Թրամփի «դարի գործարքը» ձախողվում է. Սուրբ հողերը դեռ երկար ժամանակ չեն տեսնի խաղաղություն

Արդեն 70 տարուց ավելի Մերձավոր Արևելքում ամենաթեժ կետերից մեկը շարունակում է մնալ Իսրայելի և Պաղեստինի միջև հակամարտությունը: Դարեր ի վեր Պաղեստինն ու Սուրբ հողը գտնվել են իրար հաջորդող պատերազմների թատերաբեմում: Այժմ այդ տարածքը վերածվել է արաբների և հրեաների կռվախնձորի, իսկ այդ հակամարտությունը սկսվել է 1940-ական թվականներին: ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը երեկ հրապարակեց իր «դարի գործարքը», որն իրենից ենթադրում է հակամարտության լուծման ամերիկյան (նաև հրեական) տեսլականը: Սակայն այս գործարքն արդեն հասցրել է արժանանալ լայն քննադատությունների, իսկ Պաղեստինի ղեկավար Մահմուդ Աբասը հայտարարել է, որ Պաղեստինը չի վաճառվում, իսկ գործարքը կուղարկվի պատմության աղբանոց: Փաստաթղթի վերաբերյալ աշխատանքները կատարվել են առանց Պաղեստինի մասնակցության:

Ըստ Թրամփի ծրագրի, որը կազմել է նրա փեսա և խորհրդական Ջարեդ Քուշները, Պաղեստինը պետք է միջանքներով կապվի Հորդանանի հետ: Պաղեստինյան Արևմտյան ափը Հորդանանից անջատվում է իսրայելական տարածքով: Բացի դրանից Գազայի հատվածը զգալիորեն ընդարձակվելու է. նրան են միանալու երկու խոշոր շրջան Եգիպտոսի սահմանին: Իսկ Գոլանի բարձրունքները ճանաչվում են Իսրայելի անքակտելի մաս, Երուսաղեմը դառնում է Իսրայելի մայրաքաղաք, Արևելյան Երուսաղեմն էլ Պաղեստինի մայրաքաղաք: Թե ինչպես կարող է սուրբ քաղաքի արևելյան հատվածը ճանաչվել արաբական պետության մայրաքաղաք, եթե դրա վրա ճանաչվում է Իսրայելի գերիշխանությունը՝ դժվար է ասել և հենց այս կետի անորոշությունը լայն արձագանքներ է գտել:

«Ես միշտ կկանգնեմ Իսրայել պետության և հրեա ժողովրդի կողքին: Ես աջակցում են նրանց անվտանգությանը և իրավունքին՝ ապրել իրենց պատմական հայրենիքում. խաղաղության ժամանակն է» , - իր թվիթերյան էջում գրել էր Թրամփը և քարտեզ հրապարակել, որում նշվում է «ապագա սահմանները»:

Ծրագրի հիմնական դրույթները հետևյալն են.

1. Նախատեսվում է երկու պետությունների ստեղծում՝ հրեական և պաղեստինյան: Երուսաղեմը դառնում է Իսրայելի մայրաքաղաքը (Թրամփի այս հայտարարությունը ուղեկցվեց հանդիպման մասնակիցների ծափահարություններով): Հետո ԱՄՆ նախագահը հայտարարեց, որ պաղեստինյան մայրքաղաքը լինելու է Արևելյան Երուսաղեմը: Սպիտակ տան հայտարարության մեջ նշվում է, որ Իսրայելը բավական լավ է կարողանում ղեկավարել քաղաքը, սակայն պաղեստինցիները կարող են համարել դրա արևելյան հատվածն իրենց մայրաքաղաք:
2. Տաճարի լեռան վրա կպահպանվի ստատուս քվոն:
3. Իսրայելը կիշխի Հորդանանյան հովտի, Հուդեայի և Սամարիայի շրջանի վրա:
4. Պաղեստինը կկրկնապատկի իր տարածքները, կկառուցվեն տարածքներն իրար կապող ճանապարհներ և կամուրջներ:
5. ՀԱՄԱՍ խմբավորումը պետք է զինաթափվի, իսկ Գազայի հատվածը ապառազմականացվի:
6. Պաղեստինը կունենա հնարավորություն՝ օգտվել 50 մլրդ ներդրումից:

Նաև նշվում է, որ այն պաղեստինցիները, որոնք կմնան Իսրայելի  և այն իսրայելցիները՝ Պաղեստինի տարածքում, ստիպված չեն լինի վերաբնակեցվել:

Այս ծրագիրը բավական բացասական արձագանքներ գտավ ամբող աշխարհում: Փաստացի Պաղեստինը կզրկվի բանակից: Amnesty International միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունը նշում է, որ տարածքների փոխանակությունը ենթադրում է իրենից պաղեստինյան տարածքների հետագա անեքսիա: «Իսրայելն իր կեսդարյա բռնազավթման ընթացքում պաղեստինցիներին ենթարկել է խտրականության՝ նրանց չտրամադրելով իրավունքներ և իրենց իրավունքների ոտնահարման ժամանակ պաշտպանության իրավունք: Գործարքը կնշանակի այդ քաղաքականության շարունակություն», - հայտարարել է կազմակերպության Մերձավոր Արևելքի և Հյուսիսային Աֆրիկայի ծրագրերի ղեկավար Ֆիլիպ Լյութերը:

Արաբական մի շարք պետություններ, Թուրքիան և այլք քննադատել են այս փաստաթուղթը, Չինաստանն ու Ռուսաստանը կոչ արել հարգել կողմերի՝ հատկապես պաղեստինցիների իրավունքները:

Թրամփը իր ազդեցությունն է փորձում մեծացնել Իսրայելում, իսկ Նեթանյահուն սրանով փորձում է լուծել մի շարք ներքաղաքական խնդիրներ՝ մոտալուտ ընտրությունների ֆոնին:

Երեկվանից արդեն պաղեստինցիները դուրս են եկել փողոց՝ իրենց բողոքն արտահայտելով փաստաթղթի դրույթներին: Մահմուդ Աբասի, երկրի բնակչության և միջազգային արձագանքը թույլ են տալիս ենթադրել, որ տասնայմակներ ձգվող հակամարտությունը կշարունակվի, իսկ այդքան սպասված «դարի գործարքն», ինչպես ասում էր Աբասը, կհայտնվի պատմության աղբանոցում:

Իսկ ներքևում բերված քարտեզը ցույց է տալիս, թե տասնամյակներ շարունակ ինչպես է Իսրայելը անեքսիայի ենթարկել Պաղեստինի հողերը:

Արգամ Եղիազարյան