Հսկայական աշխատանք կայ անելու Հ.Յ.Դ. արխիւներում․ Խաչատուր Ստեփանեան

Վերջերս Յունաստան այցելեց Խ. Աբովեանի անուան հայկական պետական մանկավարժական համալսարանի համաշխարհային պատմութեան եւ անոր դասաւանդման մեդոտաբանութեան ամպիոնի վարիչ, պատմական գիտութիւններու դոկտոր, փրոֆէսոր Խաչատուր Ստեփանեան։ Յունաստան կեցութեան ընթացքին, ան առիթը ունեցաւ ուսումնասիրելու Յունաստանի հայութեան պատմութեան հետ առնչութիւն ունեցող զանազան արխիւներ, ինչպէս նաեւ գաղութի կառոյցներուն հետ հանդիպումներու շարք մը իրագործեց։ Ան նաեւ գլխաւոր բանախօսներէն էր Հ.Յ.Դ. Օրուան տօնակատարութեան։

Իր այցելութեան առիթով, «Ազատ Օր» հարցազրոյց մը ունեցաւ հայրենի գիտնականին հետ։

Ո՞րն է Յունաստան այցելելու Ձեր նպատակը:

Յունաստան այցելութեանս հիմնական նպատակներս մի քանիսն էին, Կապոդիստրիայի անուան Աթէնքի ազգային համալսարանում հանդէս գալ հայոց պատմութեան վերաբերեալ դասախասութիւններով: Համալսարանի պրոֆէսոր էլենի Սէլլան է ուղարկել հրաւէրը: Այցելութեանս միւս նպատակը յունահայ գաղութի, եւ յատկապէս Յունաստանում Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան պատմութեան վերաբերեալ նիւթերի փնտռտուքն է՝ նպատակ ունենալով ստեղծել համապատասխան գիտական համապարփակ մի ուսումնասիրութիւն: Որպէս Մանկավարժական համալսարանի պատմութեան եւ նրա դասաւանդման մեթոդիկայի ամբիոնի վարիչ, հետաքրքիր է նաեւ Յունաստանի հայկական ամէնօրեայ եւ մէկօրեայ դպրոցներում Հայոց պատմութեան դասաւանդման դրուածքին տեղում ծանօթանալը:
Ի՞նչ հանդիպումներ եւ տեսակցութիւններ տեղի ունեցան յունահայ գաղութի հետ:

Բազմաթիւ հաճելի հանդիպումներ ունեցայ յունահայ գաղութի ներկայացուցիչների հետ: Սկզբից եւեթ ասեմ, որ իմ ունեցած բոլոր հանդիպումների ընթացքում գործնական զրոյցից առաջ զրուցակիցներս իրենց մտահոգութիւնն էին յայտնում մեր հայրենիքի ծանր կացութեան մասին:

Նախ տպաւորիչ էր Յունահայոց առաջնորդ գերշ. Տ. Գեղամ արք. Խաչերեանի հետ հանդիպումս: Սրբազան հայրը իր պատրաստակամութիւնը յայտնեց Առաջնորդարանի արխիւի նիւթերը տրամադրել իմ հետազօտութեան համար: Բացի այդ, պայմանաւորուեցինք Յունաստանի հայկական դպրոցներին հայոց պատմութեան դասաւանդման ծրագրային, մեթոդական աջակցութիւն ցուցաբերել մեր կողմից: Բաւական արդիւնաւէտ ստացուեց Ազգային վարչութեան ուսումնական խորհրդի, Աթէնքի հայկական դպրոցների տնօրէնների եւ պատմութեան ուսուցիչների հետ հանդիպումս: Պայմանաւորուեցինք օգտակար լինել նոր դասագրքերի, ուսումնական նօթերի պատրաստման եւ մեթոդական աջ՝ակցութեան հարցերում: Առիթն եմ ունեցել ներկայ գտնուելու Սալոնիկում եղած եկեղեցու տօնախմբութեան ու համայնքի այլ միջոցառումներին։ Շատ խանդավառ ու հայաբոյր մթնոլորտ էր, եւ ես ուրախութիւնը ունեցայ մօտից տեսնելու տեղի համայնքի կեանքին ու ծանօթանալու հետաքրքիր անձնաւորութիւնների։

Որո՞նք են Ձեր տպաւորութիւնները Աթէնքի «Քափոտիսթրիաքօ» ազգային համալսարանէն:

Կապոդիստրիայի անուան Աթէնքի ազգային համալսարանը Յունաստանի ամենաբարձր վարկանիշ ունեցող համալսարանն է եւ ինձ համար մեծ պատիւ էր այստեղ դասախօսութիւն կարդալը:
Տպաւորուած եմ հայոց պատմութեան հանդէպ յոյն ուսանողների ունեցած հետաքրքրութիւնից: Ես յոյս ունեմ, որ այս համալսարանի հետ գիտական եւ ուսումնական լուրջ համագործակցութիւն կը ծաւալենք:

Որո՞նք են Հ.Յ.Դ. 132-ամեակին նուիրուած ելոյթի ընթացքին Ձեր ունեցած ապրումները:

Շատ հաճելի է, որ Հ.Յ.Դ.-նիր ազգային նկարագրով հանդիսանում է յունահայ գաղութի լոկոմոտիվը (մղիչ ուժը — Խմբ.): Ես դա տեսայ նաեւ Հ.Յ.Դ. օրուան նուիրուած արարողութեան ժամանակ: Ես համոզուած եմ, որ Հ.Յ.Դ.-ն շարունակելու է իր հայրենանուէր առաքելութիւնը ոչ միայն հայրենիքում, այլեւ Սփիւռքում: Սփիւռքի միասնականութիւնը եւ Հայրենիք-Սփիւռք միասնութիւնը առաւել քան ահնրաժեշտ է մեզ հիմա, եւ այս գործում Հ.Յ.Դ.-ի դերը չի սակարկւում:

Դուք նաեւ Հ.Յ.Դ. արխիւներու ընդհանուր պատասխանատուն էք: Ի՞նչ ընթացքի մէջ են Ձեր ընդհանուր աշխատանքները Հ.Յ.Դ. արխիւներու առնչութեամբ ընդհանրապէս:
Հսկայական աշխատանք կայ անելու, եթէ կ’ուզէք՝ սերունդների գործ կայ անելու Հ.Յ.Դ. արխիւներում: Այսօրուայ եւ վաղուայ պատմաբանների սերունդները լուրջ անելիք ունեն: Այս պահին աշխատում ենք «ՆԻՒԹԵՐ Հ.Յ.Դ. ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՀԱՄԱՐ» շարքի 14-րդ հատորի վրայ: Նախկինում Սիմոն Վրացեանի, Հրաչ Տասնապետեանի, հիմա նաեւ Երուանդ Փամբուկեանի աւանդը շատ մեծ է այդ շարքի կայացման գործում: Հ.Յ.Դ. պատմութեան վերաբերեալ փաստաթղթերի եւ նիւթերի հրատարակումն ու հրապարակումը մեր հիմնական գործն է: Բացի այս հատորի հրատարակութեան գործից շարունակում ենք արխիւի նիւթերի համալրումը: Գործարկուել է Հ.Յ.Դ. արխիւների նոր կայքը:

Որ՞ն է Մանկավարժական համալսարանի առաքելութիւնը եւ Ձեր յորդորը սփիւռքահայ պատանիներին եւ պարմանուհիներին:

Մանկավարժական համալսարանը, որն արդէն 100 տարուայ պատմութիւն ունի, լծուած է Հայաստանի եւ Սփիւռքի դպրոցների համար ուսուցիչներ պատրաստելու հայրենանուէր գործին: Այսօր, թէ՛ հայրենիքում եւ թէ՛ սփիւռքում մեր դպրոցները ուսուցիչների կարիք ունեն: Յատկապէս սփիւռքում կարեւոր է լաւ գիտելիքներ, ճիշտ դաստիարակութիւն ստանալու հետ մէկտեղ նաեւ հայ մնալ:
Սփիւռքահայ մանուկները յանուն իրենց նախնիների թափած դժուարութիւնների, յանուն Հայաստանի պէտք է հայեցի դաստիարակութիւն ստանան: Յոյս ունեմ, որ յունահայ երիտասարդներ եւս առիթը կ՚ունենան ուսանելու Հայաստանի բարձրագոյն համալսարաններէն ներս։