Վրեժի կշեռքը կկշռի նրանց, ովքեր դավաճանել են իրենց հողն ու ազգը. Թեհլիրյանի գործողության 104-ամյակը Մարսելում

Երբ աշխարհը լռեց, Թեհլիրյանը գործեց։ Այսօր մեզ էլ են փորձում լռեցնել, բայց մենք չենք խոնարհվի։ Դավաճանները թո՛ղ չուրախանան. արդարության օրը անխուսափելի է։ Մենք կա՛նք և կլինե՛նք Հայ Յեղափոխական Դաշնակցություն։

Մարսել, 15 մարտի, 2025 թ.։ Մարսելի Բոմոն թաղամասում տեղի ունեցավ ազգային վրիժառու Սողոմոն Թեհլիրյանի արդարադատության գործողության 104֊ամյակին նվիրված ՀՅԴ Ֆրանսիայի «Նոր Սերունդ» երիտասարդական միության կազմակերպած ամենամյա միջոցառումը։

Հանդիսավոր միջոցառմանը ելույթ ունեցավ Ֆրանսիայի սենատոր, քաղաքական գործիչ Վալերի Բուայեն շեշտելով, որ տարածաշրջանի մշակութային բազմազանությունն է վտանգված. «Մենք չենք կարող անտարբեր մնալ Բաքվի բանտերում պահվող, ժամանակին իրենց Արցախի դաշնակիցն ու պաշտպանը հայտարարողների կողմից լքված, հայ պատանդների ճակատագրի հանդեպ,- ասաց նա։ Ռուբեն Վարդանյանը արդեն 23 օր է հացադուլի մեջ է և դարձել է այս տառապանքի խորհրդանիշը։ Մյուսները, ինչպիսիք են Դավիթ Բաբայանը և Բակո Սահակյանը, ենթարկվում են անասելի դաժան պայմաններում պահվելուն։ Այս անարդարության առջև մենք սուրբ պարտավորություն ունենք լինել հիշողության և ճշմարտության պահապանները։ 1915 թվականից ի վեր հալածանքները չեն դադարել։ Այսօր ևս, մի ամբողջ ժողովուրդ լռեցված է կոռումպացված և հզոր թուրք-ադրբեջանական դաշինքի սպառնալիքի ներքո։ Բայց ճշմարտությունը չի կորչի։ Առանց արդարության չկա ո՛չ ժողովրդավարություն, ո՛չ ազատություն։ Մենք շարունակելու ենք մեր պայքարը, որպեսզի ճնշվածների ձայնը լսելի դառնա, և արդարությունը հաղթանակի», եզրափակեց Վալերի Բուայեն։

ՀՅԴ Ֆրանսիայի «Նոր Սերունդ» երիտասարդական միության անունից խոսք առավ Քրիս Չոփուրյանը, նույնպես ընդգծելով, որ այսօր այստեղ մենք չենք հավաքվել միայն Թեհլիրյանի հիշատակի համար։ «Մենք այստեղ ենք ճշմարտության լույսը վերստին վառելու համար։ Մենք այստեղ ենք՝ փառաբանելու Սողոմոն Թեհլիրյանի վեհանձնությունը. մարդու, որը 1921թ. մարտի 15-ին Բեռլինի սրտում, իրագործեց պատմության արդարության դատավճիռը՝ տապալելով Թալեաթ փաշային, երբ ողջ աշխարհը մեղսակցորեն լռում էր հայոց Ցեղասպանության առջև։ Մեկ ու կես միլիոն անմեղ հայոց զավակներ անասելի տանջանքների մատնվեցին։ Սպանվեցին, խաչվեցին, անարգվեցին… Եվ աշխարհը քար լռությամբ ընդունեց այդ ոճիրը։ Բայց գտնվեց մի մարդ, որի ձեռքով ճեղքվեց այդ լռության պատը։ Այդ մարդն էր Սողոմոն Թեհլիրյանը։ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցությունը խորհեց, վճռեց, և հանձնեց նրան այս սրբազան առաքելությունը։ Առաքելություն, որ, վեց տարի անց, վերականգնեց հայ ժողովրդի ոտնակոխ եղած պատիվն ու արդարությունը։ Երբ աշխարհը մատնված էր քաղաքական հաշիվների կարգավորմանը, երբ մեծ պետությունները ուրանում էին մարդկային իրավունքները՝ անձնական շահերին ընդառաջ, Թեհլիրյանն ի ցույց դրեց, որ հայ ազգի ցասումը չի կարող առևտրի առարկա դառնալ։

«Ես սպանեցի մարդուն, բայց ոճրագործ չեմ»։ Այս խոսքերը զարկեցին աշխարհի խղճին։ Եվ այն ժամանակ, երբ փորձեցին նրան դարձնել հանցագործ, երբ փորձեցին զրկել նրան վեհությունից, նա արդեն ամրագրել էր իր տեղը պատմության մեջ։ Այսօր նույնը փորձում են անել Դաշնակցության հետ։ Փորձում են նսեմացնել, վարկաբեկել, քարոզել, թե մենք անցյալի հուշ ենք, միայն ու միայն այն բանի համար, որ չենք լռում, չենք խոնարհվում, չենք գնվում ու չենք ծախվում։ Մեզ ասում են՝ ձեր ժամանակն անցել է։ Բայց արդարության ձայնը չի կարող անցյալ դառնալ։ Թո՛ղ մտածեն, թե կարող են մեզ լռեցնել։ Թո՛ղ հեգնանքով նայեն մեր պայքարին։ Եվ թո՛ղ հիշեն, որ այդ նույն հեգնանքով էին նայում Թեհլիրյանին, մինչդեռ այսօր նրա անունը փառաբանությամբ են արտաբերում։ Մենք խե՞նթ ենք։ Միգուցե։ Բայց հեղափոխությունը խելամիտ հնազանդների տեղը չէ։ Այսօր մենք չենք հիշատակում միայն Թեհլիրյանի գործը։ Մենք վերստին հայտարարում ենք աշխարհին, որ նրա ոգին մեր ներսում է։ Ժամանակներն անշուշտ փոխվել են։ Բայց արդյո՞ք փոխվել է ճշմարտությունը։ Թո՛ղ չխաբվեն նրանք, ովքեր կարծում են, թե մեր պայքարն ավարտված է, թե մեր ձայնն այլևս նշանակություն չունի։ Քանզի մենք գիտենք՝ օրն անխուսափելիորեն գալու է։ Օրը, երբ վրեժի կշեռքը կկշռի նրանց, ովքեր դավաճանել են իրենց հողն ու ազգը։ Օրը, երբ պատմությունն իր վճիռը կկարդա նրանց համար, ովքեր հանձնեցին Արցախը, ովքեր դիտեցին, թե ինչպես 120 հազար հայ աքսորվեց իր իսկ Հայրենիքից, ովքեր թշնամու հետ ձեռք սեղմեցին, ովքեր ամոթով ստորագրեցին նվաստացուցիչ պայմանագիրը։ Թո՛ղ զուր հույսեր չփայփայեն։ Թո՛ղ չկարծեն, թե պատմության անիվը շարժվում է միայն իրենց ցանկությամբ։ Քանզի արդարության օրը գալու է։ Եվ մենք այն մարդիկ ենք, ովքեր չեն հետևում ժամանակի քմահաճույքներին։ Մենք չենք լռելու։ Մենք չենք խոնարհվելու։ Մենք կանք և կլինենք Հայ Յեղափոխական Դաշնակցությունը»։

Հիշեցնենք, որ Մարսելում Սողոմոն Թեհլիրյանի հուշարձանի գաղափարի հեղինակը հայազգի Օհան Հեքիմյանն է, ով և նվիրաբերել է արձանը քաղաքին։ Կիսանդրին զետեղվել է 2024 թ. մարտի 15-ին, Մարսելի հայաբնակ Բոմոն թաղամասի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցուց մի քանի քայլ հեռավորություն վրա՝ Լուի Պաստորի անունը կրող հրապարակում։