Լապշինի արտահանձնումն ապահովել են Ռուսաստանն ու Իսրայելը

Ալեքսանդր Լապշինի՝ իրեն Ադրբեջանին արտահանձնելու վերաբերյալ Բելառուսի դատախազության որոշման բողոքարկումը Գերագույն դատարանի կողմից մերժվելուց հետո Մինսկը և Բաքուն այնքան արագ կազմակերպեցին նրա տեղափոխումն Ադրբեջան, որ փաստի առաջ կանգնեցրին այս գործի հետ կապ ունեցող բոլոր կողմերին: Այն պահին, երբ Լապշինն արդեն ինքնաթիռով տեղափոխվում էր Բաքու, Բելառուսում ՌԴ դեսպանությունից ՌԻԱ «Նովոստի» գործակալությանը հավաստիացնում էին, որ իրենք տեղեկություն չունեն արտահանձնման մասին, և որ Լապշինի պաշտպանները միջնորդություն են ներկայացրել` Բելառուսի քաղաքացիության և միգրացիայի դեպարտամենտի միջոցովնրա լրացուցիչ պաշտպանությունը կազմակերպելու համար: Կայծակնային արագությամբ իրականացնելով Լապշինի` Բաքու տեղափոխումը` Մինսկն ու Բաքուն Ռուսաստանին և Իսրայելին զրկել են քաղաքական կամ դիվանագիտական խողովակներով դրան խոչընդոտելու հնարավորությունից:

Ո'չ Իսրայելից և ո'չ էլ Ռուսաստանից Լապշինին իրենց հանձնելու պահանջ կամ դիմում Բելառուսի իշխանություններին չի ներկայացվել: Երեկ ՌԻԱ «Նովոստի»-ին տված պարզաբանման մեջ դա հատուկ ընդգծել է Բելառուսի գլխավոր դատախազությունը: Սա առավել քան տարօրինակ է:  Մոտ երկու շաբաթ առաջ ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը հայտարարում էր, թե անցանկալի անձանց արտահանձնման ոլորտում միասնական քաղաքականություն իրականացնելու և համաձայնեցված աշխատելու շուրջ Ռուսաստանը և Բելառուսը փոխադարձ պայմանավորվածություն ունեն: Եթե նման համաձայնություններ եղել են, ապա ստացվում է, որ կա'մ Բելառուսն է խախտել այն՝ մեղմ ասած, մոլորության մեջ գցելով Ռուսաստանին, կա'մ Ռուսաստանը գործնականում ոչ մի քայլ չի ձեռնարկել դրանց շրջանակում Լապշինի խնդիրը լուծելու ուղղությամբ:

Արտահանձնումից հետո ՌԴ արտգործնախարարությունը հանդես եկավ հայտարարությամբ՝ ընդամենը իր հիասթափությունը հայտնելով Բելառուսի իշխանությունների կայացրած որոշման կապակցությամբ և հավաստիացնելով, որ շարունակելու է «անհրաժեշտ միջոցները ձեռնարկել Ռուսաստանի քաղաքացու օրինական իրավունքներն ու շահերը պաշտպանելու և նրան կարճ ժամանակում իր ընտանիք վերադարձնելու նպատակով»: Հարց է առաջանում՝ ինչո՞ւ Ռուսաստանը Լապշինին վերադարձնելու ուղղությամբ «անհրաժեշտ միջոցառումները» չէր իրականացնում նրա՝ Բելառուսում գտնվելու դեպքում, ինչը այդ փուլում ավելի հեշտ իրագործելի էր, և փորձում է դա անել Բաքվում, որտեղ խնդիրը նաև ներպետական իրավական հարթությունում է: Պետք է ենթադրել, որ Մոսկվան պարզապես չի ցանկացել, ի դեմս Լապշինի, իր դեմ նոր խաղաքարտ տալ Լուկաշենկոյին՝ շահարկելու ճգնաժամ ապրող ռուս-բելառուսական ներքին խմորումները: Այսինքն` Մոսկվան ևս հարցը քաղաքական հարթությունում է դիտարկել, ինչին փաստացի զոհ են դարձել Լապշինը և հայկական շահերը: Քաղաքական առումով` եթե հիմա նույնիսկ Մոսկվային հաջողվի Բաքվի նկատմամբ ճնշումներով վերադարձնել Լապշինին, թե' նա և թե' Երևանը տանուլ տված կողմ են դառնում, որովհետև ամենասկզբունքայինն այն էր, որ Լապշինը որևէ պարագայում Բաքվում չհայտնվի:

Ուշագրավ է նաև Իսրայելի դանդաղկոտությունը: Չնայած Լապշինին Բաքու տեղափոխելուց հետո, ինչպես ասել է Ադրբեջանի արտգործնախարար Էլմար Մամեդյարովը, Ռուսաստանի հետ միասին նաև Իսրայելն է իրենց բողոքի նոտա հղել, սակայն Լապշինի` Մինսկում գտնվելու ժամանակ, ոչ էլ հիմա Իսրայելը գործնականում ոչինչ չի ձեռնարկում նրան ստանալու ուղղությամբ: Առայժմ առավելագույնը, ինչ արել է Թել Ավիվը, ԱԳՆ-ի պաշտոնական ներկայացուցչի մակարդակով Լապշինի արտահանձման վերաբերյալ տված «մեկնաբանությունն» է, թե իրենք  ուշադիր հետևում են իրենց քաղաքացու հետ կապված զարգացումներին: Իսրայելի այս հանգստությունը կասկածներ է հարուցում, որ գործում է իսրայելա-ադրբեջանական կուլիսային պայմանավորվածություն, և Իսրայելը պարզապես թույլ է տալիս Բաքվին՝ Լապշինին օգտագործել իր քաղաքական և քարոզչական նպատակներով:

Ի դեպ, որքան էլ տարօրինակ հնչի, դրանում կարող է մասնակից լինել նաև Լապշինն ինքը, ով  երբեք չի թաքցրել իսրայելա-ադրբեջանական դաշնակցության անվերապահ աջակիցը լինելու իրողությունը՝ անկախ Ադրբեջանի իշխանությունների նկատմամբ վերաբերմունքից: Ամենայն հավանականությամբ, Իսրայելը վստահ է, որ Բաքուն իր քաղաքական ու քարոզչական նպատակներին հասնելուց հետո հնարավորինս արագ կազատի նրան:

Իսրայելի և Ռուսաստանի նման պահվածքի ֆոնին հարց է առաջանում՝ որքանո՞վ կարող էր Հայաստանը լուծել Լապշինի արտահանձնումը թույլ չտալու խնդիրը: Իհարկե, հանգամանքների դասավորությունը բացարձակապես Երևանի օգտին չեն խոսում, և սա օբյեկտիվորեն չափազանց բարդացնում էր խնդիրը: Բայց փաստ է, որ գոնե Մոսկվայի հետ աշխատելու և նրան Մինսկի հանդեպ ավելի կոշտ լինել դրդելու լուրջ ռեսուրս կար, ինչի մասին հասկանալի էր դարձրել Լավրովը, երբ խոսում էր նման հարցերում ռուս-բելառուսական պայմանավորվածությունների մասին: Դատելով Բելառուսում Հայաստանի դեսպանի Արմեն Խաչատրյանի այն բացատրություններից, թե ինքն արել է իրենից կախվածը, որը, ինչպես պարզվեց, ընդամենը Բելառուսի ԱԳՆ այցելելն է եղել ու Լապշինին Բաքու արտահանձնելու  վտանգավորության մասին «դասեր տալը», Երևանը կարծես առավելապես կենտրոնացել է Բելառուսի ԱԳՆ-ի հետ ուղղակի աշխատանքի վրա: Ի սկզբանե  անօգուտ մարտավարություն՝ հաշվի առնելով հատկապես Լուկաշենկոյի անկանխատեսելիությունն ու Ալիև հետ նրա սիրախաղերը:

Լապշինի արտահանձնումն առանձին իրավիճակային անակնկալ խնդիր չէ: Այդ հարցում, մեղմ ասած, հաջողության չհասնելը մինչև հիմա իրականացված արտաքին քաղաքականության արգասիքն է, դրա նյութականացման հերթական դրսևորումը: Այդ քաղաքականությունը չի նպաստել Հայաստանի նկատմամբ թե' ՀԱՊԿ և ԵԱՏՄ տարածքում, թե' դրանից դուրս բավարար հարգանքի, լրջության այնպիսի մակարդակի հաստատմանը, որը թույլ չէր տա նման իրավիճակի առաջացում` առհասարակ: Այդ դասը պետք է քաղած լինեինք դեռ 2012թ. Ռամիլ Սաֆարովի արտահանձնումից, որից հետո երբևէ ինքներս մեզ հարց չտվեցինք, թե, Հունգարիայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունները խզելուց բացի, ի՞նչ արեցինք նման խայտառակություն թույլ չտալու համար: Փոխարենը գլխահակ ունկնդրում էինք ՀԱՊԿ-ում ալիևյան  նամակների նազարբաևական ընթերցումները, լուռ հետևում, թե ինչպես են Լուկաշենկոն կամ Նազարբաևը հերթով տապալում ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի պաշտոնը Հայաստանին փոխանցելու պրոցեսը: Կասկած չկա, որ այսպիսի Հայաստանի նկատմամբ այսպիսի «լրջության» հետագա հանդուրժումը դեռ կկանգնեցի նոր «լապշինների» փաստի առջև: 

Գևորգ Դարբինյան