Ստամբուլյան կոնվենցիայի վավերացման հետևում կարող է թաքնված նպատակ լինել. Արմենուհի Կյուրեղյան

Ստամբուլյան կոնվենցիան այսօր շահարկումների, քննարկումների պատճառ է դարձել, և որպեսզի իր բուն ասելիքը տարընթերցումների տեղիք չտա, ապա հենց սկզբից  ընդգծում է` կողմ է ընտանիքում, սոցիալական միջավայրում բռնությունը բացառող յուրաքանչյուր նախաձեռնության. Yerkir.am-ի հետ զրույցում նման տեսակետ հայտնեց ՀՅԴ Հայաստանի Գերագույն մարմնի անդամ Արմենուհի Կյուրեղյանը:

«Միշտ էլ դատապարտել ու դատապարտում ենք բռնության ցանկացած դրսևորում ու  ընդունել անձի՝ գենդերային ինքնությունը որոշելու իրավունքը՝ չփորձելով անգամ դա քննարկման նյութ դարձնել: Բայց այդ ամենով հանդերձ՝ Ստամբուլյան կոնվենցիան որոշ մտահոգիչ հարցեր է առաջացնում, այն վավերացնելուց առաջ մի շարք լուրջ հարցեր կան, որ պետք է քննարկվեն։ Կոնվենցիայի առաջին հոդվածում հստակ նշվում է, որ փաստաթղթերի նպատակը կանանց պաշտպանությունն է բռնության բոլոր ձևերից ու դրանց կանխարգելումը, խտրականության վերացումը, կանանց ու տղամարդկանց միջև հավասարության խթանումը։ Սակայն հիշեցնեմ, որ վերոնշյալ նպատակներն իրագործելու համար օրենսդրությամբ արդեն իսկ ունենք բավարար փաստաթղթեր, որոնք լիովին կարող են իրականացնել այդ նպատակը։ Դեռևս 1993-ին Հայաստանը վավերացրել է «Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին» ՄԱԿ-ի կոնվենցիան, 2013-ին ընդունել ենք «Կանանց և տղամարդկանց հավասար իրավունքների, հավասար հնարավորությունների ապահովման մասին» օրենքը, 2017-ին՝ «Ընտանիքում բռնության կանխարգելման, ընտանիքում բռնության ենթարկված անձանց և ընտանիքում համերաշխության վերականգնման մասին օրենքը»,- նշեց ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ անդամն ու հավելեց, որ վերոնշյալ երեք օրենքներն ամբողջությամբ բավարար են, որ իրականացվեն այն նպատակները, որոնք հնչեցվում են  Ստամբուլյան կոնվենցիայի հոդված 1-ում։

Ըստ նրա` կարելի է ենթադրել, որ այս փաստաթղթի վավերացման հետևում թաքնված նպատակ կա, որը կարող է լինել տարաբնույթ սկզբունքով կազմված ընտանիքներին լրացուցիչ հնարավորությունների ընձեռումը։

«Ըստ կոնվենցիայի` որպես ընտանեկան բռնության սուբյեկտներ դիտարկվում են նաև զուգընկերները (հոդված 3, կետ բ)։ Իհարկե, ես երբևէ ինձ թույլ  չեմ տա ասել, որ զուգընկերների նկատմամբ բռնությունը թույլատրելի է։ Բռնության ցանկացած ձև ցանկացած սուբյեկտների միջև անթույլատրելի է, բայց այստեղ խնդրահարույց է զուգընկերների միությունն ընտանիք դիտարկելը։ Գիտեք՝ ցանկացած երկու սուբյեկտ կարող են կազմել իրենց միությունը` իրենք են, իրենց որոշումը, բայց եկեք դրա անունն «ընտանիք» չդնենք: Հայ հասարակության համար ընտանիքը սուրբ գաղափար է, ու այն բոլորովին այլ ընկալում ունի: Որոշել են միասին ապրել, իրենց գործն է, բայց այն թող այլ անուն ստանա, միայն թե ոչ` ընտանիք»,- ընդգծեց մեր զրուցակիցը:

Դառնալով կոնվենցիայի 4-րդ հոդվածի 3-րդ կետին՝ Արմենուհի Կյուրեղյանը մեկնաբանեց, որ  փաստաթուղթը վավերացնող պետությունները պարտավոր են ապահովել կոնվենցիայի դրույթների կատարումը՝ առանց խտրականության՝ անկախ սեռից, ռասայից, սեռական կողմնորոշումից, գենդերային ինքնությունից:

«Իսկ արդեն նույն փաստաթղթի բացատրական զեկույցի 53-րդ կետով` գենդերային ինքնությունը մեկնաբանվում է հետևյալ կերպ. «Յուրաքանչյուր ոք կարող է ընտրել իր գենդերն ու հասարակության մեջ իրեն դրսևորել որպես այդպիսին»։ Սա նշանակում է, որ տղամարդը կարող է, օրինակ, իրեն կին համարել և ընտրել այդ գենդերը՝ իրեն որպես կին դրսևորելով հասարակության մեջ, կամ հակառակը՝ կինը՝ տղամարդ: Արդյունքում` նման տղամարդը կարող է ցանկություն ունենալ մեկ այլ տղամարդու հետ (նաև` կինը կնոջ հետ) ընտանիք կազմելու և օրինական ճանապարհով այն գրանցելու: Նույն հոդվածի 12-րդ հոդվածի 1-ին կետն ասում է, որ կոնվենցիան վավերացրած երկրները պետք է անհրաժեշտ միջոցներ ձեռնարկեն կանանց ու տղամարդկանց սոցիալական մշակույթի վարվելակերպում փոփոխություններ մտցնել` նպատակով,  որպեսզի արմատախիլ արվեն կանանց ու տղամարդկանց կարծրատիպային դերաբաժանման գաղափարի վրա հիմնված այն նախապաշարմունքները, սովորույթներնը ու ավանդույթները, որոնք առկա են հանրության մեջ։ Ստացվում է՝ որոշ կարծրատիպային ավանդույթներից պետք է հրաժարվենք։ Այո, գենդերային ավանդութային տարբեր կարծատիպեր կան, որ մեր հասարակության առաջընթացին գուցե խանգարում են, և օր առաջ դրանցից ազատվելը անհրաժեշտություն է, բայց պետք է քննարկել, հասկանալ, թե, մասնավորապես, ինչ ավանդույթների մասին է խոսքը։ Իսկ խոսել ընդհանրապես կանանց ու տղամարդկանց կարծրատիպային դերաբաժանման գաղափարի վրան հիմնված սովորույթներն ու ավանդույթները արմատախիլ անելու մասին` վտանգավոր մոտեցում է»,- ընդգծեց մեր զրուցակիցը:

Արմենուհի Կյուրեղյանը շեշտեց, որ մեր Սահմանադրության մեջ հստակ նշված է, որ ընտանիքը համապատասխան տարիք ունեցող կնոջ ու տղամարդու ազատ կամաարտահայտմամբ միասնությունն է։ «Եթե մենք վավերացնում ենք փաստաթուղթն ու ասում, թե կարծրատիպը խանգարում է գենդերային ինքնություն ընդունած մարդու որոշումներին, ուրեմն այդ կարծրատիպը պետք է արմատախի՞լ արվի։ Իսկ եթե  կարծրատիպն արմատախիլ ես անում, ապա թույլ ես տալիս, որ ինքնությունը կյանքի կոչվի ու տղամարդը որպես կին ձևակերպվի, կինն էլ` որպես տղամարդ: Նշանակում է` իրեն կին համարող տղամարդը կարող է ամուսնանալ տղամարդու հետ, և հակառակը, ու ընտանիք ձևավորել»,- նշեց նա։

ՀՅԴ Հայաստանի ԳՄ անդամը կոնվենցիայի ավելի վտանգավոր ու խնդրահարույց մեկ այլ հետևանք էլ է առանձնացնում: Ասում է, որ որոշակի կարծրատիպային նախապաշարումներ արմատախիլ անելուց  հետո կարող է վտանգավոր հետևանք առաջ գալ, այն է՝ տարաբնույթ կերպով կազմված ընտանիքները հնարավորություն կստանան երեխա որդեգրելու: Թեև մեր ներկայիս պաշտոնյաներն ասում են, որ փաստաթղթում որևէ ձևով ամրագրված չէ, որ նման ընտանիքներին պետք է տալ երեխա որդեգրելու իրավունք, բայց Արմենուհի Կյուրեղյանը կարծում է, որ այդ ամենը կարող է արդեն հետևանք լինել:

«Այսօրվա մեր օրենսդրությամբ` երեխա որդեգրելու իրավունք ունի յուրաքանչյուր քաղաքացի, որը բավարարում է անհրաժեշտ որոշակի պայմաններին: Եվ եթե հանկարծ որդեգրման հանձնաժողովն այդպիսի ընտանիքներին թույլ չտա երեխա որդեգրել, այսինքն,` հենվելով ազգային կարծրատիպային մտածողության վրա, բացասական եզրակացություն տա, ապա, ըստ այս կոնվենցիայի,  պետք է մերժել կամ վերանայել այդ հանձնաժողովի` բացասական եզրակացություն տալու հիմքերը։ Իսկ մեր Սահմանադրության 37-րդ հոդվածը հստակ ասում է, որ երեխային վերաբերող հարցերում նրա շահերը պետք է առաջնային ուշադրության արժանանան ու երեխայի նկատմամբ իրականացվող ցանկացած գործողություն պետք է բխի երեխայի լավագույն շահերից։ Հիմա հարց`արդյո՞ք ոչ ավանդական ընտանիքի կողմից  երեխայի որդեգրումը բխում է երեխայի լավագույն շահերից։  Սա անգամ քննարկման նյութ չէ, բայց եթե այդ փաստաթղթից բխեցվելու է նաև այս կետը, ուրեմն այս դրույթը նույնպես պետք է լրջագույնս քննարկել»,- ափոփեց Արմենուհի Կյուրեղյանը: