Սրբիչի մեջ ներծծված թմրանյութից մինչև մեկ տոննա հերոին. ի՞նչ եղանակով են թմրանյութեր տեղափոխում Հայաստան

Չնայած Հայաստանում պետական մակարդակով թմրանյութերի ապօրինի շրջանառության դեմ լայնածավալ պայքարին և այդ ուղղությամբ միջազգային կազմակերպությունների զգալի ջանքերին` թմրամոլությունը և դրա դեմ պայքարը մեր երկրում դեռ մնում են լրջագույն խնդիր: Խիստ մտահոգիչ է այն հանգամանքը, որ թմրամոլության զոհերի գերակշիռ մասը երիտասարդներ են, իսկ վերջին տարիների իրադարձությունները վկայում են, որ Հայաստանը կարող է դառնալ թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության տարանցիկ երկիր:

Հայաստանում տարածված թմրամիջոցների, դրանց հետազոտման, Հայաստանի Հանրապետության պատմության մեջ ամենամեծ խմբաքանակով հերոինի «առեղծվածի» և այլ հարցերի շուրջ Yerkir.am-ը զրուցել է Փորձաքննությունների ազգային բյուրոյի ֆիզիկատեխնիկական հետազոտությունների և քիմիական փորձաքննությունների բաժնի պետ Կարեն Ղարաջյանի հետ:

-Թմրանյութերին առնչվող ի՞նչ հետազոտություն է իրականացնում Ձեր ղեկավարած բաժինը:

- Մեր բաժինն իրականացնում է ափիոնի խմբին պատկանող թմրամիջոցների, կաննաբինոիդների խմբին պատկանող թմրամիջոցների, ամֆետամինների, բարբիտուրատների, բենզազեպինային հոգեմետ դեղամիջոցների հայտնաբերման ուղղությամբ կատարվող հետազոտություններ:

-Ո՞ր տեսակի թմրանյութերն են առավել տարածված Հայաստանում:

-Մեր երկրում ամենից տարածված են բուսական ծագում ունեցող թմրամիջոցները, մասնավորապես` մարիխուանան, հաշիշը, ափիոնը և այլն: Դա պայմանավորված է նրանով, որ այդ տեսակի թմրանյութեր ստանալը համեմատաբար դյուրին է, օրինակ` մարիխուանան և հաշիշը պատրաստվում են կանեփի բույսից, որն աճում է անգամ քարքարոտ վայրերում: Հայաստանում տարածված են նաև կիսասինթետիկ թմրանյութերը, որոնք նույնպես պատրաստվում են համեմատաբար հասանելի նյութերից, օրինակ՝ կոդեին պարունակող դեղահաբերի վերամշակմամբ:

-Հայաստանում թմրամոլները ի՞նչ եղանակով են սովորաբար պատրաստում այդ նյութերը:

-Մեզ, իհարկե, հայտնի է դրանց պատրաստման եղանակը, քանի որ շատ ենք առնչվել նման նյութերի հետազոտությանը, սակայն, բնականաբար, չենք կարող դրանք ամբողջությամբ կամ մասնակի բացահայտել: Միայն կարող եմ նշել, որ շատ դեպքերում թմրանյութեր պատրաստող անձինք չունեն բավարար գիտելիքներ, հեռու են «հավասարակշռված ռեակցիայի» գաղափարից, աչքաչափով նյութերը խառնելով` թմրամիջոցներ են ստանում: Օրինակ` բենզինի միջոցով իբր դեզոմորֆին են ստանում, որն ավելի շատ նմանվում է հրավտանգ խառնուրդի, որը ներարկելով երակների մեջ՝ քայքայում են օրգանիզմը, մաշկը սկսում է փտել: Բենզինով պատրաստվող թմրամիջոցն ավելի խորը կախվածություն է առաջացնում, և նման նյութեր օգտագործող մարդիկ երկար կյանք չունեն, մարդիկ, գիտակցելով, որ դա մահվան է հանգեցնելու, դիմում են այդ քայլին: Բենզինի միջոցով ստացված թմրանյութերը դասվում են ծանր թմրամիջոցների թվին: Համեմատաբար թեթև թմրամիջոց է մարիխուանան, գիտությամբ ապացուցված է, սակայն, որ դրանից օգտվողների մոտ տարիների ընթացքում շիզոֆրենիա հիվանդություն է առաջանում:

-Հայտնի է, որ շատ մարդիկ հոգեմետ դեղերի օգնությամբ են փորձում թմրանյութի ազդեցություն ստանալ: Նմանատիպ դեղերից որո՞նք են մեր երկրում առավել շատ կիրառում:

-Հոգեմետ դեղամիջոցներից առավել տարածվածները դիազեպամը, տրավադոլն են, որոնք հոգեբուժարաններում կիրառվող դեղեր են, սակայն որոշ թմրամոլներ, սրանք ձեռք բերելով, մեծ քանակությամբ օգտագործում են, որպեսզի ստանան թմրանյութի էֆեկտ:

-Ի՞նչ եղանակով եք պարզում թմրանյութերի բաղադրությունը:

-Մեր բաժինը միջազգային ստանդարտներին համապատասխան հետազոտություններ է իրականացնում: Նյութերը հետազոտում ենք մի քանի եղանակով. մինչև 5 տեխնոլոգիա ենք կիրառում, որպեսզի առավել ճշգրիտ տվյալներ ստանանք:

-Մեր երկրում նախատեսված օրենսդրությամբ` ապօրինի ճանապարհով ստացված թմրանյութերը ոչնչացվում են: Արդյոք հնարավոր չէ՞ դրանց որոշ տեսակներ կիրառել դեղագործության մեջ:

-Որպես դատական քիմիկոս-փորձագետ` կարծում եմ, որ թմրամիջոցների շատ տեսակներ ենթակա են ոչնչացման, քանի որ դրանցից անհնար է դեղանյութ ստանալ: Օրինակ` սկզբնական շրջանում հերոինը որպես դեղամիջոց էր կիրառվում, սակայն, երբ պարզվեց, որ այն կախվածություն է առաջացնում, արգելվեց, նույնն էլ` կոկաինը, սկզբում այն առկա էր նաև կոկա-կոլայի բաղադրության մեջ, սակայն հետո, երբ հասկացան, որ այն կախվածության մեջ է գցում, փոխարինեցին կոֆեինով: Կոֆեինն ու կոկաինը շատ նման նյութեր են, սակայն կոկաինը կախվածություն առաջացնում, իսկ կոֆեինը՝ ոչ: Սակայն, օրինակ, մեր երկրում ապօրինի շրջանառության մեջ գտնվող հոգեմետ դեղամիջոցներից առավել տարածված մետադոնը կիրառվում է բուժական նպատակով և համարվում է թույլ սինթետիկ թմրամիջոց: Եվ եթե հայտնաբերվում է դրա՝ գործարանային արտադրության տեսակը, կարելի է այն ոչնչացնելու փոխարեն դնել շրջանառության մեջ:

-Սովորաբար ի՞նչ եղանակով են թմրանյութերը փորձում թաքցնել բեռի մեջ և դրա տեղափոխումն իրականացնել:

-Բազմաթիվ դեպքեր են եղել, երբ Հայաստանի սահմանային վերահսկողության ծառայողները թմրանյութերը հայտնաբերել են շամպունների կամ դեզոդորանտների տուփերի մեջ: Քիչ չեն դեպքերը, երբ թմրանյութը խառնում են շոկոլադե սալիկների բաղադրությանը և այդ կերպ փորձում տեղափոխել:

-«Անհավանական» եղանակով թմրանյութեր թաքցնելու ի՞նչ ուշագրավ դեպքեր են Ձեզ հայտնի:

-Մի անգամ Հայաստանից խոշոր մեքենաների համար` մոտ մեկ մետր երկարությամբ հեղույս (болт) էին տեղափոխում, երբ պարզվեց, որ դրա մեջ դատարկ է և մեջը մեծ քանակությամբ թմրանյութ է լցված: Եղել է դեպք, երբ անցակետում մեծ քանակությամբ մետամֆետամին են փորձել անցկացնել ջրի մեջ լուծելու և սրբիչի մեջ ներծծելու եղանակով:

-Դուք մասնակցել եք նաև 2014թ.-ի հունվարի 17-ին Մեղրիի անցակետում հայտնաբերված` առանձնապես խոշոր չափերի հերոինի հետազոտմանը: Շատերի մոտ կասկած էր առաջացրել այն հանգամանքը, որ, փորձաքննության արդյունքներով, 927 կգ հերոինի քաշն նվազել էր՝ հասնելով 850 կգ-ի: Ի՞նչ կասեք այդ մասին:

-Նախ նշեմ, որ մենք հենց մեկ տոննան չենք հետազոտել, այլ հետազոտվել է հայտնաբերված տարբեր փաթեթներից բերված միջին նմուշը: Հերոինը մի քանի շերտով, այդ թվում` կտորով փաթեթավորված էր: Հավանաբար, դա արվել էր, որպեսզի հոտ չգա և չթափվի: Սկզբում ներկայացվել է հերոինի փաթեթավորված քաշը, իսկ փորձաքննության արդյունքում հաշվվել է զտաքաշը:

-Իսկ ինչպե՞ս պետք է պայքարել այս չարիքի դեմ:

-Թմրանյութի կախվածությունից ձերբազատվելու լավագույն «հակաթույնը» կամքի ուժն է: Այժմ, ցավոք, մոդայիկ է դարձել ծխելը, սրսկվելը, դեղահաբեր օգտագործելը: Արտաքուստ թվում է, թե հաճելի բաներ են, բայց դրանք ուղիղ դեպի կործանման են տանում, այնպես որ` պետք է կամքի ուժ ունենալ և հաղթահարել այն:

Զրուցեց Թագուհի ՄԵԼՔՈՆՅԱՆԸ