Սեփական շահերի մինչեւ վերջ պաշտպանությունը այլընտրանք չունի

Այս օրերին բացահայտվում է, որ Նիկոլ Փաշինյանը պարտության խայտառակ փաստաթուղթը ընդունելու որոշումը կայացրել է միայնակ, կամ առնվազն խիստ նեղ շրջանակում եւ առանց նրանց գիտության ովքեր պետք է, այդ մասին իմանային:

Փաստաթղթի մասին տեղյակ չի եղել խորհրդարանի եւ երկրի քաղաքական մեծամասնությունը, Երկրի նախագահը, արտգործնախարարը՝ ով ողջ նախորդ ընթացքում զբաղված է եղել հենց այս հակամարտության լուծումից ելք գտնելու փաստաթղթի համաձայնեցման աշխատանքներով: Նման փաստաթուղթ ստորագրելու համար, եթե ոչ օրենքի պահանջով, ապա քաղաքական, բարոյական առումներով անհրաժեշտ էր, որ դրան ծանոթ լինեին եւ տեսակետ փոխանցեին երկրի ազդեցիկ քաղաքական ուժերը, մասնավորապես խորհրդարանական փոքրամասնությունները, ազդեցիկ արտախորհրդարանական ուժերը, հայոց զույգ վեհափառները մտավորականությունը եւ այլն: Իսկ ավելի ճիշտ կլիներ, որ փաստաթղթի մասին տեղյակ դառնար նաեւ ժողովուրդը:

Ինչո՞ւ է երկրի ղեկը փաստացի տնօրինող անձը ցանկացել այս մութ գործարքն իրականացրել միանձնյա, գաղտագողի եւ հապճեպ ձևով: Պատասխանը բխում է պարզ տրամաբանությունից. Նա շատ լավ հասկացել է ինչ հայակործան փաստաթուղթ է ստորագրում: Սրան ավելացնենք նաեւ այն, որ անգամ այժմ, երբ ակնառու է ստորագրված հայտարարության խայտառակ բնույթը, երբ համազգային ցասում է բարձրացել եւ ակնհայտ է, որ վարչապետ Նիկոլի իշխանությունը մեռած է բարոյապես, նա այլեւս չի կարող առաջնորդել երկիրը, վերջինս համառորեն ձգտում է մնալ իր պաշտոնին, որպեսզի վերջնականապես իրականության վերածի իր ընդունած պարտության ակտը: Ամեն ոք կարող է պարզ եզրակացություններ անել այս իրողություններից, ես ներկայացնեմ իմ տեսակետը. դավաճան ղեկավարը ինչ որ բաների դիմաց պարտավորություններ է ստանձնել եւ հիմա, անգամ իր համար խիստ աննպաստ պայմաններում, ձգտում է կատարել:

Պատմական օրինաչափությունը կանի նրա դատաստանը, այլ կերպ չի լինում մենք, սակայն առանց ընդմիջում տալու պետք է շարունակենք պայքարը հնարավոր առավելագույնը փրկելու համար, իսկ այդպիսի հնարավորություններ համոզված եմ, որ կան:

Նախ եւ առաջ այդպիսի հնարավորություն ստեղծում է փաստաթղթի անօրինական բնույթը: Մատնանշեմ դրանցից մի քանիսը:

-Փաստաթուղթը, որպես հայտարարություն, կարող էր ամրագրել հաշտության սկզբունքներ, այլ ոչ թե հանդիսանար Ղարաբաղյան հակամարտության լուծման ամբողջական պայմանագիր` դեռ հետն էլ ներառած կատարման ժամանակացույցը:

-Ղարաբաղյան հակամարտության լուծման գործընթացը, որպես միակ ընդունելի եւ օրինական ձեւաչափ, տարիներ շարունակ իրականացվել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության շրջանակում, որն այս դեպքում ներգրավված չի եղել, եւ հակառակը՝ համանախագահող երկրների փոխարեն գործընթացում ներգրավվել է Թուրքիան, որը հանդիսացել է ռազմական բախման ակտիվ մասնակից, ի օգուտ կողմերից մեկի: Գնահատելով Ռուսաստանի միջնորդական դրական դերակատարությունը պատերազմական
փուլում, ինչպես եւ հետպատերազմյան խաղաղապահ առաքելության հարցում, այնուամենայնիվ, նման ձեւաչափը չի համապատասխանում հակամարտության լուծման միջնորդական առաքելությունը տարիներ շարունակ իրականացրած եւ գործող միջնորդական խմբի ձեւաչափին:

– Ինչպես 2020 թ. սեպտեմբերի 27-ին Ադրբեջանի կողմից սանձազերծված պատերազմի օրերին, այնպես էլ դրան նախորդող բանակցային ողջ ժամանակահատվածում ՄԱԿ-ը, Եվրախորհուրդը, միջազգային այլ կազմակերպություններ, միջնորդ հանդիսացող Մինսկի խմբի համանախագահությունը, ինչպես եւ հակամարտությանը մասնակից կողմերը գրավոր փաստաթղթերում, ինչպես եւ բանավոր կերպով մշտապես հաստատել են այն սկզբունքը, որ հակամարտությունը չունի ռազմական լուծում եւ հնարավոր չէ հանգել հակամարտության լուծմանը ռազմական ճանապարհով: Ներկա վիճելի փաստաթղթով հայկական կողմին լիակատար պարտություն է պարտադրվում պատերազմական գործողությունների հետեւանքների հիման վրա, որոնց, նախահարձակ Ադրբեջանի կողքին մասնակցել է Թուրքիայի Հանրապետությունը եւ ներգրավվել են միջազգայնորեն անօրինական ճանաչված,հանցագործ, ռազմական խմբավորումներ:

– Որպես հակամարտության լուծման փաստափուղթ ընդունված հայտարարությամբ հայկական կողմի պարտավորությունների մեջ ներառված են տարածքային ու ճանապարհային զիջումներ նաեւ Հայաստանի Հանրապետության հաշվին, որը հակամարտության կողմ չի հանդիսացել: Անօրինական է նաեւ Հայաստանի Հանրապետությանը այնպիսի զիջումներ պարտադրելը, որոնց իրականացման համար Հայաստանի Սահմանադրությամբ նախատեսված են այլ ընթացակարգեր, եւ մասնավորապես համաժողովրդական հանրաքվեի անցկացում:

-Ընդունված հայտարարության մեջ տեղ չի գտել բանակցությունների սեղանին դրված փաստաթղթերի բոլոր տարբերակներում, հակամարտության վերջնական լուծման անկյունաքարային պայման հանդիսացող Արցախի կարգավիճակի հարցը: Ոչ մի կասկած չկա, որ առանց այս դրույթի ամրագրման Արցախի վերջնական հայաթափումը կդառնա ժամանակի խնդիր:

-Ինչպես բազմիցս հաստատել են այդ թվում հակամարտությանը միջնորդ կողմերը, հակամարտության լուծման որեւէ փաստաթուղթ նախ եւ առաջ պետք է ընդունելի լինի հակամարտող կողմերի՝ այսինքն Ադրբեջանի ու Արցախի հանրապետությունների համար: Արցախի նախագահի բանավոր հավաստիացումը, թե ինքն իր համաձայնությունն է տվել չի կարող փոխարինել նման որոշման կայացման համար Արցախի Հանրապետության Սահմանադրությամբ սահմանված համապատասխան ընթացակարգերին:

-Անհրաժեշտ է փաստերի հիման վրա ներկայացնել, որ Ադրբեջանը, ոտնահարելով բանակցային գործընթացը, սկսել է պատերազմ, որի մեջ ներգրավվել են Թուրքիայի ռազմական ուժերի գլխավոր շտաբն ու զինված ուժերը, ինչպես եւ Թուրքիայի միջնորդությամբ ներգրավված անօրինական զինված ծայրահեղական խմբավորումները:

Ադրբեջանի եւ իր մեղսակիցների կողմից կատարվել են բազմաթիվ ռազմական հանցագործություններ, կիրառվել են արգելված զինատեսակներ, ոչնչացվել են հոգեւոր, մշակութային, նյութական արժեքներ: Անհրաժեշտ է պահանջել Ադրբեջանի ու Թուրքիայի գործողությունների միջազգային իրավական գնահատական եւ պահանջել նյութական փոխհատուցում կորուստների դիմաց: Միաժամանակ դատապարտում ու նյութական փոխհատուցում պահանջել Նախիջեւանի հայկական հոգեւոր-մշակութային ու նյութական արժեքների համար:

Կարծում եմ, որ ՀՀ վարչապետի հրաժարականի եւ խնդրո առարկա հայտարարությունը մերժելու նպատակով Հայաստանում տեղի ունեցող հանրահավաքի ժամանակ անհրաժեշտ է ընդունել փաստաթուղթ, որով կմերժվի հայ ժողովրդին պարտություն պարտադրող անօրինական համաձայնությունը, ինչպես եւ անօրինական կճանաչվեն Նիկոլ Փաշինյանի լիազորությունները՝ Հայաստանի Հանրապետության անունից որեւէ փաստաթուղթ ստորագրելու հարցում:

Տվյալ պահանջների հարցում հայ ժողովրդի բացարձակ մեծամասնության կամքը փաստելու համար կարելի է երկրով մեկ իրականացնել համապատասխան ստորագրահավաք: Ակնհայտ է, որ սեփական իշխանության պահպանումը եւ մասնավոր այլ շահեր հետապնդող դավաճանական վարչախումբը, ժողովրդի պահանջներին հակադրելու է իր հակաքարոզչությունը, մասնավորապես ներկայացնելով, թե ազգային ուժերի առաջարկած այլընտրանքները տանում են պատերազմի վերսկսման: Անհրաժեշտ է հասցնել ժողովրդի զանգվածային գիտակցությանը, որ հայկական կողմի լիակատար պարտվողականությունը ավելի մեծ ներուժ է պարունակում գալիք նոր եւ Հայաստանի համար գուցե վերջին պատերազմի համար: Նման պատերազմի համար թուրքական կողմը այս ձեւով օժտվում է բազմաթիվ առավելություններով, որոնցից նա կշտապի օգտվել հաջորդ նպաստավոր տարածաշրջանային ու աշխարհաքաղաքական իրավիճակում:

Եւ հակառակը. որքան հայկական կողմը ամրապնդի իր դիրքերը այնքան կզսպվի դիմացինների ախորժակը եւ դժվար իրագործելի կդառնա նոր հայակուլ նպատակների կանխագծումը: Ճակատագրական պահին սեփական շահերի մինչեւ վերջ պաշտպանությունը այլընտրանք չունի, իսկ այդ բանը չի կարող անել թուրքի առջեւ ծնկած իշխանությունը:

Արտաշես Շահբազյան