"…Որ աշակերտը չմտածի, թե կենդանի գրողներ չեն լինում"

19 տարեկանում տպագրված առաջին գիրք. «Ասֆալտի եւ երկնքի միջեւ»: Այս տարի՝ 21 տարեկանում, Հանրապետության նախագահի երիտասարդական մրցանակ՝ «2010թ. մամուլում տպագրված պատմվածքների համար»: Պատմվածքները թարգմանվել են ռուսերեն եւ պարսկերեն: Վատ չէ: Դեռ շատ ջահել արձակագիր Լիլիթ Կարապետյանը Հայաստանի գրողների միության պատանեկան, երիտասարդական «Ցոլքեր» ակումբ-սեկցիայի անդամ է, կրթությամբ՝ արվեստաբան:

- Ինչպե՞ս կարողացար այդքան փոքր տարիքում գիրք տպել:

- Գրող Հովհաննես Գրիգորյանը, որը նաեւ գրքիս խմբագիրն էր, ասաց, որ ժամանակը բավական կարճ է. չէ՞ որ մենք ապրում ենք 21-րդ դարում, եւ պահանջում ենք, որ Լիլիթի գիրքը տպվի:

- Ո՞վ ֆինանսավորեց:

- Պետպատվերով պիտի տպագրվեր, բայց իմ գիրքը տպագրվեց Աելիտա Դոլուխանյանի ջանքերով: Նա գրական մրցանակ էր ստացել, այդ գումարը տրամադրեց երիտասարդ գրողի գրքի տպագրությանը:

- Լա՞վ է վաճառվում:

- 500 օրինակով տպագրվեց, իրականում վաճառքի չհանվեց: Քանի որ ես ֆինանսական ներդրում չէի ունեցել, առատորեն նվիրում էի: Մեծ մասը նվիրեցի, մյուս մասն էլ, քանի որ պետպատվեր էր, մնաց այնտեղ: Համարյա բան չի մնացել, ընդամենը մի 20 օրինակ ունեմ:

- Մեկ ուրիշն իր գրական մրցանակը նվիրել է քո գրքի տպագրությանը, դո՞ւ էլ ես նույնն անելու նախագահի 2500 դոլար մրցանակով:

- Ինձ դեռ նման խնդրանքով չեն դիմել: Իսկ իմ մրցանակն, ամբողջությամբ չէ, բայց պատկառելի մասն արդեն ծախսել եմ. անցյալ ամիս ուսանողական մի ծրագրով ճամփորդեցի Արեւմտյան Հայաստան: Մեր դիպլոմներն այնտեղ ստացանք: Վանից հող բերեցի պապիկիս հոր գերեզմանի համար. մորական կողմս Վանից է: Մրցանակիս մնացած փողով նոութբուք եմ ուզում գնել:

- Քեզ արդեն ինտեգրե՞լ են գրողներն՝ իրենց բոհեմական կյանքի մեջ:

- Բոհեմն, իհարկե, շատ գայթակղիչ է, բայց արձակագիրներ կան, որոնց բնորոշ է հավասարակշռվածությունը: Ես այդ տեսակին եմ պատկանում, որը հեշտությամբ չի տրվում եւ հեշտությամբ էլ չի հրաժարվում: Դրա համար, ես բոհեմական կյանքով այդքան էլ չեմ ապրում: Այնքան սոցիալական խնդիրներ կան, այնքան բան կա անելու, այդ թվում՝ բոլորի գրքերը կարդալու, որ բոհեմի համար ժամանակ չկա: Ես իմ բլոգն եմ ստեղծել՝ դեռեւս նախնական տեսքով, փորձում եմ այդ կյանքին ինտեգրվել:

- Քո հասակակիցների, մի քիչ ավելի մեծերի գրքերը կարդո՞ւմ ես:

- Ես կարդում եմ իմ սերնդակիցների բոլոր գրքերը՝ անկախ նրանից, թե ինչ կարծիքներ են տարածվում սոցիալական ցանցերում:

- Ամենասուր գրական խնդիրը ո՞րն է այդ քննարկումներում:

- Ընթերցանության, ընթերցողի պակասը: Բայց ես դա մեծ խնդիր չեմ համարում, եթե գրվի լավ ստեղծագործություն, իր տեղը կգտնի:

- Իսկ, քո կարծիքով, ո՞նց է լինում, որ, օրինակ, Կոելիոյի գրքերը զանգվածները լավ էլ կարդում են, բայց ավելի արժեքավոր գործերը ձեռքներն անգամ չեն վերցնում:

- Գովազդը շատ կարեւոր է: Ինչո՞ւ միայն Կոելիոյի, շատ ավելի թույլ գրողների շուրջ են պարբերաբար ծավալվում աշխույժ խոսակցություններ, քննարկումներ, մարդիկ սկսում են կարդալ: Ժամանակ առ ժամանակ հասկանում ենք, որ մեր սերունդը գովազդի կարիք ունի:

- Այսինքն, դու նկատի ունես ոչ թե առեւտրային գովազդը՝ գնեք այսինչ գիրքը, այլ մամուլի հրապարակումները, բանավոր խոսակցությունները, բերնեբերան անցնող գովազդը, մի խոսքով:

- Այո: Կարեւոր է քո գրական միջավայրը, որքանով են քեզ ընդունում, որքան են հնչեցնում քո անունը:

- Քո գիրքը քննարկվե՞լ է որեւէ տեղում:

- Իմ գրքի շնորհանդեսը եղավ Ծաղկաձորում, ու դրանից հետո քննարկում չի եղել: Տարվա ընթացքում մի գրախոսություն էլ եղավ մամուլում:

- Քեզ ո՞ր կին գրողին ես նմանեցնում:

- Կին գրողներից՝ չգիտեմ, բայց գրքերի հերոսներից ինձ ամենաշատը նմանեցնում եմ Ռիչարդ Բախի Ջոննաթան Լիվինգսթոն ճային, նրա ցանկություններին՝ թռչելու դեպի կատարելություն:

- Իսկ տեղյա՞կ ես այդ ստեղծագործության կրոնափիլիսոփայական հենքին:

- Գիտեմ, որ կա: Ես այդ հենքը նկատի չունեմ, երբ ճային նմանեցնում եմ ինձ:

- Քեզ նման ճայը հետո՞ ինչով է զբաղվելու:

- Նոր թռիչքներ է փնտրելու արվեստաբանության ու արձակի մեջ:

- Իսկ եթե փող չբերի արձակդ, ինչո՞վ ես զբաղվելու:

- Առանց այն էլ փող չի բերում: Լավ գրող ունենալու առաջին պայմանը սոցիալական խնդիրն է, որովհետեւ մարդիկ՝ մեծանալով, հրաժարվում են գրելուց՝ խեղդվելով սոցիալական խնդիրների մեջ:

- Առաջին հոնորարդ ե՞րբ ես ստացել:

-16 տարեկանում, Սոնա Վանի երիտասարդական մրցանակաբաշխությունից: 10.000 դրամ էր: Ես ինձ համար երկարաճիտ կոշիկներ գնեցի:

- Սոցիալականից բացի, ուրիշ ի՞նչ խնդիր ունի գրողն այսօր:

- Կրթության խնդիր: Եթե մենք ուզում ենք ունենալ լավ գրող, պետք է ունենանք լուրջ կրթություն, գրողը պետք է տիրապետի լեզուների, առաջին հերթին՝ հայերենին:

- Եթե, օրինակ, բանասիրականում գրողների բաժին ունենանք, ավելի լա՞վ գրականություն կունենանք:

- Խոսքս տարրական կրթության մասին է: Այդ հասակում են ձեւավորվում լեզվական հմտությունները, մտածողությունը: Ի դեպ, պետք է հայ գրականության դասագրքերն էլ վերանայել, որ հետագայում՝ դառնալով 18 տարեկան, օրինակ, չմտածենք, որ Համո Սահյանից հետո ուրիշ բանաստեղծներ չեն եղել, կամ Հրանտ Մաթեւոսյանից հետո ուրիշ արձակագիրներ չեն եղել: Երբ որ աշակերտն ավարտի դպրոցը, չմտածի, թե բոլոր գրողները մահացած են, թե կենդանի գրողներ չեն լինում:

- Քաղաքականությամբ հետաքրքրվա՞ծ ես:

- Ոչ: Գրողի առաքելությունը բավական նեղ եմ տեսնում: Մարկեսն էր ասում` հեղափոխությունը լավ գրելն է առաջին հերթին, ու հայտնի ասացվածք էլ կա, որ քաղաքականությունը սպանում է երաժշտությունը: Նախքան քաղաքականությամբ զբաղվելը պետք է գրական այնպիսի ամուր հենարան ունենաս, որ չկոտրվես, ու քո գրականությունը չսպանվի:

- Ես արդեն օրինաչափություն եմ նկատում այստեղ: Քո հասակակակից գրեթե բոլոր զրուցակիցներս պնդել են, որ հեռու են քաղաքականությունից: Բայց դուք զավակներն եք իմ սերնդի, որը բավական ակտիվ էր, ու Սովետական միությունը փլուզած շարժումների շարքերում վերջինը չէր: Այսինքն՝ ձեր ծնողները դրանով փակեցին քաղաքականությանն ունեցած ձե՞ր պարտքերն էլ:

- Ես իմ ծնողների օրինակով կասեմ՝ իրենք քաղաքական ակտիվ կյանքով են ապրել, ցույցերի առաջին շարքում էին: Իրենք այն ժամանակ հավատում էին հաղթանակին ու հասան: Նրանք հիմա չեն զբաղվում քաղաքականությամբ, որովհետեւ անկարողության զգացում ունեն: Մենք էլ չենք հավատում, որ կարող ենք քաղաքականությամբ ինչ-որ բան փոխել:

- Ուրեմն, ոչ մի տեղ չեք հասնի:

- Կհասնենք: Չէ: Հիմա ավելի շատ անհատի ժամանակաշրջան է: Ամբոխները խելագարված լուծարվել են, եկել է անհատ մարդու կենսագրությունը կերտելու ժամանակը, մեզնից յուրաքանչյուրն ինքը պետք է որոշի` ուր գնա:

- Ես ճի՞շտ եմ հասկանում. քո կարծիքով, ժամանակն է, որ ամեն մեկն ապրի իր համար:

- Այո, գուցե շատ էգոիստաբար է հնչում, բայց կարծում եմ, որ այո, որովհետեւ հիմա սոցիալական, հոգեբանական, մտավոր ունակությունների դրսեւորման բազմազանություն կա, եթե ես ապրեմ ամբոխի եւ հասարակության համար, գուցե կուլ գնամ:

- Եթե գրականությամբ ես զբաղվում, արդեն իսկ հասարակության համար է, միայն քեզ համար չես գրում:

- Ճիշտ եք, միայն ինձ համար չեմ գրում, բայց, այնուամենայնիվ, ապրում եմ ինձ համար:

Հարցազրույցը՝ Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ