Թուրքերը մեր տնից 15 տղամարդու սվինահար արեցին

Աղբյուրը՝ armeniangenocide100

Հայկանուշ Մուրադյանի պատմություն

1916 թ., Մուշ

Հայկանուշ Մուրադյանը Լիզ  գյուղից էր ու պատմում է, որ 1915 թվականին Համբարձման օրը հայտարարել են, որ բոլոր հայերը անհապաղ պիտի հանձնվեն:  500 երիտասարդի 15-20 հոգանոց խմբերի բաժանելով` սվինահարել են, 15-ը` Հայկանուշի ընտանիքից: Որոշ մարդիկ հորերում, թաքստոցներում են մնացել այնքան, մինչև ռուսները եկել են: Շատերի կուրծքն են ստուգել, և այն տղաները,ովքեր կանացի հագուստով են եղել, նույնպես սվինահարվել են:

«Պատմողն է Հայկանուշ Մուրատեան, Պուլանըխի Լիզ գիւղէն, այժմ կ՚ապրի Հին Նախիջևան.

1915-ի Համբարձման Հինգշաբթի օրը կառավարութիւնը յայտարարեց, որ բոլոր հայերը անյապաղ պիտի գան յանձնուին: Անոնք, որ հրապարակի վրան չեն երևար կը նշանակէ, որ անոնք ալ ռուսի կողմն են անցեր: Ամէն տուն, որու տղամարդոցմէ մէկը կամ աւելին չյանձնուին, այդպիսիները պիտի չարաչար տուժեն, ընտանիքի բոլոր անդամները պիտի տան մէջ հաւաքուին և այրուին:

Այս յայտարարութիւնը խորը կազդէ ժողովրդին վրայ: 500 երիտասարդներ ձեռք կը ձգեն, որոնք 15-ական, 20-ական խումբերու կը բաժնեն, կը կապկպեն և խումբերը իրարմէ հեռացնելով, սուիններով կը կոտորեն:

Միայն մեր տունէն 15 տղամարդ սուինահար եղան:

Նախսոյի Եղիշէն չուանով կախուած էր ջրհորէն: Հինգշաբթուան կոտորածէն յետոյ Ուրբաթ օրը, երբ ռուսերը եկան, նոր ջրհորէն դուրս եկաւ:

Գորգէ Սարգիսը մարագի յատակին շինուած տնակի մէջ պահուած կը լինի, երբ թուրք զօրքերը կը գան, կը քանդեն տան առաստաղը վառելու, հողերը և ծածկը վար կը թափեն և Սարգիսը ամբողջ մի ամիս հոն պահուած կը մնայ: Այսպէս բոլոր ազատուողներր պահարաններու մէջ մնացին մինչև ռուսի գալը:

Տագերս տղային` 14 տարեկան Միհրանին նմանապէս կանացի հագուստներ հագցուցինք: Զօրքերը եկան, կանանց կուրծքերը քննեցին, և իմանալով, որ Միհրանը տղամարդ է սուինահար ըրին: Այսպէս և շատերը»:

ՀԱԱ, ֆ. 227, ց. 1, գ. 424, թթ. 3 շրջ., – 4, բնագիր, ձեռագիր:

Հայոց ցեղասպանությունը Օսմանյան Թուրքիայում. Վերապրածների վկայություններ, փաստաթղթերի ժողովածու, հ. 2, Բիթլիսի նահանգ, ՀԱԱ, Երևան, 2012, էջ 159 – 160: