Արագածոտնի մարզի Արագած գյուղի Կենաց խաչ մատուռը

Արագածոտնի մարզի խոշոր բնակավայրերից է Ապարան քաղաքից 10 կմ հարավ գտնվող Արագած գյուղը: Գյուղի շրջակայքում պահպանվել են մ.թ.ա. 2-րդ և 1-ին հազարամյակների ամրոց-պահակակետերի, վաղ և ուշ միջնադարյան բնակավայրերի ավերակներ։

16-րդ դարի վերջին և 17-րդ դարի սկզբում պարսից շահ Աբաս Առաջինի կազմակերպած բռնագաղթի արդունքում գյուղն ամբողջությամբ  ամայացել է և վերստին բնակեցվել 19-րդ դարի երկրորդ քառորդին: Այստեղ է եկել բնակվելու հիմնականում Մանազկերտի, Ալաշկերտի և Մուշի հայ բնակչությունը:

Արագածը նաև հայտնի է իր բազմաթիվ մեծ ու փոքր մատուռներով: Դրանցից մեկն է Կենաց խաչ մատուռը: Այն 1940-ականների վերջին կառուցել են  Պողսեի գերդաստանի անդամները:

Ըստ ավանդույթի՝ ժամանակին մի այծ է եկել մատուռի տարածք, գլուխը դրել գետնին և այդտեղ մնացել բավականին երկար ժամանակ։ Հետագայում, երբ բացվել է տարածքի հողաշերտը, այնտեղից հանվել է երկու խաչքար, որից հետո կառուցվել է Կենաց խաչ մատուռը․ խաչքարերից մեկը պահվում հենց պատերից մեկի շարվածքում, մյուսը դրված է մատուռի կենտրոնում:

Մհեր Համբարձումյան