ՏՏ ոլորտի ռեսուրսների «գույքագրում», որակյալ կրթություն, և կարող ենք աշխարհը շուռ տալ. Հովիկ Մուսայելյան

Yerkir.am-ը ՏՏ ոլորտի ներկա վիճակի, խնդիրների և ռազմավարության շուրջ զրուցել է «Սինոփսիս Արմենիա» ընկերության տնօրեն Հովիկ Մուսայելյանի հետ:

- Պարո'ն Մուսայելյան, ՏՏ ոլորտը համարվում է Հայաստանում համեմատաբար արագ զարգացող ճյուղերից մեկը: Ինչպե՞ս եք գնահատում ոլորտի ներկայիս վիճակը, եթե համեմատելու լինենք համաշխարհային զարգացումների հետ, կարողանո՞ւմ ենք համընթաց քայլել, թե՞ «վազում ենք» զարգացումների հետևից:

- Երբ խոսում ենք ՏՏ ոլորտի զարգացումների մասին, թե մենք ինչ մրցակցային առավելություններ ունենք, միշտ պետք է հստակեցնենք, թե ՏՏ որ ճյուղի մասին ենք խոսում: Մասնավորապես` եթե խոսքը միկրոէլեկտրոնային սխեմաների նախագծման ասպարեզի մասին է, ապա մենք ակնհայտ առավելություններ ունենք. համաշխարհային երեք գիգանտներից երկուսը Հայաստանում ունեն իրենց գիտահետազոտական կենտրոնները, մինչդեռ` ոլորտի մյուս ճյուղերը գտնվում են հարաբերական հաջողությունների դաշտում:

Կան համաշխարհային տարբեր ստանդարտներ, որոնք որոշում են երկրի տեղը ՏՀՏ ոլորտում, կա Դավոսի համաշխարհային տնտեսական ֆորումի ամենամյա զեկույցը, որը լրջագույն փաստաթուղթ է, և որով կարելի է եզրակացնել, թե մեր երկիրն ինչ մրցակցային հնարավորություններ, ինչ խնդիրներ ունի և այլն:

Ամեն դեպքում` այսօր Հայաստանում, կարծում եմ, իրավիճակ է փոխվել նոր կառավարության ձևավորումից հետո. վարչապետը ոչ միայն հայտարարություններ է անում, որ ՏՏ ոլորտի զարգացումը շատ կարևոր է մեր տնտեսության համար, այլև հետևողականորեն հանդիպումներ է ունենում ՏՏ ոլորտի տարբեր թիրախային խմբերի հետ: Այդ հանդիպումները պարբերական բնույթ են կրում: Ինձ գոհացնում է, որ վարչապետի հետ այդ հանդիպումները ձևական բնույթի չեն, այլ նա փորձում է հասկանալ, թե ինչ է կատարվում ոլորտում, և ինչ խնդիրներ կան:

Վարչապետի այն հայտարարությունը, որ «եկեք աշխարհը շուռ տանք», թևածում է ամենուր: Այն տարբեր կերպ ընկալվեց: Ես այն հասկանում եմ այսպես` թեև տնտեսության վիճակը բարվոք չէ, ունենք սահմանափակ ֆինանսական ռեսուրսներ, բայց պետք է հասկանանք, որ մեզ թռիչքային զարգացումներ են պետք, մենք պետք է թիրախավորենք մեր մրցակցային առավելությունները` գեներացնելով նույնիսկ անհավանական թվացող ծրագրեր, որ աշխարհում մեր տեղն ունենանք:

- Նշմարվո՞ւմ են, արդյոք, կոնկրետ ուղիներ` խոսքից գործին անցնելու ուղղությամբ:

- Վարչապետի հետ քննարկումների ժամանակ նա անընդհատ կրկնում է` եկեք սեղանին դնենք գործողությունների ծրագիր, թե ով ինչի համար է պատասխանատու և ինչ ժամկետներում:

- Պարո'ն Մուսայելյան, արդյո՞ք ՏՏ ոլորտի ներթափանցումը հանրակրթական ոլորտ, երկարաժամկետ ապագայում կտա իր արդյունքները և կդառնա «աշխարհը շուռ տալու» գրավական:

- Կարևոր հարց է: Իսկապես, եթե խոսում ենք ոլորտի զարգացման, թռիչքային զարգացումների մասին, ապա դա հնարավոր չի լինի առանց կրթության: Կա «աշխարհը շուռ տալու» երկու տեսակետ` կա'մ կարճաժամկետ կրթական ծրագրերով, կա'մ`երկարաժամկետ` որակյալ կրթություն ապահովելով:

Ես կողմնակից եմ երկրորդ տարբերակին, քանի որ համոզված եմ, որ, միայն համալսարանների հետ մասնավոր ընկերությունների ոչ ստանդարտ համագործակցության մոդելներ կիրառելով, կարելի է հասնել նրան, որ աշխատաշուկան համալրվի որակյալ ու մասնավոր հատվածի կողմից պահանջարկված կադրերով:  Այսօր  3-4 հազար որակյալ կադրերի պահանջարկ կա: Եթե մոտ ապագայում այս հարցը լուծենք, ապա կապահովենք նաև տրանսնացիոնալ կորպորացիաների մուտքը Հայաստան, դրանց թիվը կավելանա: Այսօր դրանք Հայաստան չեն գալիս, որովհետև տեսնում են, որ տեղում գործող ընկերությունները որակյալ կադրերի պակաս ունեն, եթե գան, պետք է սկսեն «կադր փախցնելով զբաղվել» ու համակարգը փլուզել:

Իսկ կարճաժամկետ կրթական ծրագրով դպրոցականները, լաբորատոր խմբակների աշխատանքներին մասնակցելով, ստանում են կրթություն: Եվ ինչ-որ ընկերություններ կարող են նրանց աշխատանք առաջարկել: Սա շատ կարևոր ծրագիր է` դպրոցականների ստեղծագործական միտքը զարգացանելու առումով, բայց միտված չէ «աշխարհը շուռ տալուն»:

- Ձեր դիտարկումներն ինչպիսի՞ն են, որակյալ կադրերը գերադասում են արտագաղթե՞լ, թե՞ ունենալ բարձր աշխատավարձով աշխատանք:

- Իմ խորին համոզմամբ` այն հայ ուսանողները, ովքեր իրենց նեղ մասնագիտական ոլորտներում ստանում են համաշխարհային չափանիշներին համապատասխան կրթություն և բուհն ավարտելուց հետո հրավեր են ստանում տեղական լուրջ ընկերություններից, շատ քիչ են արտագաղթում: Ոչ թե այն պատճառով, որ գերադասում են միայն հայրենիքում աշխատել, այլ ուղղակի  իրենց ընտանիքները արժանապատիվ ձևով պահելու հնարավորություն են ստանում` բարձր աշխատավարձերով աշխատելով համաշխարհային առաջատար ընկերություններում: Ուրեմն արտագաղթելու ի՞նչ խնդիր կա: Իմ համոզմամբ` արտագաղթում են աշխատանք չունենալու պատճառով: Իհարկե, նաեւ անարդարությունների պատճառով, սակայն դա այլ թեմա է: Մենք հիմա խոսում ենք Հայաստանում որակյալ կրթության, հաջող կարիերայի ու լավ աշխատավարձի մասին:

- Բոլոր կառավարությունների ղեկավարներն էլ հայտարարել են, որ կարևորում են ՏՏ ոլորտի զարգացումը,  որ այն գերակա ճյուղ են ճանաչում, որ կանեն հնարավոր ամեն ինչ` այն զարգացնելու համար: Այդ համատեքստում ո՞ր չափով իրականացան այդ վարչապետերի խոստումները:

 - Ես 15 տարի է` այս ոլորտում եմ, և իսկապես, բոլոր վարչապետերը ասում էին, որ ՏՏ ոլորտը շատ կարևոր է: Եղել են բազմաթիվ ֆորումներ, հանդիպումներ, քննարկումներ: Մինչև այս կառավարությունը, ՏՏ ոլորտում լուծվել են ընթացիկ հարցեր, ռազմավարական մոտեցումներ կառավարությունների կողմից հստակ չեն եղել: Անցյալ տարի կառավարությունը որոշում կայացրեց ստարտափերը խթանելու նպատակով հարկային արտոնություն տալ 3 տարով, ինչը կարևոր որոշում էր: Հիմա ես ներկայիս կառավարության մեջ տեսնում եմ հետևողականություն ՏՏ ոլորտի զարգացման գործում:

- Բայց այս կառավարությունը  6  ամսվա կյանք ունի, որքանո՞վ արժե երկարաժամկետ հույսեր կապել` ՏՏ ոլորտի զարգացման առումով:

- Կարծում եմ, որ Կարեն Կարապետյանը երկար է մնալու իր պաշտոնում: Նրան իմանալով` նա այն մարդը չէ, որ մի քանի ամսվա համար համաձայներ վարչապետի պաշտոն զբաղեցնել, իր առողջության հաշվին գար ու գիշեր-ցերեկ լծվեր նման պատասխանատու աշխատանքի: Համոզված եմ, որ եթե ֆորսմաժորային իրավիճակներ չլինեն, նա դեռ երկար կմնա:/Նշենք, որ հարցազրույցն արվել է ՀՀԿ 16-րդ համագումարից առաջ, երբ նախագահը դեռ չէր հայտարարել այն մասին, որ խորհրդարանական ընտրություններում ՀՀԿ-ի հաղթանակի դեպքում կառավարությունը կրկին կգլխավորի Կարեն Կարապետյանը- խմբ./:

- Ո՞րն է մեր հստակ անելիքը այս ոլորտի զարգացման համար:

 - Առաջին հերթին հստակ «գույքագրում» պետք է անենք, թե մենք ինչ մարդկային, նյութական ռեսուրսներ ունենք: Հստակ գույքագրում պետք է անել Սփյուռքում, որովհետև մենք այնտեղ ՏՏ ոլորտի այնպիսի տեխնոկրատ-մարդկային ռեսուրս ունենք, որոնց մասին Հայաստանում շատերը չգիտեն: «Գույքագրումից» հետո պետք է կատարել հետազոտական աշխատանք, որից հետո նոր միայն որոշել ոլորտի վեկտորները, թե Հայաստանը որ ուղղությամբ պետք է գնա, մշակել ճանապարհային քարտեզ: Ես կարծում եմ, որ այդ «գույքագրումը» մինչ օրս արված չէ: Պետք է անհապաղ սկսել այս գործընթացները:

- Նկատում ենք, որ գործադիրի անդամները նույնպես հետաքրքրված են ՏՏ ոլորտի հետ համագործակցությամբ` կրթության և գիտության նախարարությունը, պաշտպանության նախարարությունը, մշակույթի նախարարությունը: Հնարավոր համարո՞ւմ եք ՏՏ ոլորտի ընդլայնված ինտեգրումը բոլոր նախարարություններին:

 - ՏՏ ոլորտն առնչվում է բոլոր նախարարություններին, այն պետք է օգտագործվի որպես գործիք տնտեսության բոլոր ճյուղերի համար, ինչը կնպաստի այդ ոլորտների արտադրողականության բարձրացմանը: Պաշտպանության ոլորտը, իհարկե, շատ է կարևորվում. վերջերս պաշտպանության նախարարը հայտարարեց, որ զորամասերում ՏՏ ուսումնական կենտրոններ են ստեղծվելու, և ես վստահ եմ, որ մեծ թվով մասնավոր ընկերություններ պատրաստ են նեցուկ կանգնել մեր բանակին:

 - Վարչապետի հանձնարարականի համաձայն` ՏՏ ոլորտն իր 15 ներկայացուցիչները կունենա աշխարհի տարբեր երկրների հայկական դեսպանատներում: Ի՞նչ կարող են նրանք անել ոլորտի համար:

- Դժվարանում եմ ասել` ինչ արդյունավետություն կունենա այդ գաղափարը: Առաջին հայացքից ողջունելի է, բայց այնքան հարցեր կան. ովքե՞ր են այդ 15 ներկայացուցիչները, դրանք ՏՏ ոլորտի` լուրջ փորձառություն ունեցող, թրծված մասնագետներ պետք է լինեն: Թե ինչպե՞ս պետք է ՏՏ ներկայացուցիչը համակարգված աշխատի դեսպանի հետ, արդյո՞ք գերատեսչական շահերի բախումը չի խանգարի, դժվարանում եմ ասել, ժամանակը ցույց կտա:

- 2019-ին Հայաստանում անցկացվելու է ՏՏ ոլորտի համաշխարհային կոնգրես: Հայաստանը կկարողանա՞ պատշաճ ներկայանալ ու հետաքրքրել աշխարհի տարբեր երկրներից ժամանած ներկայացուցիչներին:

 -Քանի որ վարչապետն արդեն արել է այդ հայտարարությունը` «եկեք աշխարհը շուռ տանք», ուրեմն պետք է աշխատել, որդեգրել նոր մոտեցումներ ու նոր հեռանկարներ, կոնսոլիդացնել ոլորտի և կառավարության ռեսուրսները, և այդ ժամանակ արագ կարձանագրենք դրական արդյունքներ, որոնք, վստահ եմ, կգնահատվեն նաև համաշխարհային ՏՀՏ հանրության կողմից:

Նշենք, որ Հովիկ Մուսայելյանը վարչապետ Կարեն Կարապետյանի հետ հանդիպումների ժամանակ առաջարկել է ստարտափերի շարժում սկսել Հայաստանում, երբ տարբեր հարթակներում, տնտեսության տարբեր ոլորտներում կստեղծվեն վիրտուալ ստարտափեր` ընկերություններ, որոնք դեռ գրանցված չեն, հարկային դաշտում չեն, բայց կարող են ներկայացնել բիզնես-ծրագրեր:Դա ազգը կդարձնի ավելի ստեղծագործ,  կնպաստի, որ հանրությունը դուրս գա «ալարկոտությունից», սկսի մտածել ու իր գաղափարները վերածել բիզնես-պլանների, որոնք կլինեն պոտենցիալ ներդրողների և վենչուրային հիմնադրամների ուշադրության կիզակետում:  

Զրուցեց Մելանյա Մելքումյանը