Դու կատաղած առյուծին էլ կստիպես անշարժանալ. Չերչիլը՝ Գինեսի ռեկորդակիր հայ լուսանկարչին

Ծագումով հայ կանադացի հայտնի լուսանկարիչ Յուսուֆ Քարշը մտել է լուսանկարչության համաշխարհային պատմության մեջ շնորհիվ իր հիասքանչ դիմանկարների: Դրանց հրապարակումների, ինչպես նաև Քարշի աշխատանքների ցուցահանդեսների թիվն անհամար է: International Who's Who պարբերականի տվյալներով՝ Քարշին հաջողվել է լուսանկարել անցյալ դարի 100 հանրաճանաչ ու նշանակալի մարդկանցից 51-ին:  Նա գրանցվել է Գինեսի ռեկորդների գրքում՝ որպես դիմանկարային լուսանկարչության ականավոր վարպետ:  

Յուսուֆ (Հովսեփ) Քարշը ծնվել է 1908 թվականին Թուրքիայի հարավ-արևելքում գտնվող Մարդին քաղաքում՝ հայի ընտանիքում: Բռնաճնշումների և Հայոց ցեղասպանության պատճառով ընտանիքը ստիպված է լինում փախչել Սիրիա. Հովսեփը 14 տարեկան էր: Երկու տարի անց նրա ծնողները «ոտքի են կանգնում» և հավաքած գումարով իրենց որդուն ուղարկում Կանադա՝ Շերբրուկ քաղաքը, որտեղ ապրում էր նրա քեռին՝  լուսանկարիչ Ջորջ Նաղաշը: Յուսուֆը չգիտեր ո՛չ ֆրանսերեն, ո՛չ անգլերեն և ամբողջ ազատ ժամանակն անցկացնում էր լուսանկարչատանը՝ օգնելով քեռուն: Սեփական լուսանկարչական խցիկով նա հաճախ զբոսնում էր քաղաքի արվարձաններում, հետո՝ տպում արած լուսանկարները: Մի  անգամ Քարշի ընկերներից մեկը նրա մի լուսանկար ուղարկում է մրցույթի: Այն արժանանում է գլխավոր մրցանակին՝ 50 դոլար: Նկատելով Յուսուֆի լուսանկարչական տաղանդը՝ քեռին նրան ուղարկում է Բոստոն՝ իր ընկեր՝ լուսանկարիչ-դիմանկարիչ Ջոն Գարոյի մոտ ուսանելու: Այդ ժամանակ Ջոն Գարոն համարվում էր ԱՄՆ ատլանտյան ափի ամենահայտնի և պահանջարկ ունեցող դիմանկարիչը:

Քարշը ջանասիրաբար սովորում է՝ յուրացնելով լուսանկարչության բոլոր տեխնիկական նրբությունները: Բոստոնում մոտ երեք տարի անցկացնելով` նա վերադառնում է Կանադա, որտեղ 1931-ին Օտտավայում բացում է սեփական փոքրիկ լուսանկարչական ստուդիան: Սկզբնական շրջանում գործերն այնքան էլ լավ չեն գնում, սակայն մշտական հաճախորդների թիվը գնալով ավելանում է, երիտասարդ լուսանկարչի աշխատանքները սկսում են տպագրել Saturday Night շաբաթաթերթում: Շուտով նա Օտտավայի Փոքր թատրոնի ոչ պրոֆեսիոնալ դերասանների խմբի փորձերն ու ելույթները լուսանկարելու պատվեր է ստանում: Շնորհիվ այն բանի, որ գեներալ-նահանգապետի որդին թատրոնի դերասաններից էր, Քարշին գեներալ-նահանգապետի դիմանկարն անելու բախտն է վիճակվում: Այն հրապարակվում է Կանադայի և Մեծ Բրիտանիայի մի քանի հեղինակավոր հրատարակություններում: Այդ հաջողությանը հետևում է մյուսը. Քարշին հանձնարարում են ԱՄՆ նախագահ Ֆրանկլին Ռուզվելտի լուսանկարը, որն այցով Կանադա էր եկել:

1936-ին կազմակերպվում է Քարշի առաջին անհատական ցուցահանդեսը: Կանադայի վարչապետ Մաքքենզի Քինգը դառնում է նրա երկրպագուներից մեկը և առաջարկում լուսանկարել կառավարության օտարերկրյա հյուրերին: 1941-ին Քարշը լուսանկարում է Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Ուինսթոն Չերչիլին, և այդ լուսանկարը նրան համաշխարհային ճանաչում է բերում:

Ասում են` Քարշը չի ցանկանում լուսանկարել Չերչիլին նրա հայտնի սիգարով, ու ամեն ինչ անում է, որ քաղաքական գործիչը սիգարը բերանից հանի, անգամ` մոխրաման է դնում կողքը, սակայն Բրիտանիայի վարչապետը շարունակում է անխռով ծխել: Հուսահատության աստիճանի հասնելուց հետո լուսանկարիչը քաջաբար մոտենում է Չերչիլին, քրթմնջում` կներեք, սը՛ր, ու բերանից դուրս քաշում սիգարը: Վերադառնալով խցիկի մոտ` Քարշին հաջողվում է անել լուսանկարչի հանդգնությունից զայրացած, ագրեսիվ և կռվի տրամադրված քաղաքական գործչի լուսանկարը: Սակայն վերջում, սեղմելով Քարշի ձեռքը, Չերչիլն ասում է. «Դու, հավանորեն, կատաղած առյուծին էլ կստիպես անշարժանալ խցիկի առջև»:

Լուսանկարը տպագրվում է Life ամսագրում, իսկ հետագայում հայտնվում նամականիշերի, պաստառների վրա:

Չերչիլի լուսանկարը Քարշին ավելի հանրահայտ է դարձնում, և նա արդեն ստիպված չի լինում ինքնուրույն պատվերներ փնտրել:

Լուսանկարիչը ստեղծել է քաղաքական գործիչների, գրողների, նկարիչների, դերասանների, տիեզերագնացների, թագավորների, նախագահների լուսանկարները, անգամ Հռոմի պապերն են դիմել նրա ծառայությանը: Քարշի ամենահայտնի դիմանկարներից են Ալբերտ Էյնշտեյնի,, Պաբլո Պիկասոյի, Ժան Կոկտոյի, Ֆիդել Կաստրոյի, Չե Գևարայի, Բորիս Ելցինի, Մայր Թերեզայի, Մուհամեդ Ալիի, Ջոն Քենեդիի, Օդրի Հեփբյորնի, Էռնեստ Հեմինգուեյի, Բեռնարդ Շոուի  դիմանկարները: Բրիտանացի մարշալ Մոնթգոմերիի դիպուկ արտահայտությամբ` բոլոր քաղաքական գործիչներն ու հայտնի մարդիկ ցանկանում էին «քարշավորված» լինել:

Ի՞նչն էր Յուսուֆ Քարշին տարբերում ժամանակի այլ դիմանկարիչ-լուսանկարիչներից: Առաջին հերթին` նախապատրաստական մեծ աշխատանքն ու ուշադրությունը մանրուքների նկատմամբ: Նա հորինում էր լուսանկարման հիմնական պահերը և որոշակի ինֆորմացիա հավաքում իր մոդելի մասին, որը կարող էր օգուտ տալ դիմանկարն անելիս: Քարշը երբեք դեկորացիաներ չէր կիրառում խորապատկեր ստեղծելու համար, նրա համար խորապատկերը հանճարեղ կերպով դրված լույսն էր, որի գրագետ կիրառումը, ըստ նրա, նրբագույն գործիք էր մարդու դեմքը ճիշտ ներկայացնելու համար:

Քարշի աշխատանքների ևս մեկ առանձնահատկություն` նա եզակի հմտությամբ որսում էր պահը: Ասում էր. «Ամեն մարդու մեջ թաքնված գաղտնիք կա, և իմ խնդիրն այն բացահայտելն է: Դա կարող է տեղի ունենալ չափազանց փոքր ժամանակահատվածում: Մարդը կարող է ակամա ժեստով, աչքերի փայլով կամ այլ կերպ գցել դիմակը, որը յուրաքանչյուրիս ծածկում է արտաքին աշխարհից: Այդ ժամանակահատվածում լուսանկարիչը պետք է հասցնի իր գործն անել, այլապես պարտված է»:

 Ի դեպ, Քարշի ստեղծագործական ոճը մեծ ազդեցություն է ունեցել բազմաթիվ լուսանկարիչների վրա, հատկապես` 1940-1950-ականներին:

1990-ականների սկզբին Յուսուֆ Քարշը փակում է Օտտավայի իր ստուդիան` վայելելով վաստակած հանգիստը, սակայն դա չի նշանակում, որ մոռանում է իր կյանքի ամենամեծ սերը` լուսանկարչությունը: Նա մահկանացուն կնքում է 2002-ին 93 տարեկան հասակում` երիտասարդ լուսանկարիչներին և ոչ միայն նրանց թողնելով հետևյալ պատգամը. «Ոգու մեծության փնտրտուքներում ես անընդհատ ձգտում էի կատարելության հասնել` հիասքանչ իմանալով, որ դա հասանելի չէ: Սակայն այդ գործընթացն ինձ մեծ հաճույք էր պատճառում: Այն  հնարավորություն էր տալիս ինձ, չնայած տարիներին, հոգով երիտասարդ մնալ, արկածներ փնտրել, մշտապես ինչ-որ բան ցանկանալ և մշտապես գիտակցել, որ լուսանկարչական խցիկի իրական օբյեկտիվը քո սիրտն ու խելքն են: Ուսումնասիրեք հումանիտար գիտությունները, պատմությունը, երաժշտությունը, պոեզիան, կարդացեք կենսագրականներ և ճանապարհորդեք: Այս ամենը շատ օգնում է լուսանկարչին, նաև` իր տաղանդն իրագործել ցանկացող յուրաքանչյուր մարդու»:

Քարշի լուսանկարներին կարող եք մանրամասն ծանոթանալ նրա պաշտոնական կայքէջում:

Նյութը՝ yerkir.am-ի