Անմեղսունակության ցուցահանդես

ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրների նախագահները երեկ Հյուսիսային Իռլանդիայի Էնիսկիլեն քաղաքում ընթացող «Մեծ ութնյակի» գագաթաժողովի շրջանակում հանդես են եկել Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորմանն առնչվող հերթական համատեղ հայտարարությամբ:

Արդեն 5-րդ տարին է, որ Ֆրանսիայի, Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի նախագահներն այս ձևաչափով նման, գրեթե նույնաբովանդակ հայտարարություն են ընդունում հակամարտության կարգավորման վերաբերյալ, որից, սակայն, բուն կարգավորման գործընթացը փաստացի մեռյալ կետից առաջ չի գնում: Ամենաբարձր մակարդակով արվող այս հայտարարությունները վերածվում են «Մեծ ութնյակի» արարողակարգային բարի ավանդույթներից մեկը: Սակայն այս տարի եռյակի հայտարարությունն առանձնակի «հմայք» ուներ: Այն հրապարակվեց ՄԽ համանախագահող երկրներից մեկի` Ռուսաստանի կողմից հակամարտության կողմերից մեկին` Ադրբեջանին, հսկայական խմբաքանակով` մոտ 1 մլրդ դոլարի, գերժամանակակից հարձակողական զինտեխնիկա և զինամթերք վաճառելու մասին թարմ տեղեկատվության ֆոնին: Մինչդեռ Էնիսկիլենի հայտարարության մեջ համանախագահող երկրների ղեկավարները, այդ թվում` նաև ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը, չեն մոռացել հատուկ ընդգծել. «Ռազմական ուժի կիրառումը, որի արդյունքում ձեւավորվել է հակամարտության ու անկայունության ընթացիկ իրավիճակը, չի հանգուցալուծի հիմնախնդիրը: Ռազմական գործողությունների վերսկսումը աղետալի հետեւանքներ կունենա տարածաշրջանի համար եւ կհանգեցնի մարդկային զոհերի, ավերածությունների, փախստականների թվի աճի, հսկայական ֆինանսական ծախսերի»: Այսինքն` ստացվում է, որ մի կողմից համանախագահող երկրները փորձում են զսպել պատերազմի վերսկսումը, ակնհայտորեն Ադրբեջանի կողմից նախահարձակ լինելու սպառնալիքների ներքո, իսկ մյուս կողմից` նրանցից մեկն ակտիվորեն զինում է նույն Ադրբեջանին, իսկ մյուսները, հանդես գալով ստանդարտ ու, ըստ էության, ոչինչ չասող հայտարարությամբ, որևէ մակարդակով անգամ ակնարկ չեն անում դրա մասին:

Իհարկե, Ռուսաստանը զինում է ոչ միայն Ադրբեջանին: Գաղտնիք չէ, որ Մոսկվան զինում է նաև Հաայստանին: Ընդ որում` ՀԱՊԿ անդամ լինելու հանգամանքը Հայաստանին հնարավորություն է տալիս ռուսական զենքը ձեռք բերել համեմատաբար ավելի մատչելի, Ռուսաստանի ներքին շուկայական գներով: Սակայն կա երկու շատ կարևոր տարբերություն: Նախ` Ռուսաստանը Հայաստանին զենք է մատակարարում հենց այն պատճառով, որ ավելի մեծ ինտենսիվությամբ դա անում է Ադրբեջանի պարագայում: Այսինքն` սպառազինության մրցավազքում սեփական միջոցներով հարևանին զիջող Հայաստանին զինամթերք մատակարարելով` Մոսկվան ընդամենը փորձում է պահպանել որոշակի, սահմանային հավասարակշռություն: Բայց եթե Բաքվին ժամանակակից տեխնիկա, հրթիռային կայաններ է վաճառում պատկառելի խմբաքանակներով, Հայաստանին հուսադրում է առայժմ խոստումներով` մի կողմից 2010թ օգոստոսին արված թիվ 5 արձանագրային լրացմամբ, որով Գյումրիի 102-րդ ռուսական բազային վերապահվում է նաև ՀՀ զինված ուժերի հետ համատեղ Հայաստանի անվտանգության ապահովումը, իսկ մյուս կողմից` ՀԱՊԿ-ի շրջանակներում Հայաստանին օգնելու` առայժմ երբևէ չնյութականացած պարտավորության շահարկմամբ:

Երկրորդ տարբերությունն այն է, որ եթե Ռուսաստանը զինտեխնիկան վաճառում է Ադրբեջանի զինված ուժերին, որը կարող է այն օգտագործել ինչպես ցանկանա, ապա Հայաստանի պարագայում խոսքն ավելի շատ գնում է Գյումրու ռազմաբազան հագեցնելու մասին, որը, բնականաբար, էականորեն սահմանափակում է դրանից օգտվելու` Հայաստանի հնարավորություններն ու իրավունքները:

Այնպես որ` հակամարտության կարգավորման խնդիրն աստիճանաբար հանգում է մի իրավիճակի, երբ առաջին պլանում հայտնվում է ոչ թե բուն բանակցային գործընթացը, այլ Ադրբեջանի խելահեղ սպառազինումը` միջազգային հանրության անտարբեր հայացքի ներքո, իսկ որոշ դեպքերում նաև, ինչպես համոզվում ենք, ընդհուպ օգնությամբ:

Սակայն սա ոչ միայն դիտորդի կամ միջնորդի դեր ունեցող միջազգային հանրության, այլև, առաջին հերթին, Հայաստանի խնդիրն է` սեփական անվտանգության և դրա համար ավելի վստահելի երաշխիքների ապահովման առումով: Նման մասշտաբի ռազմական գործարքի ֆոնին արդեն ուղղակի օրախնդիր է դառնում միջազգային հանրության կողմից Բաքվին զսպելու` գործադրվող ջանքերով բավարարվելու և սեփական անվտանգությունը բացառապես դրանցով պայմանավորելու ներկայիս քաղաքականությունը: Իսկ այսօր հենց այսպիսի ուղեգիծ էլ տարվում է: Ընդամենը օրեր առաջ ՀՀ պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանը պարզ ու հստակ հայտարարեց. «Մենք տեղյակ ենք, որ Ադրբեջանը պատրաստվում է պատերազմի և հետևում ենք նրանց գործողություններին»: ՀՀ արտգործնախարարը օրեր անց փաստացի վերահաստատում է դա: Արձագանքնելով Էնիսկիլենի հայտարարությանը, նա, մասնավորապես, ասում է. «Միանգամայն համաձայն ենք, որ ժողովուրդներին պետք է պատրաստել խաղաղության, այլ ոչ` պատերազմի։ Ցավոք, մինչ այսօր Ադրբեջանի ղեկավարությունը հակառակն է անում»։ Այսինքն` պաշտոնապես գրեթե հաստատվում է, որ գտնվում ենք պատերազմական գործողությունների վերսկսման նախաշեմին: Մինչդեռ ի՞նչ է անում Հայաստանը. ի դեմս արտգործնախարարի` ընդամենը շտապում է իր լիակատար համաձայնություն հայտնել մի հայտարարության, որը կատարելապես անատամ է, ոչ ադեկվատ նախապատերազմական իրավիճակին և բացարձակապես անտեսում է ոչ միայն Ադրբեջանի բացահայտ սպառազինումը` դրա սահմանափակման միջազգային պարտավորությունների ակնհայտ խախտումներով, այլև իր ռազմավարական դաշնակցի կողմից Բաքվի այդ ախորժակը բավարարելու` ցինիզմի հասնող պրագմատիկ քաղաքականությունը: ՀՀ արտգործնախարարի այդ արձագանքում, որքան էլ զարմանալի թվա, ոչ մի բառ, անգամ հպանցիկ ակնարկ այդ մասին գոյություն չունի: Եթե անգամ պատերազմի վերսկսման վտանգը պաշտոնապես հաստատելու պարագայում է Երևանը նման անմեղսունակություն դրսևորում` անպատասխան թողնելով Մոսկվայի այս պահվածքը, ապա չի կարելի զարմանալ, թե ինչպիսի հանգստությամբ է պատրաստվում հրաժարվել, իբրև պետություն, իր էներգետիկ անկախության, հպարտության վերջին սիմվոլիկ պատառիկներից` «Հայռուսգազարդ»-ում ունեցած 20 տոկոս բաժնեմասից: Այնպես որ` այն, ինչ տեղի է ունենում Ռուսաստանի և Ադրբեջանի միջև, լիովին օրինաչափ է:

Գևորգ ԱՂԱԲԱԲՅԱՆ