Հայաստանում ստեղծված իրավիճակը նոր բնութագրիչներ է ձեռք բերում. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

iarex.ru–ն իր «Ով է ում ավելի պետք. Ալիևը Փաշինյանի՞ն, թե՞ հակառակը» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Ադրբեջանի նախկին արտգործնախարար Էլմար Մամեդյարովն իր սկանդալային հրաժարականից հետո սկսել է «դուրս գալ», հարցազրույցներ տալ և ասել է, որ մտադիր է ստեղծել իր կայքն ու հրատարակել իր հարցազրույցների գիրքը։ Ավելի վաղ, ոչ պաշտոնական տվյալներով, նրան ժամանակավորապես արգելել էին հեռանալ Ադրբեջանից, ինչը կապված էր ԱԳՆ համակարգում կոռուպցիայի և յուրացումների գործով հետաքննության հետ։

Բայց, ինչպես ասում են, դա էլ անցավ։ Միևնույն ժամանակ, Մամեդյարովին պատուհասած խայտառակության և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի կողմից քաղաքական վստահության կորստի իրական պատճառները անհայտ են մնում։ Բաքվի որոշ աղբյուրներ պնդում են, որ «գայթակղության քարը» եղել է Նիկոլ Փաշինյանի նկատմամբ վերաբերմունքը։ Իբր հենց Մամեդյարովն է Ալիևին «պարտադրել» Փաշինյանին լուռ աջակցելու հայեցակարգը և հակամարտության բանակցություններում «փոքր գործերի» պրակտիկային անցնելը, որից հետո կարող էր իբր լինել փոխզիջումային լուծում ԼՂ հարցում, և իբր նման ընթացքը աջակցություն է գտել ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի կողմից։ Իրոք, Ալիևը, ելույթ ունենալով 2020 թվականի դեկտեմբերին ԱՊՀ երկրների ղեկավարների վիրտուալ գագաթաժողովում, հանդես էր եկել ի պաշտպանություն Հայաստանի վարչապետի։

Նա ընդգծել էր, որ Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմում հայկական բանակի պարտության համար Փաշինյանը մեղավոր չէ, քանի որ «նա չի ստեղծել բանակը»։ Դա, ըստ նրա, «Հայաստանի նախկին նախագահների՝ Ռոբերտ Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի մտահղացումն է»: Ալիևը կոչ է արել Հայաստանի նախկին ղեկավարներին՝ «ներկայիս իրավիճակը չօգտագործել Փաշինյանի դեմ իրենց քաղաքական նպատակների համար»։ Բացի այդ, Ալիևը նշել է, որ Հայաստանում բողոքի ցույցերը «ոգեշնչված են օտար շրջանակների կողմից, որոնք դժգոհ են այն փաստից, որ իրենք դուրս են մնացել հակամարտության կարգավորումից, որտեղ վճռորոշ դեր է խաղացել Ռուսաստանը», և որ այդ ուժերը «փորձում են անկարգություններ առաջացնել հայ հասարակության մեջ և խաթարել պայմանավորվածությունները»: Բայց հետո Բաքուն սկսեց թունավոր գույներով ներկել Փաշինյանի կերպարը։ Ադրբեջանի նախկին արտգործնախարար Թոֆիգ Զուլֆուգարովի վարկածի համաձայն, «Փաշինյանի քաղաքականությունն ուղղված է ռազմական գործողությունների վերսկսմանը, իսկ նպատակը Հայաստանը դեպի Արևմուտք շեղելն է և դրանով իսկ երկրի ներսում այն հակառակորդներին չեզոքացնելը, որոնք հիմնականում ունեն ռուսամետ ուղղվածություն»։

Բայց դա անցյալում էր։ Ահա թե ինչու Մամեդյարովի՝ Փաշինյանի նախկին կերպարին անդրադարձը առաջացնում է ոչ միայն իմացական պատմական հետաքրքրություն: «Փաշինյանը գիտակից մարդ է, և եթե Հայաստանում նոր մարդ գա իշխանության, գործերը կանգ կառնեն,- ասել է Մամեդյարովը,– նա ակնառու քայլ արեց՝ հայտարարելով արտահերթ ընտրություններ, և հաղթեց դրանցում, Հայաստանի բնակչությունը նրան վստահության քվե տվեց։ Իսկ Փաշինյանը դա չսպառեց, ու կարծում եմ՝ առաջընթաց կլինի։ Մենք պետք է նրան արժանին մատուցենք, նա հասկանում է, որ պետք է ինչ-որ կերպ բարեկամական հարաբերություններ կառուցել Ադրբեջանի հետ»։ Սա բացահայտ ակնարկ է այն մասին, որ Բաքուն հակվել է դեպի Թուրքիա, ինչը Մամեդյարովի՝ ԱԳ նախարար լինելու ժամանակ Բաքվի համար այնքան էլ բնորոշ չէր։ Ավելին, սա նաև վկայում է այն մասին, որ Ալիևը չի կարողանում իրադարձությունների ընթացքը վերափոխել Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագրի: Բաքվում հասկանում են, որ նման փաստաթուղթ հնարավոր կլինի ստորագրել միայն Փաշինյանի հետ: Բայց այդ դեպքում ինչո՞ւ են Փաշինյանի համար խնդիրներ ստեղծում (մարտական բախումներ սահմանին, Լաչինի ճգնաժամ), ինչի կապակցությամբ նա քննադատվում է իր հրաժարականը պահանջող ընդդիմադիր ուժերի կողմից։ Ավելին, Երևանում «ռևանշի ուժերի» իշխանության գալու համար ստեղծվում է մի տեսակ «հնարավորությունների միջանցք», որը կարող է բերել 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ խաղաղության համաձայնագրից հրաժարում։ Գործընթացի տրամաբանությունը «երկրորդ կապիտուլ յացիայի պատրաստակամության» մեղադրանքներից խուսափելու համար ենթադրում է թվացյալ փոխհատուցման քայլեր Փաշինյանի հասցեին։ Սակայն հիմա Հայաստանում ստեղծված իրավիճակը նոր բնութագրիչներ է ձեռք բերում՝ կապված ոչ այնքան հակաադրբեջանական, որքան հակառուսական տրամադրությունների աճի հետ։ Դա էլ հենց այս պահի հիմնական քաղաքական և հոգեբանական առանձնահատկությունն է։ Թերևս հենց դա է ներկա գործընթացի կուլիսային կողմի էությունը: Ի դեպ, այդ մասին բացահայտ ասել է Կոնստանտին Զատուլինը։ Նրա խոսքով, «Ադրբեջանն ու նրա թիկունքում կանգնած Թուրքիան ստացել են մի լծակ, որը հրահրում է դաշնակից Հայաստանում հակառուսական տրամադրությունների աճ»։

Բայց խոսքը միայն Ռուսաստանի մասին չէ: Փաշինյանին հաջողվել էր Ալիևին քարշ տալ դեպի արևմտյան բանակցային հարթակ, չնայած դա փաստացի ոչ մի արդյունք չէր տվել, բացառությամբ խաղաղության գործընթացում երկակի ստանդարտներ կիրառելու Բաքվի պատրաստակամության ակնարկների։ Ստացվում է, որ եթե Ալիևը օբյեկտիվորեն խթանում է Հայաստանում հակառուսական տրամադրությունների աճ, ապա Փաշինյանը վարկաբեկում է Ադրբեջանին Ռուսաստանի աչքում՝ մատնանշելով նրա խաղն Արևմուտքի հետ։ Դրանից հետո մի՞թե զարմանալի է, որ Բաքվի և Երևանի հարաբերություններում անընդհատ խզումներ են տեղի ունենում՝ կապված նրանց կողմից առաջ քաշվող նոր անորոշ պայմանների հետ։

Այդ ամենին գումարենք նաև Իրանի և Ադրբեջանի միջև դիվանագիտական առճակատման նոր փուլը: Եթե նման համատեքստում դիտարկենք փորձառու Մամեդյարովի դատողությունները Փաշինյանի մասին, ապա Ալիևն այս փուլում ակնհայտորեն պարտվում է դիվանագիտությունում և գնում է դեպի Հայաստանի հետ հերթական զինված հակամարտության։ Եվ դա այն պատճառով, որ Ալիևին չի հաջողվում արձակել բարդ «հայկական հանգույցները» և հաշվարկել անհավանական երևանյան քաղաքական կոմբինացիաները։ Այնպես որ, Ադրբեջանի քաղաքական ասպարեզում նախկին արտգործնախարար Մամեդյարովի հայտնվելը, կարծես թե, պատահական երևույթ չէ, այնտեղ որոշակի փոփոխություններ են սպասվում:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում