Դուք չեք կարող երևակայել, թե որքան ազատ է մամուլը Հայաստանում. Վահագն Գարագաշյան

Կանադայի և Հայաստանի մամուլների, քաղաքակրթության տարբերության, սփյուռքահայ գործարարների` Հայաստանում ներդրումներ կատարելու հապաղման և այլ թեմաների մասին Yerkir.am-ը զրուցել է Կանադայի «Հորիզոն» շաբաթաթերթի գլխավոր խմբագիր, գրող Վահագն Գարագաշյանի հետ:

- Ո՞րն է հայի գոյապայքարը, նպատակը` լինի սփյուռքահայ, թե` Հայաստանում ապրող:

- Այսօր Գեղարքունիքի հայն իր յուրահատուկ մտածելակերպն ունի, Երևանի հայը` իր: Մենք` սփյուռքահայերս, այսպես ասած, հարմարեցվել ենք այն երկրների մշակույթին, բարքերին, որտեղ ապրում ենք: Ինչ վերաբերում է հայության ընդհանուր նպատակակետին, ես կարծում եմ, որ այդ նպատակակետը արտասահմանի հայի և Հայաստանի հայի համար մեկն է` պաշտպանել, պահպանել այս հայրենիքը, որ հետագայում մեր հեռակա տեսլականը հնարավոր լինի իրականություն դարձնել: Այն է` ամբողջական դարձնենք մեր հայրենիքը իր բոլոր պատմական, իրավական սահմանների մեջ: Դա է բոլոր հայերի նպատակը:

- Դուք դաշնակցական եք, սփյուռքահայ դաշնակցական: Տարբերություն կա՞ Հայաստանում ապրող դաշնակցականի և Սփյուռքում ապրող դաշնակցականի միջև: Հայաստանում ասում են` «դրսի դաշնակցականները» չեն ընդունում Հայաստանի դաշնակցականներին:

- Ես դա  որպես բամբասանք կարող եմ որակել: Հայաստանի մեջ այսօրվա դրությամբ երկու հարյուրից ավելի լրատվամիջոց կա, երկու հարյուր տարբեր համացանցային լրատվամիջոց կա, այդ լրատվամիջոցների թվում կան լուրջ լրատվամիջոցներ, որոնք լուրջ լուրեր են հաղորդում, և կարող եմ հաստատել, որ կան ոչ շատ լուրջ լրատվամիջոցներ, որոնք նման  տեղեկություններ են տարածում: Ես վստահեցնում եմ, որ Դաշնակցության մեջ չկա նման բան: Դաշնակցությունը մեկ կազմակերպություն է, բոլոր դաշնակցականները հավատում են մեկ գաղափարախոսության և հետևում են այդ գաղափարախոսությանը: Չկա Հայաստանի դաշնակցական և չկա արտասահմանի դաշնակցական: Դաշնակցությունը մեկ կազմակերպություն է, մեկ կուսակցություն է:

- Պարո'ն Գարագաշյան, խոսեցիք մամուլի մասին, տարբերություն կա՞  Հայաստանի և Կանադայի ԶԼՄ-ների միջև, կցանկանայի`համեմատական տանեիք, Դուք Կանադայում շաբաթաթերթի խմբագիր եք:

- Նախ ասեմ` միջազգային չափանիշներով Հայաստանի լրատվադաշտը բացարձակ ազատ է: Դուք չեք կարող երևակայել, թե որքան ազատ է մամուլը Հայաստանում, այսքան ազատ ձևով քննադատում են ղեկավարությանը, իշխանությանը: Այսքան ազատությո՞ւն: Շատ ազատ է մամուլը: Իսկ ի՞նչն է տարբերությունը արևմտյան մամուլի և այստեղի  մամուլի միջև, ես այդ մեկը բացատրեմ հետևյալ ձևով՝ այստեղ մամուլը շատ կողմնորոշված է: Հստակ կողմնորոշումներ ունի. եթե ընդդիմության մամուլն է, ուրեմն ընդդիմության քարոզչությունն է կատարում: Արևմուտքում ընդունված օրենքն այն է, որ լրատվության պարագայում պետք է չափակշռես երկու կողմի լուրերը, երկու կողմը պետք է ներկայացնես, չես կարող միայն մի կողմի քարոզչությունը կատարել:  

- Ի՞նչ դերակատարություն ունի «Հորիզոն» շաբաթաթերթը: Ապրիլյան պատերազմի իրադարձությունները եռալեզու թարգմանված ներկայացվել են Կանադայում:

- «Հորիզոն»-ը 37 տարվա շաբաթաթերթ է, ՀՅ Դաշնակցության պաշտոնաթերթն է և հրատարակվում է երեք լեզուներով՝ հայերեն, անգլերեն, ֆրանսերեն: Ունենք մեր կայքէջը, անդամ ենք Կանադայի համայնքային մամլո խորհրդի: Մենք ոչ միայն լրատվամիջոց ենք, այլև լոբբիստական աշխատանք ենք իրականացնում: Ներկայացնում ենք Արցախում կատարվող իրադարձությունները: Քառօրյայի ընթացքում ավելի շատ շեշտը դրեցինք առաջնագծում կանգնած հայ զինվորի բարոյական բարձր կորովի, նահատակ զինվորների պատմության, նրանց ընտանիքների պատմությունների վրա: Այսինքն` մեր թերթի միջոցով  կամուրջ ենք հանդիսացել, որպեսզի Արցախի մեր մարտնչող ժողովրդի պատմությանը Կանադայի մեր ընթերցողները ծանոթանան: Ճիշտ է, տպագիր թերթը միայն հայերն են կարդում, բայց քանի որ հիմա ունենք կայքէջ, մեր թերթը կարդում են նաև Հայաստանում, Եվրոպայում, Մերձավոր Արևելքում, Անկարայում, Ստամբուլում, նույնիսկ` Բաքվում:

- Այս անգամ Ձեր այցի նպատակը «Ավրորա» մրցանակաբաշխությունն էր: Մեզ մոտ նույնիսկ «Ավրորա»-ն են քննադատում:  Նշվում է` այդ գումարները կարող են տրամադրել այստեղի անապահով ընտանիքներին:

- Այո, ես հատուկ հրավիրված էի` «Ավրորա» մրցանակաբաշխությանը ներկա գտնվելու: Սա յուրահատուկ հանդիսություն է: Միջազգային միակ մրցականաբաշխությունն է, ուր գնահատվում են մարդասիրական գործունեություն իրականացնող անհատներ, և սա տեղի է ունենում Հայաստանում:  Այնպես չէ, որ նրանք երբեք չեն օգնել գյումրեցուն կամ մյուսներին: Այս մեկը լրիվ տարբեր է: Ուղղակի զուգահեռներ չտանենք և չնույնացնենք ուրիշ հարցի հետ: Երբ հարցը միջազգային բեմի վրա ես բերում ու Հայաստանում տեղադրում, դա արդեն քաղաքական շահ է քեզ համար: Սրա դիմաց դու քաղաքական վարկանիշ ես արձանագրում, որովհետև ոչ մի երկիր նման մարդասիրական, բարեսիրական բնագավառի մրցանակաբաշխություն չունի: Դա է կարևորը:

- Արտագաղթի տեմպերն ու չափերը մտահոգո՞ւմ են սփյուռքահայերին:

- Նախ` արտագաղթ երևույթը վերջին տարիներին շատ վտանգավոր չափանիշների է հասել, սա լուրջ մտահոգություն է: Երկրի զարգացման գլխավոր հենարանը նոր սերունդն է, երբ այդ նոր սերունդը չես կարողանում պահել հայրենիքիդ մեջ, ուրեմն ինչ-որ տեղ սխալ, թերի բան է պատահել: Առաջին հերթին պետք է կատարվի ախտորոշում: Իսկ ախտորոշումը մեկն է` եթե այսքան տարի արտագաղթ է տեղի ունենում, ուրեմն պետությունն իր թերությունն ունի: Բայց նաև մենք` սփյուռքահայերս, այստեղ մեր առաքելությունը պետք է ունենանք, որպեսզի սանձահարենք այս արտագաղթը: Յուրաքանչյուր սփյուռքահայ գործարար, ով հնարավորություն ունի իր գործարարությունը ծավալելու հայրենիքի, Արցախի մեջ, կարծում եմ, այդպիսի ներդրումներով այս արտագաղթի առաջը կառնի:

- Ո՞րն է պատճառը, որ շատ չեն այն սփյուռքահայ գործարարները, ովքեր ցանկանում են այստեղ գործունեություն ծավալել:  

- Հստակ ասեմ, որ նախ` ՀՀՇ-ական  իշխանություններն են մեղավոր, նրանց օրոք Հայաստանում սկսվեց երկրի թալանը: Երբ առաջին սփյուռքահայերը եկան և մեծ նվիրումով ցանկացան կապ հաստատել հայրենիքի հետ, բայց ամեն կողմից թալանվեցին, այդ ժամանակվանից է այդ վստահությունը խախտված և դժվար է վերականգնել: Պատճառը ես տեսնում եմ այդ օրերի մեջ, որովհետև վայրագ թալան էր` ժողովրդի թալան էր, հայրենիքի ռեսուրսների թալան էր, նաև Սփյուռքի վայրագ թալան էր: Միլիոնավոր դոլարների ներդրումներ են եղել, հանգանակություններ են կատարվել, ո՞ւր են, թալանված են: Ահավասիկ, այստեղից խախտվեց վստահությունը, որն  արդեն իսկ որոշ չափով վերականգնված է: Թե չէ վերջին 10 տարիներին այսքան գործարար ներդրում չէր կատարի Հայաստանում:

- Մենք քաղաքակրթությամբ շա՞տ ենք հետ Կանադայից:

- Ոչ, եթե նման կարծիք կա, շատ սխալ է դա: Քաղաքակրթությամբ մենք ետ չենք: Մենք քաղաքակրթությամբ ետ չենք ԱՄՆ-ից, Կանադայից, Գերմանիայից կամ Ֆրանսիայից: Մենք ունենք խելացի, պայծառ նոր սերունդ, և ես հավատում եմ, որ շուտով ավելի կամրապնդենք մեր հայրենիքի տնտեսական կամ այլևայլ կռվանները, կդառնանք հզոր պետություն, մենք կդառնանք արդիական չափանիշներով օժտված պետություն: Օրինակ` ՏՏ ոլորտում Հայաստանը բացառիկ ներուժ ունի: Ոչ ոք թող չասի` մենք շրջափակված ազգ ենք: Հայաստանը կարող է ՏՏ ոլորտի ընկերությունների խարիսխ դառնալ, ուր աշխարհի ՏՏ ոլորտի ընկերություններ կհաստատվեն և կտարածեն իրենց արտադրությունը: Կանադահայ երկու ընկերներ իրենց ՏՏ ընկերություններն արդեն հաստատել են Հայաստանում: Նրանք կարող էին այդ ընկերությունները հաստատել Հնդկաստանում, ուր ավելի էժան է աշխատուժը: Բայց նրանք հայրենասեր հայեր են և իրենց այդ ընկերությունները հաստատեցին Հայաստանում:

- Մեզ մոտ Ձեր լավատեսությունը չկա…

- Ընդհանրապես, Հայաստանում վերջին 20 տարիների ընթացքում մարդիկ հոռետես են: Շվեյցարիան այսօր ինչո՞ւ շատ լավ տնտեսական չափանիշներ ունի, որովհետև կազմակերպված տնտեսություն ունի: Քիչ առաջ խոսեցինք ախտորոշումների մասին, հայտնաբերենք` թերությունն ինչ է, կլուծվի ամեն ինչ:

- Հայ դատի հանձնախմբերի դերը ո՞րն է, ինչպե՞ս եք դիմագրավում թուրք-ադրբեջանական լոբբիստական քարոզարշավին, հաջողո՞ւմ է, արդյոք, Հայ դատը:

- Վերջին 10 տարիների ընթացքում թուրք-ադրբեջանական հակահայ քարոզչությունն իր գագաթնակետին հասավ` ուղղակի լոբբիստական քարոզարշավ կա մեր դեմ: Գիտենք, որ Ամերիկա մայրցամաքում, Եվրոպայում և, ընդհանրապես, ընդհանուր լոբբիստական աշխատանքները կատարում են ՀՅԴ Հայ դատի հանձնախմբերը, որոնք սփռված են տարբեր քաղաքներով:
Բերեմ օրինակ Կանադայից: Ամեն տարի մենք ապրիլի 24-ին հավաք էինք անցկացնում, որպեսզի Կանադան ճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը: Ճանաչումից հետո հավաք ենք կազմակերպում, որի իմաստը շնորհակալություն հայտնելն է, հավաքը հետևյալ խորագրով է`«Շնորհակալություն, Կանադա', որ ճանաչեցիր Հայոց ցեղասպանությունը»: Վերջին 5 տարիներին թուրքերն այնտեղ գալիս են հակացույցի, աղմուկ են բարձրացնում, որ խանգարեն մեզ, բայց Կանադայում բոլորը շատ լավ գիտեն իրողությունը: Բացի այդ` ադրբեջանական կողմը փորձում է  խորհրդարանում օրինագիծ առաջարկել Խոջալուի «ցեղասպանության» ճանաչման մասին: Մենք Հայ դատի հանձնախմբի միջոցով խոչընդոտում ենք, որ նման ապատեղեկացված գործունեություն չկատարեն նրանք: Կանադայի մայրաքաղաքում ունենք Հայ դատի գրասենյակ, որն այդ լոբբիստական, քարոզչական աշխատանքն է կատարում: Գոյություն ունի ռազմական պատերազմ, դիվանագիտական պատերազմ, երրորդը լոբբիստական պատերազմն է: Սա շատ կարևոր է: Հակառակ Թուրքիայի և Արդբեջանի` այս շեշտված քարոզչության` Կանադայում մեր Հայ դատի հանձնախումբը խոչընդոտ և արգելք է հանդիսանում նրանց հակահայ գործունեության ծավալմանը:

Զրուցեց Ամալյա Առաքելյանը