Հաց են թխում, որ դեղ առնեն, ի՞նչ Նոր տարի

Մի ժամանակ գյուղում Ամանորից առաջ հարևաններով հավաքվում էին մեկի թոնրատանն ու լավաշ թխում: Այդպես թե’ մարդկանց գործն էր հեշտանում, թե' առիթ էր ստեղծվում նոր տարուց առաջ մի լավ զրուցելու դեսից դենից, պատմելու, թե ով ինչ է դնելու սեղանին, ով ինչ նոր թխվածքի բաղադրատոմս է իմացել, թե ումից են միսն առել, ինչքան ծախս են արել և այլն… Հիմա էլ են այդպես անում, բայց …

Կոտայքի մարզի Սոլակ գյուղում, օրինակ, բոլորն իրենց թոնրատունն ունեն, բայց քչերն են լավաշ թխում, դե, իսկական տանջանք է, նախօրոք մեկին կպատվիրեն` կթխի կամ էլ կգնեն: Հաշված օրեր են մնացել Ամանորին, և Սոլակում լավաշի պահանջարկը մեծացել է…

Հացթուխ Լիլիթն էլ մի քանի պատվեր արդեն ստացել է: Հատկապես այս օրերին նրան շատ է գումար անհրաժեշտ, բայց ոչ թե այն բանի համար, որ մյուսների նման Նոր տարին նշի, այլ որ 12-ամյա դստեր համար դեղեր գնի: Լիլիթենց` Խաչատրյանների ընտանիքում  չեն էլ հիշում, թե երբ են վերջին անգամ Ամանորը նշել: Լիլիթը 4 անչափահաս երեխաների մայր է, հիվանդ ամուսնու և երեխաների հետ բնակվում է Սոլակի` խրճիթ հիշեցնող մի տանը, որն անգամ իրենցը չէ, այլ բարեկամներից մեկինը, ով լավության կարգով տրամադրել է այն երիտասարդ ընտանիքին:

Տան առաջին հարկում փոքրիկ և մութ անասնագոմն ու թոնրատունն են, որոնց պատուհաններին ապակիների փոխարեն մաշված պարկեր են քաշված: Երկրորդ հարկի պատուհանների մի մասին ապակիներ կան, իսկ մյուս մասը փակված է տախտակներով ու ցելոֆանով: Ընտանիքը զուրկ է կենցաղային տարրական պայմաններից. ջուրը կրում են դրսից, վերևում տաքացնում` ամանները լվանում, լողանում:

«Էն օրը երկրորդ հարկից ջուրը թափելիս ոտքս սղղաց, մեջքի վրա ընկա, երկու օր է` չէի կարողանում իրար գալ»,- մեզ հետ զրույցում պատմեց կինը:

Մեր այցելության ժամանակ Լիլիթը խմորի գունդ էր անում, պատմում զրկանքներով լի կյանքի, հազար ու մի հոգսերի և երազանքների մասին: Ամեն մի գունդն անելիս մի դարդից էր խոսում… Լիլիթի ավագ դուստրը` Անժելան, 7-րդ դասարանում է սովորում, բայց հաճախակի է բացակայում դասերից` լսողության և աղիքների հետ կապված խնդիրներ ունի: Շաբաթը մի քանի անգամ մայրը նրան տանում է Երևան` բժշկի: Խաչատրյանների ապրուստի միջոցը բազմազավակության համար տրվող նպաստն է և կովը, որից ստացված կաթը, ինչպես ասում է Լիլիթը, երեխաների բերանից կտրում, վաճառում են, որ դեղեր գնեն: Երբեմն էլ լավաշ են թխում ու վաճառում:

«Գոյացած պարտքերին թիվ-սահման չկա»,- պատմեց կինը և հավելեց, որ այլևս չեն էլ կարող վարկ վերցել. «Շատ ենք հիվանդացել: Տարի է եղել` մեր տան անդամներից 3-ին վիրահատել են, դրա համար էլ պարտքեր են գոյացել»:

Ի դեպ` մեկ ամիս առաջ էլ ամբողջությամբ այրվել էր Խաչատրյանների անասնակերը, և միայն գյուղապետարանի օգնությամբ են կարողացել միակ անասունի համար խոտ գնել:

Խաչատրյանների տունը գտնվում է Սոլակի միջնակարգ դպրոցի հարևանությամբ: Մեր այցելության ժամանակ երեխաներից 2-ը` 5-րդ դասարանի աշակերտուհի Վերոնիկան և 2-րդ դասարանցի Հայկը դպրոցում էին: Հենց այնտեղ էլ հանդիպեցինք և զրուցեցինք նրանց հետ: 7-ամյա Հայկը շատ երազանքներ ուներ, բայց ամենակարևոր մաղթանքը մեկն է. «Թող բոլոր մայրիկներն առողջ լինեն»: Մայրը գոհ է դպրոցից, ասում է`  երեխաների գրքերի համար գումար չեն վերցնում: Երեխաների հագուկապից էլ դժգոհ չէր, ասում է`  արդեն սովորել են ուրիշի հին հագուստներն ու կոշիկները հագնել:

«Որքան կարողանում են` բարեկամներն օգնում են, ես շորի փող չեմ տալիս, ես շոր չեմ առնում»,- ասաց մայրը: Բայց, օրինակ, Վերոնիկան այդպես չի մտածում. «Ես էլ կուզեի իմ ընկերուհիների նման առանձին սենյակ ու գեղեցիկ հագուստներ ունենայի»,- սրտնեղեց աղջիկը:

Մեզ չհաջողվեց տեսնել ընտանիքի մյուս անդամներին` մեկամյա Նարեին և հաշմանդամություն ունեցող Անժելային: Նրանք հոր հետ մյուս սենյակում էին: «Ամուսինս վատ է զգում մեր վիճակից, չէր ուզենա, որ նկարեիք»,- ասաց կինը: Ընտանիքի հայրը երկու վիրահատություն է տարել, ի վիճակի չէ ծանր աշխատանք կատարել, այդ պատճառով էլ չի աշխատում, միայն ամռանը կնոջն օգնում է այգին մշակել:

Ամանորը մոտենում է, իսկ Խաչատրյանների վառելիքը` փայտի մի քանի կտորներն ու ճյուղերի խուրձը,  հազիվ թե բավականացնի 2 օր, իսկ դրանից հետո... «Հո չենք սառի, պետք է թանկուկրակ գազ վառենք, երեխեքին տաքացնենք, հետո էլ ոնց ենք էդ փողերը տալու, Աստված գիտի»,- ասաց Լիլիթը:

Մանրամասները` yerkir.am-ի տեսանյութում:

Թագուհի ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ

Լուսանկարները` հեղինակի