարող է հանգեցնել հայ-թուրքական հարաբերությունների լարված կողմերի որոշ թուլացման։ Հնարավոր է՝ որոշակի հեռավորության պահպանում Ադրբեջանից և, որպես հետևանք, Ադրբեջանի միջոցով Հայաստանի վրա ռազմական ճնշման նվազեցում։

Սակայն Հայաստանի համար պետք է գնահատել նաև այդ մերձեցման հնարավոր տնտեսական հետևանքները։ Նմանատիպ իրավիճակ կարող է լինել նաև քրդական և կիպրական դեպքերում։ Քըլըչդարօղլուի հաղթանակը կարող է հանգեցնել նաև Թուրքիայի արտաքին քաղաքականության փոփոխությունների դեպի ավելի արևմտամետ ուղղվածություն։ Դա կարող է նվազեցնել Թուրքիայի ազդեցությունը տարածաշրջանում և փոխել ուժային դինամիկան տարբեր դերակատարների միջև: Ռուսաստանը կարող է կորցնել իր իրավիճակային դաշնակից Թուրքիային, որը կարևոր գործընկեր է եղել բազմաթիվ հարցերում, այդ թվում՝ էներգետիկայի, անվտանգության և տարածաշրջանային հակամարտությունների հարցերում: Թուրքիայի՝ որպես կարևոր գործընկերոջ կորուստը կարող է ստիպել Ռուսաստանին ավելի հստակ և ուժեղ խաղադրույք կատարել Թուրքիայի ամենաանհաշտ հակառակորդի՝ Հայաստանի վրա։ Այդ դեպքում Մոսկվան կարող է ուժեղացնել Հայաստանին աջակցությունը տարբեր ոլորտներում, այդ թվում՝ ռազմական համագործակցության, քաղաքական աջակցության և տնտեսական համագործակցության ոլորտներում։

Դա կարող է հանգեցնել Հայաստանի դիրքերի ամրապնդման և տարածաշրջանում ուժերի հավասարակշռության փոփոխության։ Սակայն հարկ է նշել, որ ընտրություններից հետո քաղաքական զարգացումների վերաբերյալ ակնկալիքներն ու ենթադրությունները կարող են ենթարկվել փոփոխությունների, ինչպես նաև լինեն անկանխատեսելի գործոններ։ Իրական հետևանքները կախված կլինեն հնարավոր հաղթանակից հետո Քըլըչդարօղլուի գործողություններից։ Նա չի կարող լիովին անկախ քաղաքականություն վարել, քանի որ խորհրդարանը մնացել է Էրդողանի դաշինքի ձեռքին (600-ից 321 մանդատ)։ Նույնքան կարևոր է նաև այլ երկրների արձագանքը Թուրքիայի նոր քաղաքականությանը։ Իսկ ընդհանրապես, անկախ նրանից, թե ով կլինի Թուրքիայի նախագահը, այդ երկրի քաղաքականությունը հայերի և Հայաստանի նկատմամբ ռազմավարական լուրջ փոփոխությունների չեն ենթարկվի։

Ճնշման մեթոդներն ու գործիքները կարող են փոխվել, բայց Թուրքիայի քաղաքականությունն ինքը դեռ միտված է լինելու չեզոքացնել այն սպառնալիքը, որը նա տեսնում է Հայաստան պետության գոյության մեջ։ Մի երկրում, որտեղ քաղաքական հակառակորդի հայկական արմատները կարող են նրա դեմ կոմպրոմատ դառնալ, այլ կերպ լինել չի կարող։ Ինչ վերաբերում է Հայաստանի համար միանշանակ բարենպաստ սցենարին, ապա այն պարզապես գոյություն չունի, քանի որ չկա Թուրքիայի հետ հնարավոր հարաբերությունների հաստատման հստակ ձևակերպում և ռազմավարություն։ Այսինքն, հստակ հայտնի չէ, թե ինչ են ուզում հայերն այդ հարաբերություններից։ Եթե նրանք ապավինում են ռեակցիոնիզմին, այսինքն՝ ելնում են «ակն ընդ ական» տրամաբանությունից, ապա ամենաբարենպաստ զարգացումը, անշուշտ, լինելու է Թուրքիայում ժամանակավոր անկայունությունը, անկարգությունները, ընտրությունների ֆոնին բախումները, արդյունքում երկրի թուլացումը։ Այդ ուղղությամբ իրավիճակի զարգացման հավանականությունն ավելի պարզ կդառնա մոտ ժամանակները, քանի որ մոտենում է երկրորդ փուլի քվեարկության օրը։

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում